Bakteryjne zapalenia płuc mogą być wywołane przez różne bakterie.

Przeważnie głównym objawem jest gwałtowny kaszel i świszczący oddech. W leczeniu zazwyczaj stosuje się antybiotyki.

1. Pneumokoki (Streptococcus pneumoniae)

Bakterie te występują w błonie śluzowej nosa i gardła u około 10% zdrowych dorosłych ludzi. Do pneumokokowego zapalenia płuc dochodzi poprzez mikroaspirację (jest to zjawisko przedostawania się niewielkiej ilości kwaśnej treści żołądkowej do tchawicy i oskrzeli, które na jej obecność reagują skurczami, a z czasem przewlekłymi zmianami o charakterze zapalnym). Czynnikami ryzyka mikroaspiracji są: utrata przytomności, zaburzenie połykania lub wady i choroby przełyku.


Sposób zarażenia: mikroaspiracja.

Objawy:

• nagły początek choroby,
• wysoka gorączka, powyżej 38°C,
• dreszcze,
• duszności,
• kaszel z plwociną rdzawą, a następnie ropną,
• przyspieszony oddech,
• tachykardia,
• ból opłucnej,
• sinica.

Diagnostyka:

Morfologia krwi może wykazać podwyższoną liczbę leukocytów, rzadziej obniżoną liczbę białych krwinek, które mogą świadczyć o niepomyślnym rozwoju choroby. 

RTG klatki piersiowej: zacienienia.

Badanie moczu na obecność bakterii S. pneumoniae.

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

2. Zapalenie płuc wywołane bakterią Haemophilus influenzae

Bakterie te zajmują górne drogi oddechowe zdrowych dorosłych. Ten typ zapalenia stanowi 5–10% zachorowań na zapalenie płuc.

Sposób zarażenia: droga kropelkowa, bezpośredni kontakt z osobą zarażoną, mikroaspiracja.

Objawy: takie jak w innych bakteryjnych zapaleniach płuc.

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

3. Zapalenie płuc wywołane bakterią Moraxella catarrhalis

Bakterie najczęściej występują w błonie śluzowej nosa i gardła u osób zdrowych. Mogą zaostrzyć przewlekłe zapalenie oskrzeli lub zapalenie zatok przynosowych.

Sposób zarażenia: mikroaspiracja.

Grupa ryzyka: osoby w wieku podeszłym z towarzyszącymi chorobami, takimi jak POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc).

Objawy: rozpoznanie jest trudne, ponieważ objawy są podobne do innych bakteryjnych zapaleń płuc.

Leczenie farmakologiczne: jak przy innych zakażeniach bakteriami stosuje się antybiotykoterapię.

4. Zapalenie płuc wywołane bakterią Chlamydophila pneumoniae

Szacuje się, że bakteria ta odpowiada za 5–15% zapaleń płuc. Jedynym nosicielem chlamydii jest człowiek, bakteria ta rozwija się w górnych drogach oddechowych. Okres wylęgania wynosi kilka tygodni.

Sposób zarażenia: droga kropelkowa.

Grupa ryzyka: osoby starsze, przewlekle chore – zagrożenie życia.

Objawy:

• w 90% przypadków zapalenie przebiega bezobjawowo lub z łagodnym zapaleniem gardła i krtani,
• zapalenie gardła,
• chrypka,
• ból głowy – to objaw charakterystyczny.

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

5. Zapalenie płuc wywołane bakterią Mycoplasma pneumoniae

Ta najmniejsza z bakterii jet przyczyną aż 15% zapaleń płuc, a rezerwuarem zakażenia jest człowiek. Okres wylęgania wynosi od 2 do 3 tygodni. Choroba rozwija się w miejscach skupisk ludzkich, takich jak: rodzina, szkoły, internaty czy koszary. Ten typ zapalenia płuc rzadko ma ciężki przebieg i rzadko też prowadzi do zgonu.

Sposób zarażenia: droga kropelkowa.

Objawy:

• zapalenie gardła i oskrzeli,
• inne typowe dla bakteryjnych zapaleń płuc,
• rzadko może wystąpić leukocytoza,
• może się pojawić powiększenie węzłów chłonnych.

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

6. Gronkowcowe zapalenie płuc

Bakterie gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) zajmują 15–50% powierzchni nosa i gardła u zdrowych ludzi. Łatwo uodparniają się na antybiotyki. Choroba często ma ciężki przebieg.

Sposób zarażenia: mikroaspiracja lub krew pochodząca z ogniska chorobowego, np. rany zainfekowane gronkowcem. Łatwe przenoszenie poprzez bezpośredni kontakt.

Grupa ryzyka: osoby uzależnione od narkotyków, które używają zanieczyszczonych igieł i strzykawek.

