Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea) jest popularną rośliną zielarską z rodziny wargowatych, niepodlegającą ochronie gatunkowej, więc warto ją zbierać z pożytkiem dla zdrowia.

Walory lecznicze bluszczyku kurdybanku doceniono już w średniowieczu. Św. Hildegarda z Bingen zalecała okładać bolącą głowę ugotowanymi, kwitnącymi pędami. W zeszłym stuleciu zalecano m.in. leczenie kurdybankiem przy zatruciach ołowiem.

Bluszczyk kurdybanek rośnie w dużych ogrodach, gęstych zaroślach w zapuszczonych miejscach, przy rowach, na łąkach lub pastwiskach. Występuje zarówno na zacienionych, jak i słonecznych stanowiskach. Najbardziej wartościowy surowiec rośnie jednak w miejscach nasłonecznionych.

Roślina zakwita wczesną wiosną i kwitnie nawet do lipca – jeśli są ku temu odpowiednie warunki atmosferyczne. Liście przypominają kształtem nerkę lub serce i mają ząbkowane brzegi. Środek listków wygląda jakby wytłoczone były na nim jakieś wzorki, to stąd wywodzi się nazwa – „kurdyban”, czyli garbowana, barwiona skóra, zdobiona tłoczonymi wzorami, złoceniami lub srebrzeniami oraz malowidłami. Kurdybanem zdobiono niegdyś ściany i inne elementy stolarki, parawany, siedziska, oparcia mebli, a nawet oklejano nim okładki ksiąg czy obuwie.

Najbardziej wartościowe zioło pozyskuje się w kwietniu i maju – surowcem leczniczym i przyprawowym jest część naziemna po odrzuceniu dolnych, pożółkłych liści i twardych pędów.

Ziele bluszczyku kurdybanku zebrane z nasłonecznionych stanowisk pachnie intensywnie, jest bogate w olejek eteryczny i takie stanowi najcenniejszy surowiec stosowany w celach leczniczych. Ziele ze stanowisk słabo nasłonecznionych jest ubogie w składniki aktywne i mało wartościowe. Proces suszenia należy przeprowadzić szybko, nigdy nie przekraczając temperatury powyżej 40 stopni Celsjusza, aby zioło nie straciło najcenniejszych składników. Rozdrobnione ziele zaleca się przechowywać w szczelnych słojach, parzyć pod przykryciem krótko, do 15 minut. Przy nieżytach układu oddechowego i przeziębieniu pić z miodem lub z sokiem malinowym 2–3 razy dziennie.

Właściwości lecznicze

Bluszczyk kurdybanek polecany jest przede wszystkim w leczeniu dolegliwości przewodu pokarmowego:

• poprawia trawienie, reguluje przemianę materii,
• wzmaga wydzielanie soku żołądkowego,
• likwiduje zatrucia pokarmowe,
• pomaga w przyswojeniu składników odżywczych,
• usuwa wzdęcia,
• przeciwdziała nieżytowi żołądka i bolesnym skurczom jelit,
• ma działanie żółciotwórcze,
• likwiduje stany zapalne woreczka żółciowego,
• odtruwa wątrobę, ochrania miąższ wątroby przed uszkodzeniem toksynami, marskością i stłuszczeniem,
• poprawia pracę trzustki,
• regeneruje błonę śluzową przewodu pokarmowego,
• reguluje wypróżnienia, likwiduje zaparcia,
• wspiera układ immunologiczny,
• dobrze wpływa na układ oddechowy: łagodzi stany alergiczne, polecany przy chrypce, kaszlu, zapaleniu oskrzeli i krtani oraz w zapaleniu płuc i zatok, pomaga w odksztuszaniu ropnej, gęstej wydzieliny zalegającej w oskrzelach, przerywa ataki astmy, ułatwia oddychanie,
• usprawnia pracę układu moczowego – poprawia pracę nerek, likwidując ich stan zapalny,
• korzystnie wpływa na poprawę stanu skóry i włosów: działa bakteriobójczo i grzybobójczo, pomocny przy oparzeniach, ropniach i świądzie skóry, leczy przewlekłe choroby skóry, egzemy, wypryski, zmniejsza łojotok, poprawia ukrwienie skóry, cofa zmiany ropne, hamuje rozwój grzybów i bakterii patogennych na skórze, likwiduje łupież.

