Hibiskus jest jednorocznym krzewem uprawianym głównie ze względu na kwiaty, chociaż w celach leczniczych stosuje się także liście i nasiona.

Zaliczany jest do rodziny ślazowatych (Malvaceae), a inne nazwy tej rośliny to: ketmia, róża chińska lub proświrnik. Najbardziej znanym gatunkiem jest ketmia szczawiowa – Hibiscus sabdariffa L. i ketmia róża chińska – Hibiscus rosa-sinensis.

Surowcem leczniczym ketmii są kwiaty (właściwa nazwa to: kielichy lub kieliszki), które są zbierane w czasie owocowania (już po przekwitnięciu), a następnie suszone. Mają słodko-kwaśny smak oraz słabo wyczuwalny zapach. Kielichy roślinne o pięknym, rubinowym kolorze dodaje się jako pigment do mieszanek herbacianych, galaretek, dżemów i napojów. Bardzo popularna jest właśnie herbatka z hibiskusa, którą można indywidualnie dosłodzić lub doprawić ulubionymi przyprawami. W celu przygotowania napoju zalewa się kwiaty gorącą wodą i pozostawia pod przykryciem na kilka minut.

Hibiskus jest powszechnie uprawiany w krajach o ciepłym klimacie: na Karaibach, Hawajach, Florydzie, Filipinach, w Ameryce Środkowej, Indiach, Afryce, Brazylii czy Australii, gdzie funkcjonuje jako roślina ogrodowa. Ketmia nie jest przystosowana do uprawy w klimacie umiarkowanym.

Niektóre gatunki tej rośliny osiągają wysokość nawet 3,5 metrów. W Polsce hibiskus nie przekracza wysokości 2,5 metra. Jego łodygi są gładkie, cylindryczne zazwyczaj ciemnozielone lub czerwone. Kielichy ketmii przypominające wyglądem spokrewnione z nimi malwy zaczynają rozwijać się dopiero późnym latem i w zależności od odmiany mogą być pojedyncze lub pełne oraz występować w różnych kolorach: białym, różowym, czerwonym, błękitnym, fioletowym (bywają też dwubarwne). Kielichy hibiskusa są duże, wyraziste, trąbkowate i zbudowane z pięciu płatków. Szerokość kwiatu hibiskusa wynosi od 4 do 15 centymetrów, a w samym jego środku znajduje się prętosłup. Dzięki pięknym kolorom i wyrazistemu, kwaśnemu smakowi hibiskus znalazł zastosowanie w branży spożywczej.

Hibiskus zawiera wiele cennych składników odżywczych, dzięki czemu ma dobroczynny wpływ na nasze zdrowie i jest doskonałym środkiem zapobiegającym wielu chorobom. Poniższe tabele obrazują dokładniej skład hibiskusa.

Składniki fizykochemiczne świeżych kielichów i liści ketmii szczawiowej

Składniki fizykochemiczne w poszczególnych częściach ketmii

Ajurweda zaleca, by różne części rośliny wykorzystywać przy różnych dolegliwościach – szczególnie takich jak: nadciśnienie, gorączka czy zaburzenia pracy wątroby. Hibiskus stosuje się jako środek antyseptyczny, ściągający, żółciopędny oraz afrodyzjak. Herbata z hibiskusa wpływa wspomagająco na trawienie i oczyszcza organizm z toksyn. Oprócz tego wspomaga leczenie cukrzycy, działa odchudzająco. Jest też doskonała w profilaktyce grypy i przeziębień. Roślina zawiera bowiem witaminę C, łagodzi kaszel i obniża gorączkę.

Herbata z hibiskusa na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

Badania przeprowadzone na pacjentach z łagodnym lub umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym wykazały, że picie kilku filiżanek herbaty z hibiskusa dziennie znacznie obniża ciśnienie krwi oraz działa hamująco na rozwój schorzenia. Wyniki badań zamieszczone w magazynie „The Journal of Nutrition” dowiodły, że codzienne picie trzech filiżanek herbaty z hibiskusa pozwala obniżyć ciśnienie skurczowe na 7,2 mm Hg, a ciśnienie rozkurczowe o 3,1 mm Hg. Codzienne picie herbaty z hibiskusa jest także profilaktycznie zalecane dla osób z ryzykiem rozwoju nadciśnienia (hibiskus rozluźnia naczynia krwionośne oraz działa moczopędnie).

