Aluminium jest trzecim najliczniejszym pierwiastkiem występującym w składzie skorupy ziemskiej, jego średnia zawartość to ok. 8 proc. Jest bardzo lekki, trwały, odporny na korozję, dzięki czemu często się go wykorzystuje w celach konstrukcyjnych (budynki, pojazdy) lub produkcyjnych (np. puszki do napojów).  

Aluminium odkryto w 1787 roku, z kolei w 1827 pozyskano pierwszą czystą próbkę. W tamtych czasach glin był cenniejszy niż złoto – a to dlatego, że nie potrafiono go w tani sposób pozyskiwać. W 1886 roku opracowano metodę izolowania glinu z jego tlenku przy użyciu prądu – i wtedy jego cena spadła. Podstawową rudą, z której pozyskuje się aluminium, jest boksyt.

Aluminium w środowisku

Glin to podstawowy składnik większości minerałów, a jego zawartość związana jest ze skałą macierzystą oraz typem gleby. Stężenie aluminium w morzach i oceanach jest niskie, natomiast w wodach lądowych –zróżnicowane. W tkankach człowieka najwięcej glinu znajduje się w skórze i włosach, z kolei u roślin wszystkie ich tkanki są zasobne w ten pierwiastek. Najwięcej glinu zawierają rośliny rosnące na glebach kwaśnych. Nadmiar glinu sprawia, że rośliny wolniej rosną, aluminium może też wpływać na zmiany w ich DNA. Uważa się, że toksyczność glinu jest jednym z głównych czynników ograniczających wzrost i rozwój roślin. Najmniej glinu zawiera kapusta, a najwięcej – szpinak. Bardzo duże stężenie aluminium znajduje się w herbacie. Jeśli rośliny rosną w rejonach o podwyższonym stężeniu glinu, łatwiej mogą go absorbować. 

Wpływ aluminium na zdrowie

Aluminium jest potencjalnie toksyczne dla centralnego układu nerwowego, a zaburzenia pamięci i równowagi mogą być objawem nadmiernej kumulacji glinu w tkance mózgowej. Uszkodzenie neuronów jest nieodwracalne. Badania potwierdzają, że za choroby Alzheimera i Parkinsona może być odpowiedzialny odkładane w komórkach aluminium. 

Glin może być absorbowany przez organizm drogą pokarmową, oddechową, krwionośną (dializy lub szczepionki) bądź przez skórę. Aluminium jest wszechobecnym pierwiastkiem, występuje on praktycznie we wszystkich produktach spożywczych, także w wodzie pitnej. Glin znajduje się również w sprzęcie użytku domowego: sztućcach, garnkach, patelniach, folii aluminiowej. Również kosmetyki (np. antyperspiranty), niektóre leki, (np. przeciw nadkwasocie żołądka) nie są wolne od soli aluminium. 

Zdrowy organizm w dużym stopniu pozbywa się aluminium. Około 90 proc. wydalane jest wraz z moczem, a 2 proc. z kałem. Reszta kumuluje się w skórze, kościach i w pozostałych tkankach. U osób z niewydolnością nerek może dojść do nagromadzenia się tego pierwiastka w organizmie.

Uwaga na herbatę z cytryną

Czarna herbata zawiera aluminium, z którym zdrowy organizm sobie poradzi, wydalając ten szkodliwy związek wraz z moczem. Gdy ciepła herbata połączy się z cytryną, powstaje związek o nazwie „cytrynian glinu”, który zwiększa ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera w wieku podeszłym (glin kumuluje się w mózgu, niszcząc połączenia nerwowe). U dzieci zaś aluminium odkłada się w wątrobie, co może spowodować jej niewydolność w dorosłości. Czy amatorzy herbaty z cytryną powinni zrezygnować z tego napoju? Nie, wystarczy napar ostudzić do temperatury 45°C i wtedy zanurzyć cytrynę, pamiętając wcześniej o wyjęciu liści.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.

Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012.