Miedź jest niezbędnym składnikiem pokarmowym wpływającym na zdrowie nie tylko nasze – ludzi – ale także na zdrowie roślin i zwierząt. Podobnie jak w przypadku ludzi ten mikroelement jest ważnym biopierwiastkiem służącym roślinom dla ich prawidłowego rozwoju i wzrostu. Dzięki miedzi w roślinie mogą zachodzić liczne ważne reakcje enzymatyczne, takie jak np. dysmutaza lub oksydaza czy też inne procesy fizjologiczne: fotosynteza, oddychanie lub metabolizm węglanów i azotanów. 

Znaczenie miedzi dla roślin

Miedź pełni ważną funkcję w procesie przemiany związków azotowych i węglowodanów. Jest składnikiem niektórych białek, np. plastocyjaniny biorącej udział w transporcie elektronów, wreszcie – miedź wpływa korzystnie na odporność roślin chroniąc je przed różnymi chorobami. Dzięki niej rośliny mają szansę dobrze się wykształcić i nie obumrzeć. Bierze udział w metabolizmie błon komórkowych, poprawia ich przepuszczalność, co korzystnie wpływa na gospodarkę wodną. Reguluje proces syntezy DNA i RNA. Korzenie roślin w największym stopniu kumulują ten pierwiastek. Miedź jest istotna dla roślin do tego stopnia, że bez niej roślina nie jest w stanie się rozwijać.

Ponadto:

• miedź steruje fotosyntetycznym transportem elektronów;
• wiąże i unieszkodliwia wolne rodniki;
• jest niezbędna w procesie powstawania ligniny (jednego z podstawowych składników drewna);
• w warzywach wpływa na poprawę właściwości przechowalniczych np. marchwi i cebuli.
  
  

Ulubione gleby miedzi

Niektóre rodzaje gleby bardzo łatwo i naturalnie absorbują miedź, inne nie. Najmniej miedzi zawierają gleby piaszczyste i wapniowcowe, a najwięcej ciężkie gleby gliniaste. Wielu rolników decyduje się na nawożenie gleby związkami miedzi, które podnoszą jakość plonów poprzez wzrost zawartości chlorofilu, karotenu oraz witaminy C. Z drugiej strony miedź wchodzi w interakcje z wieloma metalami śladowymi, takimi jak np.: żelazo, cynk, mangan, molibden, a także z makroelementami: sodem potasem, wapniem, fosforem. Najczęściej są to interakcje antagonistyczne, a pierwiastki te często między sobą konkurują, zaburzając procesy enzymatyczne w roślinie.

Gdy w glebie brakuje miedzi – objawy niedoboru

• Miedź jest niezbędna roślinom szczególnie w okresie zawiązywania kłosów i kwitnienia. Przy dużym jej niedoborze rośliny mogą nawet nie być w stanie zawiązać kłosów. Najczęstsze objawy niedoboru to:
• Na młodych liściach zbóż mogą wystąpić białe plamy.
• Kłos i wiecha są słabo wykształcone, często bez ziaren, a ich wzrost zostaje zahamowany.
• Liście zwijają się wzdłuż włókien, więdną i obumierają.
• Rośliny z niedoborem miedzi osiągają niewielkie rozmiary.
• Drzewa owocowe mają karłowate pędy boczne, a ich kwiatostany i owoce rozwijają się nieprawidłowo.
• Po 2–3 tygodniach wegetacji zaczyna się pojawiać tzw. chloroza brzegów liści, co oznacza, że są one białe, skręcone, końce ździebeł zasychają. Kłosy późno się wykształcają, także kwiatostany są źle wykształcone. Rośliny mają zwiędły wygląd. Zjawisko niedoboru szczególnie dotyka gleb torfowych i innych wziętych świeżo pod uprawę.
• Brak miedzi w pomidorach objawia się tym, że liście zabarwiają się na niebieskozielony kolor, a owoce mają tendencję do pękania.
• Brak miedzi w papryce powoduje charakterystyczne pofałdowania brzegów liści, które w porównaniu z liśćmi dobrze odżywionymi są wąskie i wydłużone, a także często więdną.
• Brak miedzi u marchwi wywołuje odbarwienie, zwijanie i zasychanie brzegów liści oraz zaburzenia we wzroście i wybarwieniu korzeni. 
• Przyswajalność miedzi w glebie osłabia materia organiczna występująca w glebie (np. dżdżownice). 
• Na przyswajalność miedzi wpływa także odczyn gleby. Im gleba jest bardziej zakwaszona, tym przyswajalność miedzi jest lepsza. Wapnowanie ogranicza przyswajalność miedzi i wówczas w pierwszej kolejności na jej niedobór reagują: owies, jęczmień, pszenica, ziemniaki, burak cukrowy, gryka, lucerna, kukurydza, fasola, kapusta, marchew, cebula, pietruszka, seler, sałata, szpinak, chrzan, rabarbar, truskawka, drzewa pestkowe i ziarnkowe oraz krzewy jagodowe.

Żywność i zioła bogate w miedź

Związki miedzi są w stanie wpłynąć na rozwój rośliny jadalnej, przy czym wiele z nich zawiera duże stężenie tego pierwiastka. Oto niektóre z nich. Orzechy i pestki: pistacje, migdały, słonecznik, sezam, orzechy pekan, brazylijskie, włoskie; rośliny strączkowe, soja, awokado; zielone warzywa liściaste, pestki dyni, zboża: otręby, zarodki pszenne, płatki owsiane, wino, borówki, grzyby.

Produkty nieroślinne o dużej zawartości miedzi

Ryby i owoce morza, np.: ostrygi, kraby, kawior, mięso (np. nerki, wątróbka wołowa), gorzka czekolada, drożdże.

Surowce zielarskie bogate w miedź:

Tymianek, mięta, aloes, świetlik łąkowy, krwawnik, naparstnica, nagietek, czerwona i czarna porzeczka, babka, głóg, krwawnik, kozieradka, siemię lniane, lubczyk, łopian, mniszek, orzech włoski, szałwia, jarzębina.

Zestaw ziołowy na uzupełnienie niedoboru miedzi:

• ziele krwawnika 50 g,
• korzeń mniszka lekarskiego 20 g,
• liść czerwonej porzeczki 20 g,
• liść czarnej porzeczki 20 g,
• kwiat nagietka 40 g.
• ziele świetlika łąkowego 50 g,
• nasiona marchwi 20 g, kwiat gryki 50 g.

Pamiętajmy o miedzi oraz o tym, jak ważną funkcję pełni w całym ekosystemie.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Rola i funkcje miedzi w roślinie, Jarociński Z., dostęp w sieci 6.08.2012.

Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012.

Mikroelementy w ziołach, Majcher A, www.wegedroga.pl.