Bakteria Helicobacter pylori ponosi winę za rozwój różnego typu zapaleń błony śluzowej żołądka i dwunastnicy (jest to jedna z przyczyn, ale nie jedyna). Szacuje się, że około 60 proc. populacji na całym świecie jest zakażona tą bakterią. W Polsce nawet… 80 proc. osób dorosłych i 30 proc. dzieci. W kraju nad Wisłą bakteria ta w 90 proc. przypadków odpowiedzialna jest za różnego rodzaju zapalenia żołądka, jest także główną sprawczynią choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

W większości przypadków zakażenie pałeczkami bakterii H. pylori jest bardzo rzadko rozpoznawane i na ogół przebiega bezobjawowo. Jednak kolonizacja bakterii powinna wzbudzać niepokój, ponieważ jej destrukcyjne działanie w dłuższej perspektywie prowadzić może do rozwoju różnych dolegliwości. Zapraszam do lektury pierwszej części artykułu – to podstawowe informacje na temat tej bakterii.

Silna i sprytna bakteria

Helicobacter pylori jest bakterią Gram-ujemną, o kształcie podłużnej spirali, zasiedlającą błonę śluzową żołądka. Optymalnym pH dla tej bakterii jest środowisko lekko kwaśne lub obojętne. Wyjątkowo niskie pH w żołądku dla większości bakterii jest zabójcze, ale nasza tytułowa bohaterka radzi sobie w tym trudnym środowisku całkiem nieźle. Dzięki odpowiednim mechanizmom bakteria H. pylori zdolna jest do egzystencji i do uprzykrzania nam życia. Bakteria wytwarza enzym o nazwie ureaza, który rozkłada mocznik do amoniaku i dwutlenku węgla. Amoniak neutralizuje kwas solny, obecny w soku żołądkowym, dzięki czemu w bezpośrednim otoczeniu bakterii pH wzrasta do stopnia umożliwiającego rozwój bakterii. Powoduje to wzrost produkcji kwasu solnego, co prowadzi do nieżytu, stanu zapalnego i powstania nadżerek w błonie śluzowej, a w konsekwencji – wrzodów.

Enzymy H. pylori wpływają degradująco na strukturę śluzu, który traci swoje osłaniające oraz ochronne właściwości. Budowa bakterii umożliwia poruszanie się i wnikanie pod warstwę śluzową. Dzięki sześciu biegunowo rozmieszczonym rzęskom H. pylori wnika pod warstwę śluzową, korzystając z ochronnego systemu gospodarza. Ponadto dzięki rzęskom bakteria jest nad wyraz ruchliwa. Wydzielane przez H. pylori antygeny powodują powstanie przewlekłego stanu zapalnego i nieżytu żołądka oraz dwunastnicy, a w dłuższej perspektywie bakteria może także sprzyjać rozwojowi raka żołądka.

Jak może dojść do zakażenia

Zakażenie bakterią H. pylori najczęściej następuje drogą pokarmową, jedynym znanym rezerwuarem bakterii jest błona śluzowa żołądka. Pocałunki, wspólne jedzenie kanapki, używanie tych samych sztućców zwiększa ryzyko zakażenia.

Kolonizacja błony śluzowej żołądka przez H. pylori z czasem obejmuje cały żołądek. Zakażenie zawsze prowadzi do reakcji zapalnej. Początkowo dochodzi do zwiększenia ilości kwasu solnego. Jeśli w porę nie opanuje się ostrego zapalenia, przechodzi ono w fazę przewlekłą charakteryzującą się zmianami zwyrodnieniowymi, co w konsekwencji prowadzi do całkowitego zaniku błony śluzowej i bezkwaśności, a są to już stany przedrakowe.

Diagnostyka

Obecność bakterii można stwierdzić na podstawie różnego typu badań:

• antygeny H. pylori w kale,
• mocznikowy test oddechowy– nieinwazyjna metoda polegająca na wdmuchiwaniu przez rurkę powietrza do probówek,
• antygeny H. pylori w surowicy,
• test ureazowy – inwazyjna metoda polegająca na pobraniu wycinków błony śluzowej żołądka.

Wyniki badań mogą być fałszywie ujemne, jeśli np. osoba badana przez ostatnie 2 tygodnie przyjmowała antybiotyki, inhibitory pompy protonowej lub sole bizmutu. Za inne przyczyny wyników fałszywie ujemnych odpowiadają: niedawno przebyte krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, zanikowe zapalenie błony śluzowe żołądka, rak żołądka, chłoniak żołądka typu MALT, częściowa resekcja żołądka lub niewłaściwe przechowywanie próbki kału.