Któż z nas nie zna aspiryny, wszak to popularny preparat o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym  i przeciwgorączkowym.

Historia aspiryny –  inaczej kwasu acetylosalicylowego – sięga czasów starożytnych, choć substancja ta w czystej postaci produkowana i sprzedawana jest od 1899 r. Leczenie schorzeń zapalnych za pomocą wyciągów roślinnych zawierających salicylany było znane już w antycznej medycynie greckiej. Dioskurydes w swoim nauczaniu o lekach zalecał korę wierzby jako środek przeciwko zmianom zapalnym stawów. W średniowieczu była ona stosowana jako środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Punkt zwrotny w historii leków na bazie salicylanów nastąpił w 1763 r., gdy list napisany przez angielskiego kapelana, Edwarda Stone’a, odczytano podczas zebrania Towarzystwa Królewskiego. Stone opisywał w nim niezwykłą skuteczność wyciągu z kory wierzby w leczeniu febry. Zapewniał o sukcesach w leczeniu, opisując efekty działania wyciągu z kory wierzby jako identyczne z efektami osiąganymi dzięki wykorzystaniu drzewa chinowego, choć z nieco mniejszą mocą. W rzeczy samej substancją czynną zawartą w korze chinowca jest chinina,  która zwalczała przyczyny wywołujące malarię, podczas gdy substancja czynna zawarta w ekstrakcie z wierzby – salicyna – uśmierzała symptomy malarii, nie leczyła jej jednak całkowicie.

W 1829 r. wyodrębniono z wierzby związek czynny – salicynę – wprowadzając go do lecznictwa w miejsce chininy. W roku 1935 dokonano syntezy kwasu salicylowego. Pod koniec XIX wieku stosowano z powodzeniem salicynę w dawkach 1–6 g na dobę w leczeniu reumatycznego zapalenia stawów, dny i innych przewlekłych schorzeń reumatycznych stawów.
 
Zaś w 1853 r. na drodze syntezy chemicznej chemik Charles Frederic Gerhardt  otrzymał pochodną kwasu salicylowego, czyli  kwas acetylosalicylowy. Odkrycie i synteza kwasu acetylosalicylowego zepchnęły w niepamięć korę wierzby. W roku 1897 naukowcy z firmy Bayer rozpoczęli badania nad tą substancją jako alternatywą dla naturalnej salicyny, której nie można było opatentować (jak każdej innej naturalnej substancji). Dwa lata później wprowadzono do handlu preparat z kwasem acetylosalicylowym pod nazwą „aspiryna“, który  od tego momentu był  sprzedawany przez firmę Bayer na całym świecie.
 
Salicyna zawarta w korze wierzby  jest prolekiem, który w wyniku enzymatycznej hydrolizy w jelicie jest przekształcany w dobrze wchłaniającą się saligeninę. Po wchłonięciu saligenina zostaje utleniona do kwasu salicylowego o poznanym już dobrze działaniu farmakologicznym. Obok pochodnych kwasu salicylowego, kora wierzby zawiera inne glikozydy – pochodne kwasu cynamonowego – kwas elagowy, flawonoidy, flawonoidy, kwasy organiczne, sole mineralne oraz garbniki z grupy katechin. Przyjmuje się, że wszystkie te związki na zasadzie synergii wpływają na właściwości lecznicze kory wierzby. Korze wierzby przypisuje się działanie przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Odwar z kory ma słodko-gorzki smak.
 
Pomaga w leczeniu:  przeziębienia, grypy, anginy, przy gorączce, dreszczach, bólach mięśni, stawów, reumatyzmie, wyczerpaniu nerwowym i bezsenności.
 
Powszechnie stosowane w celu zmniejszenia tych objawów, niesteroidowe leki przeciwzapalne (najpopularniejsza „aspiryna”), mają również inne działania lecznicze wykorzystywane w wielu dziedzinach medycyny, m.in. w: kardiologii, reumatologii, okulistyce, położnictwie i neurologii.

