Czarnuszka siewna (Nigella sativa), znana od starożytności roślina lecznicza i przyprawowa, słusznie nazywana jest „złotem faraonów”.

Obfituje w cenne substancje fitochemiczne – w nasionach rozpoznano ponad 100 aktywnych fitoskładników. Czarnuszka (czarny kminek) wyróżnia się wieloma walorami prozdrowotnymi. Wykorzystywana jest w przemyśle kosmetycznym oraz w kuchni, a także w profilaktyce zdrowotnej.

Roślina to bogate źródło: kwasów tłuszczowych (linolowy, oleinowy, palmitynowy), witamin (A, E oraz z grupy B – B1, B3, B6, B7), beta-karotenu, steroli roślinnych (stigmasterol, fitosterol, cholesterol), minerałów (wapń, cynk, miedź, potas, żelazo), flawonoidów (glikozydy kemferolu, kwercetyny), alkaloidów oraz olejku eterycznego, w skład którego wchodzą: nigellon, tymochinon oraz karwakrol.

Lecznicze właściwości czarnuszki

Czarnuszka jest jednym z najlepszych naturalnych ziół wspierających odporność. Stymuluje komórki odpornościowe, chroniąc je przed niszczącym działaniem wirusów. Jako silny antybiotyk polecana jest szczególnie alergikom borykającym się z częstymi infekcjami.

Czarnuszka a alergie

Badania kliniczne dowodzą, że pacjenci zmagający się z alergiami, m.in.: alergicznym nieżytem nosa, egzemą atopową czy astmą oskrzelową, mogą, stosując czarnuszkę, złagodzić objawy chorobowe. W trakcie badań 152 pacjentom z różnymi schorzeniami alergicznymi podawano kapsułki zawierające 500 mg oleju, uzyskując obiecujące rezultaty. Czarnuszka skutecznie łagodzi skutki alergii, w związku z czym poleca się ją w przypadku astmy, kataru siennego lub uczulenia na roztocza albo pyłki roślin. Kluczowa jest jednak regularność w stosowaniu oleju z czarnuszki.

Czarnuszka a wrzody żołądka

Czarnuszka jest efektywna w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz innych dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Znajduje zastosowanie jako środek na nieżyt żołądka, grypę żołądkowo-jelitową oraz refluks. Olej z czarnuszki skutecznie zwalcza bakterie Helicobacter pylori.

Czarnuszka a cholesterol i cukrzyca

Substancje aktywne zawarte w czarnuszce regulują metabolizm, równoważą poziom insuliny i regulują cholesterol. Dla diabetyków oraz osób mających podwyższony poziom trójglicerydów i cholesterolu zalecane jest przyjmowanie czarnuszki regularnie. Już 2 g czarnuszki dziennie spowalniają uwalnianie glukozy, co pozwala utrzymać cukrzycę pod kontrolą.

Czarnuszka w kosmetyce

Czarnuszka ze względu na swój unikalny skład doskonale odnalazła się w przemyśle kosmetycznym. Tymochinon, sztandarowy składnik olejku eterycznego, skutecznie działa przeciwbakteryjnie i przeciwutleniająco, z kolei nigellon oraz karwakrol zapewniają działanie przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-6 oraz omega-9) poprawiają elastyczność komórek skóry i działają ochronnie. Preparaty na bazie czarnuszki wykorzystuje się w masażu jako środek rozluźniający. Najlepsze efekty odczuje skóra sucha, łojotokowa i atopowa. Dobre rezultaty widać w terapiach leczenia trądziku.

Czarnuszka w kuchni

Zarówno nasiona, jak i olej z czarnuszki, powinny się znaleźć w szafce każdego smakosza – czarnuszką można nawet zastąpić pieprz. Nasiona przypominają w smaku ostre, korzenne przyprawy. Zmielone lub całe podkreślą smak wypieków, a olej z czarnuszki (o barwie miodowej lub ciemnobrązowej) może być dodawany do: sałatek, zup, sosów, twarogów lub kasz.

Leczniczy olej

Cenne właściwości lecznicze ma także olej z czarnuszki pozyskiwany z tłoczonych nasion rośliny. Oleum Nigellae Sativae, czyli olej z czarnuszki, swoje prozdrowotne działanie zawdzięcza nienasyconym kwasom tłuszczowym: kwas linolowy (omega-6) – około 60 proc., kwas oleinowy (omega-9) – około 25 proc., oraz kwas alfa-linolenowy (omega-3) – około 1 proc.

W 2012 r. badacze ogłosili, że ekstrakt z oleju czarnuszkowego zmniejsza żywotność komórek raka wątroby. Z kolei nadzieję dla chorych na raka płuc dają badania saudyjskich naukowców z 2014 r., z których wynika, że ekstrakt z nasion i oleju z czarnuszki zmniejsza żywotność komórek tego raka. Hamuje i uśmierca także komórki rakowe jelita grubego. Kancerogennie roślina działa także w przypadku innych nowotworów: raka piersi lub białaczki. Według tureckich naukowców stosowanie oleju z czarnuszki przed rozpoczęciem terapii naświetlaniem i przez 10 dni po niej chroniło szczury przed szkodliwymi skutkami ubocznymi, jakie może dawać radioterapia.

Wyłącznie olej z czarnuszki tłoczony na zimno, niepodlegający procesowi rafinacji, wykazuje jakiekolwiek dobroczynne właściwości zdrowotne. Po przetworzeniu w wysokiej temperaturze nie wpływa on już pozytywnie na kondycję człowieka.

Jak zażywać olej z czarnuszki?

Zaleca się spożywanie 1 łyżeczki preparatu 2 razy dziennie przed posiłkiem. W przypadku osób nieletnich zalecane dzienne spożycie to ¼ łyżeczki 2 razy dziennie. Olej z czarnuszki należy przechowywać w zaciemnionej butelce, w temperaturze od 5 do 10°C, przez maksymalnie 3 miesiące od otwarcia. Przeciwwskazania do stosowania: czarnuszka nie jest zalecana kobietom w ciąży, ponieważ może powodować skurcze mięśni gładkich macicy, co z kolei może wywołać przedwczesny poród lub zwiększyć ryzyko poronienia. Czarnuszka obniża ciśnienie, więc należy uważać przy przyjmowaniu jej razem z lekami obniżającymi ciśnienie – taka kombinacja przyczynia się do niedociśnienia tętniczego.

Agata Majcher