Algi od tysięcy lat wykorzystywane były przez ludzi do celów kulinarnych i leczniczych. Bohaterem artykułu jest niedoceniany morszczyn pęcherzykowaty ( Fucus vesiculosus) – wodorost występujący w wodach Oceanu Atlantyckiego, Pacyfiku, Morza Północnego oraz Bałtyku.

Tradycyjna medycyna stosowała morszczyn od wieków w leczeniu szeregu schorzeń, takich jak: otyłość, bóle stawów, problemy trawienne, infekcje dróg moczowych i dysfunkcje tarczycy (w tym nadczynność i niedoczynność).

Do składników czynnych morszczynu zaliczamy: związki jodu 0,04–3,5 proc., kwas alginowy,
fukoidyna, laminaryna, mannitol, kwas alginowy chlorofil, wiolaksantyna, fukoksantyna i zeaksantyna. Ponadto cynk oraz witaminy A i C.

Dzięki wysokiej zawartości jodu morszczyn wspiera zdrowie tarczycy, a jak wiemy, niedobór tego pierwiastka wiąże się z wieloma problemami zdrowotnymi, takimi jak: niedoczynność lub nadczynność tarczycy, choroba Hashimoto, otyłość, wysoki poziom trójglicerydów, obrzęki, zmęczenie i wiele innych problemów wynikających pośrednio z zaburzeń hormonalnych.

Ale nie tylko jod stanowi o wartości morszczynu, zawarta w nim fukoksantyna i fukoidan są znane ze swojej wysokiej aktywności przeciwutleniającej i zdolności do wymiatania wolnych rodników. Wolne rodniki to szkodliwe związki, które mogą uszkadzać komórki i prowadzić do przewlekłych chorób i przedwczesnego starzenia się. Badania wykazały, że algi brunatne, takie jak morszczyn pęcherzowy, hamują wzrost guzów, obniżają poziom cukru oraz trójglicerydów we krwi, a tym samym – zmniejszają ryzyko wielu chorób.

Wspomniany fukoidan należy do szerokiej grupy tzw. polisacharydów, inaczej mówiąc: wielocukrów. Powszechnie znanym i stosowanym w kuchni prostym polisacharydem jest skrobia. Bardziej rozbudowane tego typu związki występują np. w grzybach i noszą ogólną nazwę beta-glukanów.

Wiele polisacharydów uzyskanych z naturalnych źródeł wzmacnia różne odpowiedzi immunologiczne.

Fukoidan to związek o wielokierunkowym działaniu. Hamuje rozwój stanów zapalnych poprzez ograniczenie niektórych mediatorów, co ściśle wiąże się również z działaniem przeciwbólowym!

Fukoidan reguluje ekspresję tyrozynazy, która bierze udział w syntezie melaniny, a co za tym idzie, związek, o którym mowa, może być wykorzystywany w celu rozjaśniania skóry.

Fukoidan ułatwia gojenie ran oraz stymuluje fibroblasty do tworzenia kolagenu, działa także przeciwzakrzepowo. Wykazano, że mieszanki kolagenu z fukoidanem przyspieszają regenerację skóry i działają antycellulitowo.

Funkcja antykoagulacyjna fukoidanu

Choroby naczyniowe, takie jak: choroba niedokrwienna serca, miażdżyca i zakrzepica żył głębokich, nadal należą do głównych przyczyn zgonów na całym świecie. Według WHO powikłania związane z tymi chorobami odpowiadają za ponad jedną czwartą zgonów na całym świecie. W większości przypadków epizody związane z zakrzepicą są zwykle leczone za pomocą leków przeciwzakrzepowych (m.in. heparyna), które nie są wolne od działań niepożądanych i ciężkich skutków ubocznych, typu małopłytkowość czy krwotoki. Wykazano, że fukoidan jest bezpieczną substancją wykazującą działanie podobne do działania heparyny. Ma przy tym właściwości, które mogą być korzystne w gojeniu się ran.

