Wsparcie prawidłowego działania i regeneracji układu nerwowego nabrało nowego znaczenia. Bodźce stresogenne przy obecnym trybie pracy, życia, braku odpowiedniej jakości i długości snu, odpowiedniej diety, atakują z każdej strony. Odpowiednie połączenie naturalnych składników wpływających na uspokojenie i regenerację może pomóc w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
 

Ashwagandha 

Ashwagandha (żeń-szeń indyjski lub wiśnia zimowa) w medycynie ajurwedyjskiej uważana jest za rasajanę – tonik przywracający i utrzymujący zdrowie i długowieczność. Ekstrakty z korzenia lub liści rośliny używane są od ponad 3000 lat w celu złagodzenia stresu, zwiększenia poziomu energii, poprawy koncentracji oraz leczenia różnych schorzeń. Ashwagandha jest klasyfikowana jako roślina adaptogenna dzięki swoim licznym zaletom i działaniu antystresowym. Wiele korzyści zdrowotnych tej rośliny przypisuje się wysokiemu stężeniu steroidowych laktonów, zwłaszcza witanolidów. Spośród tych witanolidów witaferyna A może być najsilniejszym składnikiem aktywnym rośliny. Wydaje się, że działanie tej cząsteczki to szereg skutków w komórkach organizmu: przeciwzapalne, chroniące serce, chroniące układ nerwowy i przeciwnowotworowe. Dlatego wśród licznych korzyści zdrowotnych przypisywanych ashwaghandzie, takich jak: wpływ na obniżenie poziomu trójglicerydów, cholesterolu, poprawa funkcjonowania mózgu, poprawa płodności u mężczyzn, obniżanie stanów zapalnych, znajdują się również korzyści ze strony układu nerwowego.

Kortyzol

Kortyzol to hormon, uwalniany przez nadnercza w odpowiedzi na stres, a także niski poziom cukru we krwi. Występuje również zjawisko chronicznie podwyższonego kortyzolu, które może prowadzić do wysokiego poziomu cukru we krwi i zwiększonego odkładania tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej. Badania wykazały, że ashwagandha może pomóc obniżyć poziom kortyzolu. W jednym badaniu, w którym uczestnicy z chronicznym stresem suplementowali ashwagandhę, udowodniono znaczące obniżenie poziomu kortyzolu w porównaniu z grupą kontrolną. W 60-dniowym badaniu z udziałem 64 osób z przewlekłym stresem – osoby z grupy, które otrzymywały ashwagandhę, odnotowały średnio o 69 proc. zmniejszenie lęku i bezsenności w porównaniu z 11 proc. w grupie placebo. Innym naturalnym remedium wpływającym na układ nerwowy jest szafran nazywany „słoneczną przyprawą”. Wynika to nie tylko z wyraźnego koloru, ale także z tego, że pozytywnie wpływa na nastrój. Szafran jest zbierany ręcznie z kwiatu Crocus sativus powszechnie znanego jako „krokus szafranowy”. Szafran to najdroższa przyprawa na świecie właśnie ze względu na pracochłonny sposób zbioru. Pochodzi on z Grecji, gdzie był czczony ze względu na swoje właściwości lecznicze. Ludzie jedli szafran, aby zwiększyć libido, poprawić nastrój i pamięć. Szafran zawiera imponującą różnorodność związków roślinnych, które działają jako przeciwutleniacze – cząsteczki chroniące komórki przed wolnymi rodnikami i stresem oksydacyjnym. W przeglądzie pięciu badań suplementy szafranu były znacznie skuteczniejsze niż placebo w leczeniu objawów łagodnej do umiarkowanej depresji. Inne badania wykazały, że codzienne przyjmowanie 30 mg szafranu było tak samo skuteczne jak leki konwencjonalnie stosowane w leczeniu depresji. Ponadto mniej osób doświadczyło skutków ubocznych szafranu w porównaniu z innymi metodami leczenia. Badania pokazują, że szafran może pomóc w leczeniu objawów PMS. Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) to termin opisujący objawy fizyczne, emocjonalne i psychiczne występujące przed rozpoczęciem miesiączki. U kobiet w wieku 20–45 lat przyjmowanie 30 mg szafranu dziennie było skuteczniejsze niż placebo w leczeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego, takich jak: drażliwość, bóle głowy, zaburzenia nastroju, stany lękowe.