Zastosowanie tych leków jest jednak często ograniczone możliwością występowania działań niepożądanych. Dlatego trwają poszukiwania leków o podobnym profilu działania, ale pozbawionych niektórych przynajmniej obciążających  oddziaływań, takich jak, np. uszkadzanie błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Aspiryna – skutki uboczne

Olbrzymia popularność aspiryny stała się powodem nadużywania jej i problemów związanych ze skutkami ubocznymi. Część zgonów zanotowanych podczas pandemii z 1918 r. miała prawdopodobnie związek z nadużywaniem aspiryny i zatruciem nią. Warto zaznaczyć, że stosowanie salicylanów w naturalnej postaci nie wiąże się z tak dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Jest to bardzo istotna informacja, ponieważ leki z tej grupy są bardzo popularne wśród pacjentów i – niestety, często nadużywane.

Aspiryna roślinna – bezpieczna alternatywa

Firma RawForest wprowadziła do swojej oferty dwa preparaty oparte na wyciągu z kory wierzby białej. Pierwszy z nich to: Sali-C , którego dominującym składnikiem jest standaryzowany ekstrakt z kory wierzby białej oraz kwas L-askorbinowy (witamina C) Kolejny to Artre-Sali – suplement dla osób z problemami reumatycznymi. Tutaj w skład również wchodzi ekstrakt z kory wierzby oraz ekstrakt z kadzidłowca indyjskiego (Boswellia serrata).



Boswellia serrata (kadzidłowiec indyjski) to znana od setek lat roślina pochodząca z Indii, która ceniona jest ze względu na swoje właściwości prozdrowotne. Ekstrakt z drzewa Boswelii zawiera m.in. unikatowe kwasy bosweliowe, które wspomagają funkcjonowanie organizmu. Żywica Boswelii to: olejki eteryczne, śluzy, kwasy triterpenowe, beta-sitosterol czy kwasy uronowe. Kwasy bosweliowe wykazują aktywność przeciwzapalną i klasyfikowane są jako niesteroidowe związki przeciwzapalne. Ich działanie sprowadza się do hamowania stanów zapalnych, łagodzenia bólu, obniżania gorączki oraz hamowania agregacji płytek krwi. Tak wszechstronne działanie wynika m. in. z hamowania syntezy leukotrienów – związków indukujących powstanie stanu zapalnego. Ponadto zawarte w Boswellia serrata związki wykazują silne właściwości antybakteryjne.

Kwasy bosweliowe mają pozytywny wpływ na narządy ruchu, łagodząc obrzęk i ból towarzyszące zapaleniu stawów, a także objawy towarzyszące stanom zapalnym stawów i kości, takich jak:  sztywność stawów czy trudność w poruszaniu się.  

Inna  właściwość, jaką wykazuje  kadzidłowiec indyjski, to  pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Boswellia serrata może wykazywać działanie przeciwdepresyjne i przeciwlękowe oraz zwiększać wytrzymałość organizmu na warunki stresowe. Dzieje się to głównie za sprawą związku o nazwie octanu incenzolu, który jest agonistą receptorów TRPV3 uczestniczących  w kontrolowaniu nastroju.
 
Ponadto zawarty w kadzidłowcu kwas beta-boswoliowy wspomaga przewodnictwo  nerwowe,  może podnosić poziom ważnego neuroprzekaźnika – acetylocholiny – ponadto wykazuje działanie neuroprotekcyjne.

Dodatkowo substancje zawarte w kadzidłowcu wykazują pozytywne działanie na układ krążenia. Kwas beta-bosweliowy normalizuje procesy krzepnięcia,  obniża poziom cholesterolu i przywraca prawidłowe proporcje między cholesterolem LDL i HDL.
 
Boswellia serrata wykazuje  również  działanie hepatoochronne – minimalizuje  negatywny wpływ toksycznych substancji na wątrobę.

Opracowanie Michał Uroczyński