Gwiazdnica pospolita (Stellaria media) z rodziny goździkowatych to dla jednych uporczywy chwast, a dla innych – smaczny dodatek do posiłku. Nazwa łacińska rośliny (stellaria) pochodzi od słowa stella, czyli „gwiazda”, co nawiązuje do wyglądu jej kwiatków, które faktycznie wyglądają jak gwiazdki.

Stellaria media jest prawdziwą gwiazdą. Wyróżnia się niebywałą żywotnością i wolą przetrwania. Wytwarza bardzo dużą liczbę szybko kiełkujących nasion (jedna roślina jest w stanie wydać do kilku tysięcy nasion), w sezonie może wyrosnąć kilka pokoleń nowych roślin. Oprócz tego z łatwością rozmnaża się wegetatywnie, jej pędy bez żadnego wysiłku się ukorzeniają, dając początek kolejnym organizmom. Choć ze względu na jej inwazyjność rolnicy tępią tę roślinę, gwiazdnicę da się lubić i naprawdę warto poznać ją bliżej.

Gwiazdnica to niezwykle silny chwast, lubi niższe temperatury, kwitnie od marca do października, a nawet można ją spotkać podczas łagodniejszych zim. Dobrze znosi brak nasłonecznienia, potrafi wyrosnąć nawet pod śniegiem. Jest to roślina szeroko rozpowszechniona na całym świecie, porasta pola uprawne, czai się w zaroślach, lubi ogródki i lasy, bardzo chętnie przycupnie na brzegach wód, ugorach i na łąkach. Słowem - wszędzie tam, gdzie może się pojawić człowiek. Od niepamiętnych czasów stosowana była jako substancja lecznicza.

Zastosowanie kulinarne

Gwiazdnicę bez problemu powinniśmy spotkać podczas wczesnowiosennych spacerów, i jeśli tak się zdarzy, warto zebrać pęczek tych ziół i wykorzystać je w kuchni. Jako ciekawostkę nadmienię, że gwiazdnicę sprzedawano kiedyś w pęczkach na europejskich bazarach i jest ona ulubionym pokarmem dla indyków i kurczaków.

A jak się je gwiazdnicę? Młode ziele może być smacznym dodatkiem do wiosennych sałatek, surówek lub twarogu. Gwiazdnicę można przyrządzać podobnie jak szpinak, przy czym powinno się ją krócej gotować, by nie straciła swoich cennych właściwości odżywczych.

Składniki aktywne gwiazdnicy

Gwiazdnica zawiera 50 bioaktywnych metabolitów, z czego najwięcej z nich to związki fenolowe i saponiny. Ziele gwiazdnicy bogate jest w wiele wartościowych substancji, do których należą: flawonoidy (rutyna, luteolina), stellarioza (oligosacharyd), kwas gamma-linolenowy (GLA), saponiny steroidowe, garbniki, glikozydy trójterpenowe, alkohole cukrowe (pinitol). Młode ziele zawiera sporo kwasu askorbinowego, karotenoidów i witamin: E, PP, B1, B2, oraz licznych soli mineralnych, takich jak: potas, fosfor, żelazo, magnez, cynk, mangan, sód, selen, jod oraz krzem.

Gwiazdnica w medycynie ludowej

Choć w Polsce gwiazdnica może nie jest najbardziej popularnym lekiem roślinnym, to w wielu krajach obu półkul wykorzystuje się szeroko jej potencjał terapeutyczny. W niektórych częściach Azji naparami z ziela gwiazdnicy leczy się ostre schorzenia przewodu pokarmowego i układu oddechowego. W Indiach na przykład  sproszkowane: liście, łodygę i korzeń nakłada się jako plaster na zwichnięte kości i obrzęki, służą też jako opatrunek ran głębokich i krwotoków. Wysuszonymi liśćmi leczy się infekcje skórne, obrzęki nóg lub hemoroidy. Do dziś w Rosji i w Chinach gwiazdnica wykorzystywana jest do leczenia ran, a także używa się jej jako środka przeciwbólowego i przeciwnowotworowego. Amerykańscy Indianie uważali gwiazdnicę za roślinę  dodającą sił i odwagi. Przed każdą bitwą zjadali listki gwiazdnicy, co miało napełnić ich serca odwagą, dzięki czemu mogli pokonać wroga. Gwiazdnica ma wyjątkowe właściwości nawilżające i łagodzące, dlatego często wykorzystywana jest w pielęgnacji i leczeniu skóry. Godny polecenia jest jest macerat z liści, łodyg, kwiatów i korzeni, który można wykorzystać do przemywania zmian na skórze. W średniowieczu na wszelkiego rodzaju choroby skóry zalecano maści z gwiazdnicy, z kolei gotowanie rośliny w wodzie z octem i solą miało pomóc w wyleczeniu świerzbu i wszelkich wysypek skórnych.

Kiedy warto pamiętać o gwiazdnicy

Ten bardzo silny chwast może służyć także i nam w różnych sytuacjach, gdyż gwiazdnica:

• wzmacnia organizm,
• reguluje procesy trawienia oraz wpływa na przyspieszenie przemiany materii (działa odchudzająco),
• pomaga w różnego rodzaju chorobach skórnych, takich jak np.: trądzik, łuszczyca, wypryski, czyraki, trudno gojące się rany, świąd skóry, oparzenia słoneczne czy ukąszenia owadów,
• ma działanie: przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze, przeciwutleniające, moczopędne, odtruwające, przeciwzapalne.

Agata Majcher