Cukrzyca

W ostatnich latach fukoidan cieszy się dużym zainteresowaniem jako potencjalny środek do leczenia cukrzycy i zespołów metabolicznych. Syntetyczne inhibiotry α-glukozydazy ograniczają przyswajanie węglowodanów złożonych i obniżają glikemię poposiłkową u pacjentów z cukrzycą typu 2. Fukoidan jest naturalnym inhibitorem α-glukozydazy, a więc ma duży potencjał terapeutyczny w leczeniu tej groźnej choroby. Dodatkowo wykazano, że fukoidan ma zdolność łagodzenia retinopatii cukrzycowej. Być może kiedyś ten prosty, naturalny i tani związek będzie uznany za cenny lek przeciwcukrzycowy przez współczesną medycynę.

Rola fukoidanu jako potencjalnego leku przeciw wirusowi zapalenia wątroby typu B

Wirus zapalenia wątroby typu B zaraża ponad 300 milionów ludzi na całym świecie i jest jedną z głównych przyczyn chorób wątroby i raka wątroby. Badania pokazują, że fukoidan hamował replikację HBV poprzez aktywację szlaków sygnałowych, a także zwiększał produkcję interferonu typu I poprzez aktywację układu odpornościowego gospodarza. Jest to nowo odkryty mechanizm , który można skutecznie wykorzystać do hamowania replikacji HBV.

Ochrona żołądka

Fukoidan wykazuje działanie hamujące dla Helicobacter pyroli, dlatego może być obiecującym środkiem w leczeniu i profilaktyce wrzodów żołądka. Ponadto  fukoidan zahamował też wzrost komórek raka żołądka – bez wpływu na zdrowe komórki.
Ochrona wątroby i nerek

Fukoidan zapobiega uszkodzeniu wątroby i nerek wywołanemu przez toksyny oraz hamuje zwłóknienie tych narządów. W przebiegu kamicy nerkowej występuje wzrost  wolnych rodników, które uszkadzają błony komórkowe oraz nabłonek. Uszkodzony nabłonek sprzyja z kolei nawarstwianiu się nowych złogów szczawianu wapnia. Badanie pokazały, że fukoidan może złagodzić uszkodzenia wywołane przez wolne rodniki, uszkodzenia mitochondriów, a tym samym uszkodzenie nerek. Podawanie fukoidanu był w stanie utrzymać integralność błon komórkowych nerek oraz wątroby. Wskazuje to na duży potencjał tego związku jako środka o działaniu renoprotekcyjnym i hepatoprotekcyjnym.

Aktywność antywirusowa

W ostatnich latach udowodniono, że siarczanowane polisacharydy (w tym fukoidan) wykazują działanie przeciwwirusowe zarówno in vivo, jak i in vitro , co jest interesujące ze względu na ich niską cytotoksyczność w porównaniu z innymi lekami przeciwwirusowymi stosowanymi obecnie w medycynie klinicznej. Fukoidan działa przeciw wirusom RNA i DNA. Efekty antywirusowe fukoidanu na zakażenie wywołane: wirusem polio III, adenowirusem III, wirusem ECHO6, wirusem Coxsackie są niezwykłe.  Ponadto fukoidany wykazują działanie hamujące przeciwko replikacji kilku wirusów otoczkowych, takich jak ludzki niedobór odporności i ludzki cytomegalowirus. Doustne przyjmowanie fukoidanu może mieć działanie ochronne poprzez bezpośrednie hamowanie replikacji wirusa i stymulację zarówno wrodzonych, jak i adaptacyjnych funkcji obrony immunologicznej.

Niektóre fukoidany są obecne w dużych ilościach w produktach spożywczych z brązowymi wodorostami, które są często spożywane w krajach azjatyckich. Wykazują działanie antyprionowe. Codzienne przyjmowanie fukoidanu może zapobiegać chorobom prionowym spowodowanym spożyciem materiałów skażonych prionami, chociaż dalsza ocena farmakologii tego związku pozostaje do zbadania.

Fukoidan może przywracać funkcje immunologiczne u osób z obniżoną odpornością, działając bezpośrednio na makrofagi i limfocyty T. Może również promować przywrócenie funkcji immunologicznych u napromieniowanych osób. Potencjalnie wzmacnia także funkcje limfocytów T, limfocytów B, makrofagów i komórek NK.