Charakterystyka choroby

Choroba przeziębieniowa określana jest często jako przeziębienie. To następstwo wychłodzenia organizmu, które powoduje obniżenie odporności. Właśnie w tych warunkach dochodzi do namnożenia wirusów, które znajdują się na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych. W konsekwencji pojawia się ostre zapalenie błony śluzowej: nosa, gardła, krtani, tchawicy, migdałków podniebiennych, zatok przynosowych, a niekiedy oskrzeli.

Chorobę przeziębieniową wywołują wirusy należące do wielu rodzin i gatunków. Stanowią one grupę ponad 200 wirusów, do których się zalicza głównie: rynowirusy, koronawirusy, adenowirusy, enterowirusy i wirusy paragrypy.

Do początkowych objawów choroby przeziębieniowej należą: bóle mięśni, ból gardła, kaszel, kichanie, ból głowy, uczucie zimna, dreszcze i gorączkę w granicach 38^°C. W trakcie choroby pojawiają się: osłabienie, utrata apetytu, wydzielina z nosa, łzawienie oczu, stan ogólnego rozbicia organizmu.

Okres wylęgania choroby przeziębieniowej trwa od 3–14 dni. Jej początek jest zwykle ostry, rozwija się 2–3 dni, a przebieg całej choroby nie przekracza zwykle 7 dni.

Zapobieganie chorobie przeziębieniowej polega na podwyższaniu odporności immunologicznej organizmu. W tym celu korzystne jest podawanie w okresie zimowo-wiosennym, jesienno-zimowym oraz w trakcie epidemii wirusowej preparatów pochodzenia naturalnego o działaniu immunostymulującym, w tym produktów roślinnych oraz miodu i innych produktów pszczelich.

Natomiast leczenie choroby przeziębieniowej sprowadza się głównie do łagodzenia jej objawów za pomocą miodu i ziół. Ich celem jest działanie: ogólnie wzmacniające, napotne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, osłaniające błony śluzowe górnych dróg oddechowych, przeciwzapalne, wykrztuśne i przeciwkaszlowe.

Zapobieganie chorobie przeziębieniowej 

Miód pszczeli charakteryzuje się właściwościami podwyższania odporności nieswoistej organizmu – nazywanej także odpornością wrodzoną lub komórkową. Opiera się ona głównie na wychwytywaniu i zabijaniu drobnoustrojów (w tym wirusów) przez fagocyty. Do tej grupy komórek odporności nieswoistej zalicza się występujące w płynach ustrojowych: makrofagi, monocyty, neutrofile i eozynofile. Odporność nieswoistą wspomagają także obecne w płynach ustrojowych organizmu takie czynniki jak: interferon, lizozym, układ dopełniacza, białko C-reaktywne i inne białka fazy ostrej. Z produktów pszczelich (oprócz miodu), które podwyższają odporność nieswoistą organizmu, należy wymienić: propolis, pyłek kwiatowy, pierzgę i mleczko pszczele. Wraz z miodem produkty te są dostępne i łatwe do stosowania w postaci suplementów diety.

Stwierdzono, że codzienne spożywanie miodu w dawce 1 g/kg masy ciała przez 3 tygodnie podwyższało aktywność żerną limfocytów o ponad 7 proc. W innych badaniach odnotowano, że podawanie miodu pszczelego zdrowym ochotnikom w ilości 1,2 g/kg masy ciała przez 2 tygodnie (w połączeniu z regularną dietą) spowodowało w ich krwi wzrost eozynofili o 26 proc. i monocytów o 50 proc., co wskazuje wyraźnie na działanie immunostymulujące tego produktu pszczelego. Oba rodzaje krwinek białych odznaczają się bowiem zdolnością fagocytowania i eliminowania wirusów wnikających do organizmu z zewnątrz.

Bardzo pomocne w zapobieganiu chorobie przeziębieniowej jest żucie kęsów plastra miodowego (plastry miodowe zatopione w miodzie dostępne są w sklepach pszczelarskich i u pszczelarzy). Żucie kęsów plastra miodowego 3–4 razy dziennie przez 15 minut na przestrzeni 3–4 tygodni podwyższa odporność immunologiczną organizmu na zakażenie wirusowe na wiele miesięcy.