Działanie uspokajające przypisuje się również naturalnemu ekstraktowi z szyszki chmielu. Badania naukowe potwierdzają, że suplementacja chmielem pomogła przy objawach lęku i depresji w grupie młodych dorosłych. Chmiel to kwiaty Humulus lupulus, kuzyna konopi. W rzeczywistości obie rośliny należą do rodziny roślin kwiatowych cannabaceae. Zarówno konopie, jak i chmiel mają działanie uspokajające. Dzięki gorzkiemu posmakowi i bogactwu żywice i olejków eterycznych chmiel jest używany głównie do aromatyzowania i stabilizacji piwa (ze względu na działanie przeciwbakteryjne). Jednak olejki eteryczne pochodzące z chmielu są również od dawna stosowane w ziołach pomagających w leczeniu lęku i bezsenności. Chmiel wiąże się z receptorami melatoniny.
 

Melatonina

Melatonina to hormon wytwarzany przez organizm – dokładnie przez szyszynkę. Melatonina wpływa na cykl snu i czuwania organizmu. Ten cykl z kolei wpływa na wiele innych funkcji, w tym metabolizm składników odżywczych i układ odpornościowy. Melatonina jest również dostępna jako suplement diety. Badania kliniczne wykazały, że jej suplementacja może być skuteczna w leczeniu problemów ze snem. Naukowcy badają również melatoninę pod kątem innych zastosowań, w tym niwelowania lęku. Niektórzy spekulują, że melatonina może zredukować niepokój poprzez poprawę snu. Może również mieć bardziej bezpośredni wpływ na objawy lęku. Większość badań nad melatoniną na ludziach przeprowadzono na osobach poddawanych zabiegowi chirurgicznemu. Jedno z badań przeprowadzonych w 2018 roku wykazało, że melatonina działa równie dobrze jak alprazolam podawany w celu zmniejszenia lęku przed operacją. W innym badaniu z 2018 roku wykazano, że melatonina działała lepiej niż oksazepam w poprawie snu i zmniejszaniu objawów lęku u osób, które właśnie przeszły zabieg medyczny. W metaanalizie z 2013 r. porównującej 19 różnych badań obejmujących 1683 osoby, które badały wpływ melatoniny na jakość snu, szczególnie u osób z bezsennością wykazano, że melatonina poprawia jakość snu, wydłuża całkowity jego czas i skraca czas zasypiania. Badanie z 2012 roku wykazało również, że melatonina może pomóc w przypadku jet lag [zespół objawów towarzyszący nagłej zmianie strefy czasowej – przyp. red.]. Połączenie melatoniny z melisą może pomóc złagodzić niepokój i zaburzenia snu, takie jak bezsenność. Badanie z 2006 roku pokazuje, że badani doświadczyli w 70–80 proc. poprawy objawów.

