Bor jest półmetalem powszechnie występującym w przyrodzie. Największe wykorzystanie boru odnotowuje się w produkcji szkła (zwłaszcza ognioodpornego). Używany jest w przemyśle chemicznym, kosmetycznym, garbarskim i farmaceutycznym. W medycynie bor stosowany jest w profilaktyce i w leczeniu zapalenia kości oraz stawów, osteoporozy i raka prostaty.

Funkcje boru

Bor ma istotne znaczenie w regulacji hormonalnej, metabolizmie minerałów, wydajności i funkcjonowaniu mózgu. Odgrywa ważną rolę w profilaktyce i terapii osteoporozy, zapaleniach kości i stawów. Reguluje metabolizm wapnia, magnezu, miedzi, metioniny, argininy, fosforu, fluoru i witaminy D. Podnosi poziom hormonów sterydowych w osoczu krwi, dzięki czemu wpływa na przyswajalność wapnia i zapobiega osteoporozie. Wpływa na gospodarkę kostną i mineralną ustroju, poprzez współpracę z wapniem i witaminą D w regulacji metabolizmu oraz rozwoju tkanki kostnej.

Bierze udział w powstawaniu zmian morfologicznych, co związane jest z hamowaniem procesu namnażania się komórek nowotworowych. W badaniach na zwierzętach wykazano, że dieta bogata w bor przyczyniała się do zmniejszenia rozmiaru guza i hamowała rozrost raka prostaty. Związki boru hamują transport komórek nowotworowych i ich przerzuty poprzez zapobieganie tworzeniu się nowych odgałęzień naczyń krwionośnych, które zaopatrują tkanki nowotworowe w tlen i substancje odżywcze.

Objawy i ryzyko niedoboru: 

• zwiększone stężenie w moczu magnezu, wapnia, z kolei w osoczu krwi stężenie wapnia i kalcytoniny jest zmniejszone;
• osłabienie funkcji poznawczych, np. słaba pamięć krótkoterminowa i długoterminowa, zaburzona percepcja;
• zwiększone ryzyko zachorowania na raka prostaty;
• zwiększone ryzyko wykształcenia wad układu kostno-szkieletowego, ciężkie deformacje stawów.
  
  

Źródła w pokarmie

Bor jest łatwo wchłaniany zarówno przez przewód pokarmowy, jak i drogą oddechową – natychmiast następuje wzrost jego stężenia w nerkach, a także mózgu, wątrobie i tkance tłuszczowej. Nie jest kumulowany w organizmie człowieka i jest szybko wydalany. Najdłużej zatrzymywany jest w komórkach nerwowych. W wątrobie nerkach i mózgu stwierdzono zbliżone ilości.

Głównym źródłem boru jest żywność i woda, z tym że pokarmy pochodzenia roślinnego zawierają znacznie więcej boru niż te pochodzenia zwierzęcego. Bogate w bor są różnego typu: orzechy, migdały, wiele ziół i roślin leczniczych (np. podagrycznik), miód, owoce, brokuły, ziemniaki.  

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014

Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012

Mikroskładniki odżywcze, U. Gröber, Wrocław 2010