Innym sposobem podwyższania odporności organizmu jest stosowanie balsamu czosnkowo-miodowego. W tym celu należy rozdrobnić w mikserze 100 g obranego czosnku, a następnie zmieszać go ze 100 g płynnego miodu. Jedną łyżeczkę balsamu rozcieńcza się ciepłą wodą i przyjmuje 3 razy dziennie przed posiłkami przez 3–4 tygodnie.

Korzystnym preparatem miodowym podwyższającym odporność jest także miód aloesowy. Liście 3-letniego aloesu myje się, osusza i umieszcza na 7–11 dni w lodówce. Po usunięciu brzeżnych kolców liście się kroi na kawałki i rozdrabnia w mikserze. Do 100 g miazgi aloesowej dodaje się 200 g miodu i powoli ogrzewa, aż do wrzenia. Po przecedzeniu przez gęste sito preparat przechowuje się w lodówce i zażywa 2 razy dziennie – rano i w południe –przed posiłkami, w ilości łyżeczki do herbaty przez 4–6 tygodni.

Z powodzeniem w zapobieganiu chorobie przeziębieniowej stosuje się także ziołomiody: sosnowy, świerkowy, rumiankowy i tymiankowy. Przyjmuje się je w ilości łyżeczki do herbaty 3 razy dziennie przed posiłkami przez okres 3–4 tygodni przed okresem przewidywanych zakażeń wirusowych.

Dobrym rozwiązaniem jest też stosowanie miodu wzbogaconego innymi produktami pszczelimi o działaniu podwyższającym odporność przeciwwirusową organizmu, takimi jak: propolis (1–3 proc.), mleczko pszczele (1 proc.), a także pyłek kwiatowy i pierzga (3–5 proc.). Przykładem może być preparat dostępny w sklepach pszczelarskich i zielarskich o nazwie Bee complex, który zawiera w miodzie: wielokwiatowym pyłek kwiatowy (5 proc.), pierzgę (5 proc.), ekstrakt etanolowy z propolisu (1 proc.) oraz mleczko pszczele (1 proc.). Preparat można stosować zapobiegawczo przed chorobą przeziębieniową w ilości łyżki stołowej 2 razy dziennie przed posiłkami przez okres co najmniej 2–3 tygodni.

Leczenie choroby przeziębieniowej

Jako środek ogólnie wzmacniający w początkowym okresie choroby przeziębieniowej stosuje się często miód w połączeniu z sokiem z cytryny. Sok wyciśnięty z jednej cytryny miesza się ze 100 g miodu i całość wypija. Można również sok z jednej cytryny zmieszać z 800 ml przegotowanej wody, dodać 100 g miodu i tak przygotowany napój wypić w ciągu dnia.

Jednym ze znanych sposobów łagodzenia skutków przeziębienia jest przyjmowanie preparatu sporządzonego z miodu i chrzanu. Do 100 ml soku z chrzanu dodaje się 100 g miodu i po wymieszaniu przyjmuje się po łyżce stołowej 3 razy dziennie przed jedzeniem. W chorobie przeziębieniowej stosuje się (z dobrymi wynikami) także owoce czarnej porzeczki z miodem. Do 100 g oczyszczonych i roztartych owoców czarnej porzeczki dodaje się 100 g miodu i po wymieszaniu preparat podaje się po łyżce stołowej 3 razy dziennie przed posiłkami.

Do leczenia choroby przeziębieniowej i jej objawów stosuje się wiele różnych połączeń miodu i ziół. Herbatę napotną sporządza się z kwiatu lipy drobnolistnej i owocu maliny właściwej, które miesza się w równych ilościach. Dwie łyżki stołowe mieszanki zalewa się 0,5 l wrzącej wody, gotuje przez 5 minut i odcedza. Po ochłodzeniu do odwaru dodaje się 2 łyżki stołowe miodu i pije na ciepło po pół szklanki 3–4 razy dziennie. Do przygotowania herbaty napotnej najlepiej nadaje się miód lipowy. Do ziół napotnych zalicza się także liść podbiału pospolitego oraz owoc bzu czarnego. Z surowców tych także można sporządzić takie herbaty (w sposób opisany powyżej), a następnie dodać łyżkę miodu i wypić na ciepło po pół szklanki 3–4 razy dziennie.

Do innych ziół, które często się wykorzystuje w chorobie przeziębieniowej, należą: kwiat prawoślazu lekarskiego, liść podbiału pospolitego oraz ziele nostrzyka żółtego.

