Nasze organizmy odbierają informacje o środowisku zewnętrznym i wewnętrznym za pośrednictwem receptorów, a najbardziej podstawowym doznaniem zmysłowym jest czucie. Receptorami bezpośrednio pobudzanymi przez bodźce środowiskowe są zakończenia nerwowe włókien czuciowych bądź odrębne komórki receptorowe. W różnych komórkach naszego organizmu umiejscowionych jest wiele receptorów bólowych, które gęsto występują w: skórze, opłucnej, otrzewnej, okostnej, stawach, w oponach mózgowych czy w narządach wewnętrznych.

Receptory bólowe (zwane także nocyceptorami – z łac. nocere, czyli „szkodzić”) pobudzane są przez bodźce, w momencie gdy tkanka ulega uszkodzeniu, na przykład: nocyceptory skórne reagują na silne bodźce mechaniczne, np. ukłucie lub termiczne (temperatura powyżej 45°C
i poniżej 10°C). Jeśli nagle włożymy rękę do gorącej wody, no najpierw poczujemy ostry ból, po którym nastąpi druga fala bólu objawiająca się pieczeniem. Impulsy powodujące pierwszą falę bólu są przewodzone przez włókna grupy A delta, a w drugiej fali bólu są to włókna grupy C. Ból powoduje odruchowe pobudzenie układu nerwowego współczulnego i hormonalnego, których celem jest wyzwolenie reakcji
o charakterze „walki lub ucieczki”.

Oficjalna definicja bólu powstała w 1973 roku i obowiązuje aż do dziś:

„Ból to subiektywnie przykre oraz jednoznacznie negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne, powstające pod wpływem bodźców uszkadzających tkankę lub zagrażających jej uszkodzeniu albo opisywanym w kategoriach takiego uszkodzenia”.
Zgodnie z tą definicją ból dla każdej jednostki będzie czymś innym, dlatego czasem można się spotkać z pojęciem „progu bólu”. W definicji podkreślona jest subiektywność w odczuwaniu bólu, jak również to, że ból może być nie tylko fizyczny, ale i emocjonalny.

Wrodzony brak odczuwania bólu

Odczuwanie bólu jest zjawiskiem pożądanym, ponieważ jego obecność ostrzega nas przed zagrożeniem. Dzięki receptorom czucia z łatwością możemy zidentyfikować niebezpieczne sytuacje, takie jak np. ogień. Czasami jednak niektórzy ludzie rodzą się z brakiem odczuwania bólu – ta choroba genetyczna nazywa się analgezją wrodzoną. Choroba może być rozpoznana stosunkowo późno, ponieważ brak czucia występuje u młodego pacjenta od urodzenia, w związku z czym może być mu obce odczuwanie jakichkolwiek bodźców. I choć sama choroba nie przyczynia się do skrócenia życia osoby chorej, tak występowanie wyższego ryzyka zgonu spowodowanego częstszymi urazami w tej grupie pacjentów – już tak.

Rodzaje bólu

Ból można podzielić na ostry i przewlekły.
Ból ostry pełni funkcję ostrzegawczo-obronną. Przykładem takiego bólu może być ostry ból pooperacyjny, np. po ekstrakcji zęba.

Najpopularniejszymi typami bólu ostrego są:

• bóle pourazowe,
• bóle pooperacyjne,
• bóle pooparzeniowe.

Ból ostry może przekształcić się w ból przewlekły utrzymujący się znacznie dłużej niż normalny czas gojenia zniszczonej procesem patologicznym tkanki, za jaki przyjmuje się okres trzech miesięcy. Bólowi przewlekłemu towarzyszy długotrwałe zaburzenie homeostazy powodujące narastającą dysfunkcję wielu układów i narządów