Melisa

Melisa to zioło, które pochodzi z Europy, Afryki Północnej i Azji Zachodniej, ale jest uprawiane na całym świecie. Było tradycyjnie stosowane w celu poprawy nastroju i funkcji poznawczych, ale to tylko nieliczne korzyści, jakie przynosi stosowanie go w codziennej diecie. Mówi się, że melisa wspomaga łagodzenie objawów stresu, pomaga w zrelaksowaniu się i wpływa na poprawę nastroju. Badanie z 2004 roku wykazało, że przyjmowanie melisy łagodzi negatywny wpływ stresu na nastrój. Uczestnicy badania zgłaszali zwiększone poczucie spokoju. Melisa może być również stosowana w celu zmniejszenia objawów lęku, takich jak nerwowość i pobudliwość. Uczestnicy badania z 2014 roku opisali pozytywny wpływ na różne aspekty nastroju, także obniżony poziom lęku. W tym samym badaniu skupiono się również na poprawie funkcji poznawczych u pacjentów przyjmujących suplement zawierający ekstrakt z liści melisy. Uczestnicy zostali poproszeni o wykonanie zadań poznawczych obejmujących pamięć, koncentrację i zadania matematyczne. Wyniki sugerują, że uczestnicy, którzy otrzymywali suplement, radzili sobie lepiej niż grupa kontrolna. Ekstrakt z melisy dodatkowo używany jest między innymi w łagodzeniu: niestrawności, nudności, bólów menstruacyjnych, bólu głowy.

Tryptofan

Tryptofan to jeden z wielu aminokwasów występujących w żywności zawierającej białko. Aminokwasy są wykorzystywane do produkcji białek, ale pełnią również inne funkcje, m.in. są niezbędne w przekaźnictwie sygnałów. Tryptofan można zostać przekształcony w cząsteczkę zwaną 5-HTP (5-hydroksytryptofan), która jest używana do produkcji serotoniny i melatoniny. W rzeczywistości badania wykazały, że zwiększenie poziomu tryptofanu we krwi bezpośrednio zwiększa zarówno serotoninę, jak i melatoninę. Kilka badań wykazało, że zwiększenie ilości tryptofanu w diecie może poprawić sen poprzez zwiększenie melatoniny. Wykazano, że objawy lęku i depresji ulegają poprawie po suplementacji tryptofanem. Ogólnie rzecz biorąc, tryptofan i wytwarzane przez niego cząsteczki są niezbędne do optymalnego funkcjonowania organizmu. Chociaż tryptofan ma wiele funkcji, jego wpływ na mózg jest szczególnie zauważalny. Niskie poziomy są związane z zaburzeniami nastroju i funkcji poznawczych. Kilka badań wykazało, że osoby doświadczające depresji mogą mieć poziom tryptofanu niższy niż normalnie. W jednym z takich badań dwukrotnie wystawiono 15 zdrowych dorosłych na stresujące środowisko – raz, gdy mieli normalny poziom tryptofanu we krwi, a raz, gdy mieli niski jego poziom. Naukowcy odkryli, że niepokój, napięcie i uczucie zdenerwowania były wyższe, gdy uczestnicy mieli niski poziom tryptofanu. Wykazano, że zaburzony poziom tryptofanu, może przyczynić się do zwiększenia impulsywności i agresji. Na podstawie licznych eksperymentów naukowcy zgadzają się, że wiele skutków wysokiego lub niskiego poziomu tryptofanu wynika z jego wpływu na poziom serotoniny lub 5-HTP. Zaburzenie poziomu serotoniny i 5-HTP wpływa na występowanie depresji i lęku. W rzeczywistości wiele leków przeznaczonych do leczenia depresji modyfikuje działanie serotoniny w mózgu, aby zwiększyć jego aktywność. Depresja to zaburzenie nastroju charakteryzujące się intensywnym uczuciem smutku i beznadziejności.

Badania wykazały, że suplementacja odpowiednimi dawkami niacyny (witaminy B3) może pomóc w leczeniu depresji. U niektórych pacjentów spowodowała zmniejszenie odczuwania smutku, u innych pomogła w całkowitym usunięciu objawów depresji. Istnieją dowody na to, że osoby z depresją mogą mieć niedobór witamin z grupy B. Witamina B3 to nie tylko utrzymanie dobrego nastroju, ale również m.in. silny przeciwutleniacz, substancja pomagająca w wytwarzaniu hormonów płciowych i hormonów stresu, niezbędny element w procesie rozkładania kwasów tłuszczowych, prawidłowego funkcjonowania układu krwionośnego i utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu.

Opracowała dr n. med. Jolanta Zięba