W sprzedaży jest wiele produktów spożywczych oznaczonych literą E, co określa, że zawierają one chemiczne dodatki do żywności. Są to między innymi barwniki, konserwanty, środki spulchniające oraz wzmacniacze smaku. Żywność przetworzona jest konsumowana w bardzo dużych ilościach, co może stanowić duże zagrożenie dla zdrowia. Brak umiaru i bagatelizowanie składu spożywanych produktów prowadzi do wielu negatywnych skutków dla człowieka, w tym do rozwoju chorób nowotworowych.    

Oznaczenia grup dodatków do żywności

Numery E, są to kody dodatków do żywności. Ich lista została sporządzona przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i na podstawie właściwej dyrektywy jest zatwierdzana przez Parlament Europejski. Mogą się na niej znaleźć substancje, które wg wszelkich norm nie zagrażają zdrowiu lub są konieczne do użycia w wyniku stosowania procesu produkcyjnego. Ważną kwestią jest też to, żeby nie były wykorzystane do wprowadzania w błąd  konsumentów. Litera E w kodzie oznacza Europę i określa, że dany związek został dopuszczony do użycia na terenie Unii Europejskiej.

Dodatki do żywności są podzielone na 5 podstawowych grup, a każdej konkretnej substancji jest przydzielony trzycyfrowy numer. Na liście znalazły się:

– barwniki – nr E100–E199,
– konserwanty – nr E200–E299,
– przeciwutleniacze i regulatory kwasowości – nr E300–E399,
– emulgatory, środki spulchniające, zagęszczające i żelujące – nr E400–E499,
– pozostałe – od nr. E500 (w tym wzmacniacze smaku: nr E600–E699, antybiotyki: nr E700–E799, środki słodzące, nabłyszczające i inne: nr E900–E999, stabilizatory, zagęstniki i inne: nr E1000–E1999).

Dodatki do żywności E można podzielić na dwa rodzaje. Pierwszy to substancje, które występują naturalnie w przyrodzie, natomiast drugi jest wytworzony przez człowieka i określany jako syntetyczny. Na etykiecie produktów dostępnych w sprzedaży obok litery E znajduje się numer kodu i nazwa konkretnej substancji.

O dopuszczeniu do stosowania w żywności danego dodatku decyduje Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).

To warto wiedzieć

W książce pt. E213. Wiesz, co jesz Bill Statham prezentuje tabele i wykaz substancji chemicznych używanych jako dodatki do żywności wraz z opisem, jak wpływają one na zdrowie człowieka.  

Cele stosowania dodatków do żywności

Dodatki do żywności stosuje się w celu zmiany smaku, aromatu, a także uzyskania odpowiedniej barwy produktu. Zabiegi te mają za zadanie podniesienie wartości i atrakcyjności produktu w oczach konsumenta. Są też takie substancje, które wydłużają okres trwałości i czas przechowywania artykułów spożywczych. Dzięki dodatkom powstają też całkiem nowe produkty przeznaczone do spożycia.

Dopuszczalne dzienne spożycie dodatków do żywności

Spożywanie substancji określanych jako „dodatki do żywności” powinno być kontrolowane ze względu na ich toksyczność. Zbyt duża ich ilość może spowodować szkody w organizmie człowieka. Ustala się więc dopuszczalne dzienne spożycie określane w języku angielskim jako Acceptable Daily Intake, czyli ADI. Definicja wg WHO określa, że jest to ,,ilość danej substancji wyrażona na kg masy ciała na dzień, która może być pobierana w ciągu całego życia nie powodując ryzyka zagrożenia zdrowia”.

Odpowiednie przepisy określają też, jakie substancje przekraczają ADI i jakie są limity ich stosowania, tak żeby nie zagrażały życiu i zdrowiu konsumentów.

Systematyczne i nadmierne spożywanie produktów z dodatkiem E może nieść szkody dla zdrowia i życia. Niektóre z tych substancji są toksyczne, gdy łączy się je z innymi. Mogą wywołać choroby nowotworowe, nadwagę i otyłość, problemy z krążeniem, astmę, przewlekłe bóle głowy oraz wiele  niekorzystnych zmian w organizmie.  

Warto wiedzieć, że są takie produkty żywnościowe, w których zakazuje się stosowania substancji dodatkowych. Należy do nich np. kawa, masło, mleko, a także naturalna woda mineralna.

Wiele substancji w niektórych krajach – w tym również europejskich – jest zakazanych do stosowania jako dodatki do żywności.    

To warto wiedzieć

W 2019 roku w Polsce Najwyższa Izba Kontroli informowała, że w ciągu roku przeciętny konsument spożywa ponad 2 kg dodatków do żywności określonych symbolem E.  

Zagrożenia

Producenci najwięcej dodatków żywnościowych stosują przy produkcji: ciast, słodyczy, a także słodzonych, gazowanych i aromatyzowanych napojów. Są to wyroby, po które konsumenci bardzo często sięgają przy różnych okazjach, nawet kilka razy dziennie. Duże ilości E wykorzystuje również przemysł wędliniarski, na którego wyroby też jest ogromny popyt. Mimo że substancje te są dopuszczone do konsumpcji jako nieszkodliwe, to spożywane w nadmiarze mogą przynieść negatywne skutki dla zdrowia. Najbardziej narażone są osoby o słabszej odporności, zmagające się z różnymi chorobami, alergicy oraz ludzie o zwiększonej wrażliwości układu pokarmowego. Duże znaczenie ma też wiek człowieka. Dodatki do żywności mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie osób w podeszłym wieku oraz dzieci, szczególnie do ok. 10. roku życia. Z badań wynika, że to właśnie u nich często przekraczany jest limit dziennego spożycia substancji oznaczonej literą E, co skutkuje mniejszą odpornością organizmu na schorzenia i choroby, a także nadwagą i otyłością. Dlatego ważne jest czytanie informacji umieszczanych najczęściej bardzo drobnym drukiem na etykietach produktów żywnościowych. Warto też zapoznać się z informacjami na temat stosowanych dodatków, ich dopuszczalnym dziennym spożyciem, a także w połączeniu z jakimi substancjami stanowią one zagrożenie dla zdrowia i życia.

Opracował Jarosław Cieśla