Przepis na tonik dla cery trądzikowej

Składniki:

• 21/2 łyżki bluszczyku,
• szklanka wody,
• 1/4 szklanki octu jabłkowego,
• 5 kropli olejku eterycznego.

Wykonanie:

Zrobić wywar, przecedzić, ostudzić, dodać octu. Przelać do butelki z atomizerem. Płynem spryskiwać twarz, a następnie nałożyć krem pielęgnacyjny.

Przepis na krople chroniące przed kamicą żółciową

Składniki:

• 100 ml nalewki lub wyciągu z karczocha (dostępne w aptece),
• 5 łyżek świeżo wyciśniętego soku z kwitnących pędów bluszczyku.

Wykonanie:

Wyciąg z karczocha wymieszać w butelce z sokiem z bluszczyku, odstawić na 5–7 dni. Przechowywać w lodówce. Zażywać po 2½ łyżeczki kropli rozcieńczonych w niewielkiej ilości wody 3 razy dziennie na 15 minut przed posiłkiem przez 5 tygodni.

Syrop kurdybankowy

Składniki:

• garść świeżego ziela kurdybanku,
• 6 szklanek wody,
• miód malinowy.

Wykonanie:

Kurdybanek zagotować na małym ogniu i podgrzewać jeszcze 15 minut. Przecedzić, dodając tyle miodu, ile jest wywaru. Wymieszać, zagotować i kolejny raz podgotować przez 5 minut. Przelać do butelek.

Składniki fitochemiczne bluszczyku kurdybanku
Bluszczyk kurdybanek jest bogaty w olejki eteryczne: kamfen, pinokamfen, pinen, mircen, menton, pulegon, triterpeny i seskwiterpeny, garbniki, flawonoidy (kwercetynę, luteolinę i apigeninę, kwasy fenolowe), olejek rozmarynowy, ferulowy, kawowy, waniliowy; gorycze, glikozydy saponinowe. W roślinie znaleźć można także witaminę C, prowitaminę A, cynk, żelazo, krzem, molibden, wapń.

Bluszczyk kurdybanek w kuchni słowackiej

Do tej pory w niektórych regionach na Słowacji można zjeść zupę ziemniaczaną albo rosół doprawiony kurdybankiem – popularność tego ziela nie słabnie. Według niektórych smakoszy bluszczyk kurdybanek może zastąpić nawet natkę pietruszki. Choć smak bluszczyku jest wyraźny, korzenny, gorzkawy, lepsze jest ziele suszone – łagodniejsze, przypominające nieco lubczyk. Świeże, siekane listki można dodawać do wiosennych surówek, past jajecznych, twarożków, zup lub sosów. Bluszczyk nadaje charakter potrawom, dodatkowo wspomagając trawienie.

Bluszczyk kurdybanek to mocna i aromatyczna przyprawa, która szczególnie podkreśli smak zup, sosów i mięs.

Przepis na twarożek po słowacku

Składniki:

• 200 g twarogu z mleka krowiego i koziego,
• łyżeczka drobno posiekanego kurdybanku,
• ¾ szklanki posiekanego szczypiorku,
• łyżeczka posiekanych liści z pokrzywy (wcześniej sparzonych i odsączonych),
• łyżka oleju lnianego lub jogurtu naturalnego,
• sól, pieprz.

Wykonanie:

Wszystkie składniki razem wymieszać.

Ciekawostki

Jeszcze do końca XVII wieku bluszczyk stosowano w browarach – przyprawiano nim piwo dla dodania goryczki. Inne nazwy kurdybanku to: kumdran, kondratek, bluszczyk ziemny, obłożnik, bluszczak i kocimorda.

Agata Majcher