W celu przygotowania naparu z kwiatu prawoślazu lekarskiego oraz liści podbiału pospolitego, należy wziąć 2 łyżeczki do herbaty każdego surowca, zalać 0,5 l wrzącej wody, ogrzewać przez 15 minut na wrzącej łaźni wodnej pod przykryciem, pozostawić na 30 minut, przecedzić i do naparu dodać 2 łyżki stołowe miodu. Napary z miodem pije się po pół szklanki 3 razy dziennie jako środki nawilżające błony śluzowe górnych dróg oddechowych, wykrztuśne, przeciwzapalne i napotne. Natomiast z ziela nostrzyka żółtego robi się balsam o działaniu przeciwzapalnym. Przygotowuje się go w następujący sposób: do 100 g miodu dodaje się szklankę naparu z ziela nostrzyka i sok z jednej cytryny. Balsam pije się po ¹/₄ szklanki 3–4 razy dziennie na 30 minut przed posiłkami.

Warta uwagi jest także mieszanka ziołowa o działaniu przeciwzapalnym, przeciwgorączkowym i napotnym o składzie: owoc róży dzikiej (40 g), koszyczek rumianku pospolitego (20 g), kwiat lipy drobnolistnej (20 g) i liść melisy lekarskiej (20 g). Dwie łyżeczki mieszanki zalewa się szklanką wrzącej wody i zaparza przez 15 minut. Po wystygnięciu do naparu dodaje się łyżkę stołową miodu i wypija na ciepło w 2–3 porcjach w ciągu dnia przed posiłkami.

Do płukania w stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej i gardła wykorzystuje się napar z koszyczków rumianku pospolitego. Przygotowuje się go z łyżeczki do herbaty tego surowca i szklanki wrzącej wody. Po ostygnięciu i przesączeniu do naparu dodaje się łyżkę stołową miodu.

W stanach zapalnych gardła, krtani i tchawicy polecany jest także napój aloesowo-miodowy. Do 5 części soku z aloesu (można użyć preparatu handlowego) dodaje się 1 część miodu i po wymieszaniu preparat przyjmuje się po łyżeczce do herbaty 3 razy dziennie przed jedzeniem.

Wartościowymi produktami pszczelimi, które służą do leczenia choroby przeziębieniowej, są także ziołomiody. Szczególnie dotyczy to ziołomiodów: sosnowego, tymiankowego, rumiankowego i świerkowego.

Ziołomiód sosnowy stosowany przez 2 tygodnie u pacjentów z chorobą przeziębieniową w ilości łyżeczki do herbaty 3–5 razy dziennie powodował normalizację ciepłoty ciała, ustępowanie kaszlu, bólu gardła, wydzieliny z nosa, a także poprawiał ogólne samopoczucie.

W przypadku ziołomiodu tymiankowego odnotowano działanie wykrztuśne oraz łatwiejszą ewakuację wydzieliny oskrzelowej, a także łagodzenie przewlekłego stanu zapalnego górnych dróg oddechowych. Preparat stosuje się 3–5 razy dziennie po łyżeczce do herbaty przed jedzeniem.

Z kolei ziołomiód rumiankowy i świerkowy z powodzeniem mogą być stosowane w zapaleniu: jamy ustnej, gardła, krtani i migdałków podniebiennych. Dawkowanie wymienionych produktów jest takie, jak w przypadku ziołomiodów sosnowego i tymiankowego.

Podsumowanie

Z przedstawionych danych wynika, że zarówno miód pszczeli, jak i miód z dodatkiem ziół, znakomicie mogą służyć do zapobiegania chorobie przeziębieniowej poprzez podwyższanie odporności immunologicznej organizmu i wspomaganie w ten sposób jego walki z zakażeniem wirusowym.

Z dobrym skutkiem miody mogą leczyć powstałą już chorobę przeziębieniową – miód, zioła i ziołomiody działają ogólnie wzmacniająco, napotnie, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, osłaniają błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Mają także działanie przeciwzapalne, wykrztuśnie i przeciwkaszlowe.

Warto zatem skorzystać z ich stosowania przed pojawieniem się okresu przeziębieniowego, tj. na przełomie zimy i wiosny oraz jesieni i zimy oraz w okresie pojawienia się fali przeziębień.

Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Opracowali Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia