Białko, obok tłuszczów i węglowodanów, jest jednym z trzech podstawowych makroskładników. Stanowi ważny element odżywczy pełniący wiele ważnych funkcji, zapewniając prawidłową pracę żywych organizmów. Jest podstawowym składnikiem: krwi, limfy, hormonów i enzymów. Poza tym to element ciał odpornościowych, który także odbudowuje zużywające się tkanki, utrzymuje właściwe pH płynów ustrojowych, stanowi nośnik niektórych witamin i składników mineralnych oraz bierze udział w regulowaniu ciśnienia krwi. Stanowi około 20 proc. masy ciała człowieka.

W zależności od ich budowy białka można podzielić na proste i złożone. Białka proste zbudowane są wyłącznie z aminokwasów, natomiast białka złożone – zwane proteidami – składają się zarówno z części białkowej, jak i grupy prostetycznej, która jest składnikiem niebiałkowym.

Białko całkowite – ważne narzędzie diagnostyczne

Na podstawie składu chemicznego osocza krwi można określić stężenie różnych substancji, w tym: białek transportowych, białka układu krzepnięcia krwi (fibrynogen), białek związanych z procesami odpornościowymi oraz wiele innych białek pełniących skomplikowane funkcje regulacyjne. Białko całkowite to badanie laboratoryjne, które ocenia stężenie wszystkich białek znajdujących się we krwi – stanowi ważny składnik osocza.

Badania laboratoryjne pomagają określić całkowite stężenie białka, którego w osoczu prawidłowy zakres wynosi od 65-80 g/l i jest to wartość dość stabilna. Znaczne odchylenia od normy, związane z zaburzeniami stężenia białka, zawsze wskazują na poważne procesy chorobowe.

Składniki białka całkowitego

Większość białek osocza syntetyzowana jest w wątrobie i w komórkach układu limfoidalnego. Na białko całkowite we krwi składają się różne frakcje białek, które pełnią określone funkcje.

Głównym białkiem osocza jest albumina syntetyzowana w wątrobie, stanowiąca ok. 60 proc. białka całkowitego. Alfa- i beta-globuliny to ok. 25 proc. białka całkowitego i syntetyzowane są w wątrobie. Gamma-globuliny (wytwarzane przez komórki plazmatyczne) stanowią ok. 15 proc. białek osocza.

Niskie stężenie białka całkowitego (hipoproteinemia)

Jeśli w badaniu krwi wychodzą wyniki świadczące o białku całkowitym poniżej normy (obniżona albumina, fibrynogen i alfa- i betaglobuliny), można podejrzewać różnego typu niewydolności wątroby, np. przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby, marskość, zatrucia substancjami toksycznymi czy guzy nowotworowe ulokowane w miąższu tego organu. Ponieważ stężenie immunoglobulin jest na odpowiednim poziomie, a nawet bywa znacząco podwyższone, badanie białka całkowitego nie zawsze jest miarodajne i wystarczająco czułe przy określaniu stopnia upośledzenia funkcjonowania wątroby. Dlatego warto przeprowadzić inne badania diagnostyczne.

Innymi przyczynami białka całkowitego poniżej normy mogą być: długotrwałe niedożywienie, przewlekły proces chorobowy lub stan wyniszczenia organizmu, a także utrata znacznych ilości białek osocza na skutek chorób nerek.

Znaczne ilości białka osocza mogą być tracone w wyniku rozległych oparzeń oraz zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego, np. chorób: jelit, żołądka i dwunastnicy.

Wysokie stężenie białka całkowitego (hiperproteinemia)

Stężenie białka całkowitego powyżej normy jest najczęściej spowodowane zwiększoną produkcją frakcji globulin (przeciwciał). Zwiększona produkcja przeciwciał w jednej klasie charakterystyczna jest dla nowotworów układu chłonnego, z kolei zwiększona produkcja wielu klas immunoglobulin może wskazywać na: przewlekłe stany zapalne, choroby autoimmunologiczne, przewlekłe choroby wątroby lub odwodnienie organizmu.

Stężenie białka całkowitego we krwi uzależnione jest od wielu czynników, jednak najczęściej zależy ono od rodzaju spożywanego pokarmu oraz zdolności syntezy białka. Badanie warto wykonać w przypadku podejrzenia chorób: wątroby, nerek, żołądka, jelit, dwunastnicy, a także  przy: zaburzeniach odżywiania, nowotworach, stanach odwodnienia lub przewodnienia organizmu, oparzeniach, krwotokach oraz zaburzeniach układu odpornościowego.