Objawy:

• wysoka gorączka, powyżej 38°C,
• duszności,
• odkrztuszanie ropnej wydzieliny,
• odma opłucnowa.

Diagnostyka: mikroskopowy posiew plwociny.

Leczenie: gronkowiec złocisty jest odporny na penicylinę.

7. Zapalenie płuc wywołane bakteriami beztlenowymi

Bakterie beztlenowe wchodzą w skład flory jamy ustnej i liczebnie przewyższają bakterie tlenowe.

Sposób zarażenia: mikroaspiracja.

Objawy:

• Przebieg przewlekły: chorzy na przewlekłe choroby, takie jak np. stwardnienie rozsiane, mają zaburzone funkcje połykania i te osoby zachłystują się małymi ilościami kwaśnej treści pokarmowej. U nich mogą wystąpić: stan podgorączkowy, odkrztuszanie ropnej wydzieliny i utrata masy ciała.
• Przebieg ostry: objawy ostre mogą się pojawić, gdy nastąpi gwałtowne zachłyśnięcie. Należą do nich: wysoka gorączka, kaszel, wykrztuszanie ropnej wydzieliny (często o gnilnym zapachu).

Stan zagrożenia życia może wystąpić, jeśli wraz z nagłym i gwałtownym zachłyśnięciem do płuc dostaną się cząstki stałe powodujące zator. Przykładem takich cząstek mogą być: fragmenty zębów, protezy zębowej lub kawałki mięsa. Takie cząstki zatykają oskrzela, powodując duszność i zapalenie wywołane przez bakterie flory mieszanej.

Leczenie: antybiotyki oraz konieczność wykonania bronchoskopii, by upewnić się, czy w oskrzelu nie ma ciała obcego.

8. Zapalenie płuc wywołane bakterią Klebsiella pneumoniae

Na zapalenie płuc wywołane przez tę bakterię 10-krotnie częściej chorują mężczyźni niż kobiety.

Sposób zarażenia: mikroaspiracja.

Objawy:

• początek nagły,
• gorączka,
• ból opłucnowy,
• kaszel,
• duszności,
• obfite wykrztuszanie ropy, której może towarzyszyć krew.

Diagnostyka:

• posiew krwi,
• rozmaz plwociny.

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

9. Zapalenie płuc wywołane bakterią Acinetobacter baumannii

Bakteria występuje na ludzkiej skórze.

Sposób zarażenia: bezpośredni kontakt, mikroaspiracja lub zanieczyszczony sprzęt do intubacji i endoskopii.

Objawy:

• przebieg ostry i ciężki z towarzyszącym niedotlenieniem i wstrząsem,
• leukopenia (zbyt mała liczba leukocytów).

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

10. Zapalenie płuc wywołane bakterią Pseudomonas aeruginosa

Bakteria występuje w środowisku: w glebie, w wodzie, roślinach, na ludzkiej skórze, a często nawet we florze jelitowej osób zdrowych. Obecna jest także na szpitalnych sprzętach: respiratorach, endoskopach, cewnikach lub środkach dezynfekujących.

Sposób zarażenia: przenosi się przez dotyk między chorymi a personelem szpitala.

Objawy:

• ropa w oskrzelach,
• wysoka gorączka,
• obfite wykrztuszanie ropnej wydzieliny,
• duszności,
• sinica,
• objawy wstrząsu.

Diagnostyka: płyn z jamy opłucnej jest dobrym materiałem do badania bakteriologicznego.

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

11. Zapalenie płuc wywołane bakterią Legionella pneumophila

Legionella występuje w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych oraz może się pojawić w nawilżaczach powietrza. W warunkach wilgotnych jest w stanie przeżyć nawet rok. Rozwojowi bakterii sprzyja wysoka temperatura – Legionella może się rozmnażać nawet w temperaturze 60°C. Do zachorowań najczęściej dochodzi latem. Okres wylęgania choroby wynosi do 14 dni.

Sposób zarażenia: mikroaspiracja wody, nawilżacze powietrza, woda z wodociągu.

Objawy:

• zakażenie może przebiegać bezobjawowo, a bakteria jest w stanie wywoływać ciężkie zapalenia płuc,
• ostry początek choroby,
• wysoka gorączka,
• kaszel,
• ból mięśni,
• zaburzenia orientacji,
• biegunka,
• podwyższone ALT i AST w surowicy,
• u 15–50% chorych wymagana jest sztuczna wentylacja.

Leczenie farmakologiczne: antybiotyki.

Opracowała Agata Majcher

Źródło:
Choroby układu oddechowego, redaktorzy działu: E. Niżankowska-Mogilnicka i R. Krenke, [w:] „Medycyna Praktyczna”, Kraków 2018.