Biegunka to kolejny, dokuczliwy objaw ze strony przewodu pokarmowego. Biegunką nazywany jest stan, w którym liczba wypróżnień zwiększa się ponad normę właściwą dla danej osoby, a konsystencja stolców staje się płynna lub półpłynna oraz bardziej obfita i intensywna niż „normalnie”. Tzw. normy prawidłowego wypróżniania się (tzn. uformowanie stolca czy częstość defekacji) zostały określone np. w tzw. bristolskiej skali, ale oczywiście u poszczególnych, zdrowych osób częstość, nasilenie, kolor czy konsystencja kału dość znacznie mogą się od siebie różnić. Zależy to od wielu czynników fizjologicznych i osobniczych.

Każdy z nas stosuje odmienną dietę, je o różnych porach dnia, rzadko lub często, wypija dużą ilość płynów lub małą ilość. Poza tym proces trawienia u niektórych przebiega szybciej, a u niektórych wolniej lub wolniej; ktoś jest bardziej aktywny fizycznie lub mniej, ma inną wrażliwość psychiczną czy anatomię, wykonuje taki czy inny rodzaj pracy – wobec tak wielu zmiennych czynników trudno jednoznacznie ocenić, jak prawidłowo powinien wyglądać akt wypróżniania się u danej jednostki.

Jedno jest pewne – wobec tak wielkiej różnorodności powinniśmy poznać swój własny, indywidualny rytm wypróżnień, a wtedy łatwiej nam będzie wyłapać osobnicze odstępstwa od normy i samoobserwacja pozwoli nam zareagować na pojawiające się dolegliwości.
Ważne: niezamierzone chudnięcie jest objawem, które powinno wzbudzić niepokój.

Czym jest biegunka

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, „biegunka” to potoczna nazwa opisująca stan oddawania stolców o nadmiernie luźnej konsystencji, z większą częstotliwością niż dotychczas (czyli więcej niż 3 razy dziennie). W zależności od czasu trwania rozróżnia się biegunkę:

• ostrą, trwającą krócej niż 14 dni,
• przetrwałą (od 14 do 29 dni),
• przewlekłą, trwającą krócej niż 30 dni.

Biegunka przewlekła ma jeszcze takie postaci:

• biegunka sekrecyjna,
• biegunka osmotyczna,
• biegunka zapalna,
• biegunka tłuszczowa.

Biegunka ostra

Według Światowej Organizacji Zdrowia każdego roku notuje się 2 mld przypadków epizodów ostrej biegunki, jest to bardzo pospolita dolegliwość. Początek ostrej biegunki jest nagły. Może przebiegać z wymiotami, gorączką, bólem głowy i mięśni.

Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki są zakażenia przewodu pokarmowego lub spożycie toksyn skażonych bakteriami (jest to powyżej 90 proc. przypadków). W pozostałych przypadkach ostra biegunka powstaje w wyniku niepożądanego działania leków, a także zatrucia grzybami, na skutek nadwrażliwości pokarmowej, niedokrwiennego zapalenia okrężnicy i ostrego zapalenie uchyłków okrężnicy.

Przyczyną zakażenia może być także niedostateczna higiena, spożycie surowego mięsa, niepasteryzowanego, surowego mleka, niemytych surowych warzyw i owoców, picie nieprzegotowanej wody lub kontakt ze zwierzętami. Znana jest także „biegunka podróżnych” dotykająca turystów przebywających w egzotycznych krajach. Biegunka podróżnych doczekała się zabawnych określeń: „klątwa faraona” czy „galop gringo”.

Większość przypadków ostrej biegunki ma charakter infekcyjny i samoograniczający się, często występuje u osób dotychczas zdrowych. Zwykle trwa krótko (do 3 dni). Jednak istnieją przypadki, w których zasadne jest wykonanie dodatkowych badań, szczególnie stolca, zwłaszcza jeśli podejrzewa się epidemię (zachorowanie grupowe).

Sytuacje alarmowe:

• ciężki przebieg choroby,
• biegunki z odwodnieniem,
• 6 lub więcej biegunek na dobę,
• silne bóle brzucha,
• krwiste lub śluzowe biegunki,
• gorączka powyżej 38°C,
• utrzymywanie się objawów dłużej niż tydzień,
• czynniki ryzyka: ciąża, małe dzieci, osoby starsze, pow. 70 r.ż., współistniejąca nieswoista choroba zapalna jelit, choroby serca (ryzyko odwodnienia), zaburzenia odporności.

Biegunka sekrecyjna

W biegunce sekrecyjnej kał jest bardzo obfity (nawet do kilku litrów na dobę), wodnisty, zwykle nie występuje ból brzucha. Biegunka budzi chorego w nocy.

Biegunka osmotyczna

Pieniste i tryskające stolce mogą świadczyć o zaburzeniach trawienia dwucukrów. Biegunka osmotyczna ustaje na czczo i po zaprzestaniu spożywania osmotycznie czynnej substancji.

Biegunka tłuszczowa

Stolce są tłuste, połyskliwe, trudne do spłukania wodą z muszli. Mają gnilny zapach.

Biegunka zapalna

Biegunce mogą towarzyszyć reakcje zapalne – gorączka czy zwiększone stężenie białek ostrej fazy, wzrost OB. Może występować krew.

Jak leczyć biegunkę

Leczenie ostrej biegunki polega na leżeniu w łóżku, niespożywaniu lub ograniczeniu pokarmów, za to wypijania sporej ilości płynów (raczej nie samej wody). Do nawadniania warto wykorzystać musy i kompoty jabłkowe, zupy, preparaty elektrolitowe.
Wspomagająco w leczeniu biegunek można stosować probiotyki wspierające odbudowę i działanie flory bakteryjnej.
Przeciwdziałać biegunce można poprzez higieniczny tryb życia, mycie rąk wodą z mydłem przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłku oraz po każdorazowym skorzystaniu z toalety. Owoce i warzywa powinno się dokładnie umyć przed spożyciem, a także należy unikać produktów spożywczych „wysokiego ryzyka”, czyli np. niepasteryzowane, surowe mleko, surowe ryby, niedogotowane lub surowe mięsa, nieprzegotowana woda.