Odchudzające i wspierające wątrobę działanie ketmii

Hibiskus przyspiesza trawienie i przyczynia się do zmniejszenia poziomu tkanki tłuszczowej w organizmie. Regularnie pita herbatka pomoże pozbyć się nadprogramowych kilogramów. Obserwowany jest nie tylko spadek wagi, ale także zmniejszenie obwodu w talii i w biodrach. Roślina zawiera substancje hamujące wydzielanie enzymu odpowiedzialnego za chęć na słodkie przekąski. Tym samym picie herbatek z hibiskusa pomaga stłumić apetyt.

Przeprowadzono doświadczenie na szczurach, u których zastosowano dietą wysokotłuszczową. Zwierzęta, którym wzbogacano karmę płatkami hibiskusa, znacznie zmniejszyły swoją wagę i miały mniejsze ryzyko wystąpienia otyłości w przyszłości. Wyniki badań krwi potwierdziły, że wątroba gryzoni karmionych ketmią była o wiele mniej stłuszczona, a także poziom glukozy w ich organizmach był ustabilizowany. Podobne wyniki wyszły w eksperymencie na ludziach. Ochotników podzielono na dwie grupy, z których jedna przez 12 tygodni trzy razy dziennie otrzymywała tabletki z ekstraktów ketmii szczawiowej, a drugiej grupie podawano placebo. Po zmierzeniu obwodu talii i bioder na początku i na końcu eksperymentu okazało się, że u osób, które otrzymywały wyciąg z hibiskusa, zmniejszył się obwód talii i ilość tkanki tłuszczowej oraz wskaźnik talia–biodra.

Herbata z hibiskusa pomaga schudnąć, leczyć otyłość, a nawet bezalkoholowe stłuszczenie wątroby, jednak warto zachować umiar i pamięta, że ketmia zawiera kwas szczawiowy, a jego nadmiar może doprowadzić do pogorszenia pracy nerek.

Herbata z hibiskusa a nowotwory i antyoksydanty

Pojawia się wiele badań sugerujących przeciwnowotworowy wpływ hibiskusa. A to dlatego, że zawiera on wiele antyoksydantów, które usuwają z organizmu wolne rodniki. Dotychczas przeprowadzone badania wskazują na to, że hibiskus jest skuteczny w walce z rakiem żołądka i białaczką.

Hibiskus dla zdrowych włosów

Rzadko spotykany olej z nasion hibiskusa stymuluje porost włosów. Zawarte w nim aminokwasy, kwasy tłuszczowe oraz witaminy zapewniają włosom zdrowy wzrost i siłę. Ponadto olej pomaga w zachowaniu ich oraz skóry głowy dobrej kondycji – zapobiega przesuszeniu i łamliwości włosów. Z kolei płukanki z kwiatu ketmii stymulują odrastanie włosów z uśpionych mieszków włosowych, zagęszczając je i zwiększając objętość. Także liście hibiskusa wywierają pozytywny wpływ na pielęgnację, ponieważ pomagają zapobiegać rozdwajaniu się końcówek, utrzymując włosy mocne, odżywione i nawilżone.

Przeciwskazania

Hibiskus, jak wiele innych naturalnych lekarstw, nie jest rośliną polecaną każdemu. Wysokie dawki hibiskusa przyczyniają się do obniżenia poziomu estrogenów we krwi – zatem osoby z zaburzeniami hormonalnymi nie powinny pić herbatek z tej rośliny. Regularne spożywanie większej ilości naparów z hibiskusa może mieć negatywny wpływ na płodność zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn (ketmia może spowodować zaburzenia w procesie produkcji plemników).

Po preparaty z hibiskusa nie powinny sięgać również kobiety w ciąży, gdyż nie zostało potwierdzone, że roślina jest bezpieczna dla rozwijającego się płodu. Jak już wcześniej wspomniano, hibiskus obniża ciśnienie krwi, zatem osoby, które zazwyczaj mają je niskie, powinny zrezygnować z picia takich herbatek. Także ludzie z wrzodami żołądka powinni zachować ostrożność – kwasy zawarte w hibiskusie mogą nasilać podrażnienia.
 

Bogaty skład chemiczny kielichów kwiatowych warunkuje ich wielokierunkowe działanie, m.in. w takich schorzeniach jak wspomniane już nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, cukrzyca, otyłość, a nawet nowotwory. Właściwości hepatoprotekcyjne, antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne oraz immunomodulujące umożliwiają stosowanie kwiatów hibiskusa nie tylko jako środka zapobiegawczego, ale i leczniczego.

Agata Majcher