Dieta bogatoresztkowa jest stosowana przede wszystkim w zaparciach nawykowych (postać atoniczna, wynikająca z małej aktywności fizycznej i z siedzącego trybu życia), jak również przy zaburzeniach czynnościowych jelit.  Można ją stosować także przy innych dolegliwościach układu pokarmowego. Celem stosowania diety bogatoresztkowej jest pobudzenie motoryki jelit, a także uregulowanie ich czynności bez stosowania środków farmakologicznych. 

Na czym polega dieta bogatoresztkowa?

Jest to modyfikacja diety „podstawowej”, szpitalnej, wariant racjonalnego żywienia ludzi zdrowych. Jej odmiana uwzględnia potrzeby ludzi, którzy na skutek różnych komplikacji w przewodzie pokarmowym, nie potrafią regularnie i odpowiednio często się wypróżniać. Dzienne racje żywnościowe muszą być planowane w taki sposób i powinny być tak rozłożone w czasie, by zwiększyć pożądany efekt mający zapewnić podaż nierozpuszczalnego błonnika pokarmowego oraz płynów.

Nierozpuszczalne w wodzie frakcje błonnika (włókna pokarmowego) występują głównie w produktach zbożowych. Przykładem błonnika nierozpuszczalnego są nieskrobiowe polisacharydy ścian komórkowych roślin czy ligniny, które w dużym stopniu wpływają na masę i konsystencję stolca oraz czas pasażu jelitowego, gdyż błonnik pokarmowy nie ulega strawieniu i wchłanianiu, utrzymując jednak prawidłową funkcję przewodu pokarmowego.

Nierozpuszczalna frakcja błonnika pokarmowego dobroczynnie wpływa na układ trawienny, pobudza perystaltykę jelit, pomaga w likwidacji zaparć, zwiększając szanse na regularne wypróżnienia. Błonnik nierozpuszczalny zwiększa objętość pokarmu w żołądku, szybciej zapewniając uczucie sytości, zatem włókno nierozpuszczalne znalazło wykorzystanie w dietach redukujących masę ciała. Ważne, by w diecie bogatoresztkowej wypijać dużo płynów.

Zalecenia dietetyczne

W diecie bogatoresztkowej nie ma specjalnych ograniczeń dietetycznych, pacjenci powinni odżywiać się zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia. 

Zaleca się uwzględnienie większej ilości błonnika (50–60 g) niż dla osób zdrowych i unikanie jedzenia wysokoprzetworzonego oraz wysokokalorycznego. Zalecane produkty spożywcze powinny cechować się bogactwem witamin i składników mineralnych dostępnych w ciemnym pieczywie i makaronach, gruboziarnistych kaszach, brązowym ryżu, a nade wszystko – w dużych ilościach warzyw i owoców, z czego spora ich część powinna być spożywana na surowo. Poleca się owoce suszone, zwłaszcza śliwki suszone, zjadane po namoczeniu w wodzie, pomocne w przeciwdziałaniu zaparciom. W czasie diety nie wolno zapominać o wypijaniu dziennie około 2–2,5 l płynów; niezbędnych do wyzwolenia funkcji błonnika pokarmowego. Powinno się także zwiększyć podaż wapnia o 10 proc.

W diecie bogatoresztkowej zaleca się podawać 2 do 3 razy dziennie po łyżce otrąb, które mogą być zmieszane z jogurtem, pastami do pieczywa lub surówkami. Ważną rolę odgrywają suszone owoce, czyli śliwki, rodzynki i figi, które zawierają ligniny. Także buraki i papryka są skuteczne w likwidowaniu zaparć.

W diecie bogatoresztkowej błonnik powinno się wprowadzać i zwiększać jego podaż stopniowo, gdyż początkowo mogą wystąpić wzdęcia i lekkie bóle brzucha.

Na perystaltykę jelit, oprócz produktów wymienionych wyżej, ponadto dobrze wpływają: miód, jogurt, kefir, zsiadłe mleko, kawa, śmietanka, wody gazowane, kompoty z suszonych śliwek, soki warzywno-owocowe, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki, siemię lniane, buliony, rosoły oraz potrawy ostro przyprawione.

Dobry efekt daje wypicie na czczo połowy szklanki przegotowanej, chłodnej wody z miodem, namoczone, suszone śliwki lub łyżeczka masła bądź oliwy w oliwek.

Produkty niezalecane

Białe kluski, makaron, ryż, kasza manna, mąka ziemniaczana, ciastka z kremem, banany, mocna herbata, suszone czarne jagody, wytrawne, czerwone wino oraz pokarmy wywołujące wzdęcia (groch, fasola, warzywa kapustne). Potrawy mogą być przygotowywane dowolnymi technikami gastronomicznymi, zgodnymi z racjonalnym i zdrowym podejściem do gotowania.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach, pod red. Jarosz M., Warszawa 2011

Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka, H. Ciborowska, A. Rudnicka, Warszawa 2019