Na nasze zdrowie i choroby w dużej mierze mamy wpływ my sami.

Istnieją trzy główne filary, które warunkują nasze zdrowie, a także jakość i długość życia, są to czynniki: metaboliczne, środowiskowe i behawioralne.

Nasze zachowanie w największym stopniu decyduje o tym, czy i na co zachorujemy, a także ile lat przeżyjemy w zdrowiu. Szacuje się, że aż w 50% przypadków za śmierć odpowiada wyłącznie zachowanie człowieka, a ponad 30% przedwczesnych zgonów ma związek z czynnikami behawioralnymi. Wiele elementów stylu życia (np.: sposób odżywiania, palenie tytoniu czy aktywność fizyczna) stanowi czynniki ryzyka zdrowotnego, w istotny sposób wpływając na częstość zachorowań i przebieg chorób, a w efekcie również na długość życia. Także w dużym stopniu mamy wpływ na swoją odporność, której budowanie jest szczególnie istotne w aktualnych czasach, kiedy szaleje koronawirus SARS-CoV-2.

Czynniki, które obniżają naszą odporność:

• zła dieta,
• czynne i bierne palenie tytoniu,
• spożywanie alkoholu,
• mała aktywność fizyczna,
• nadmierna masa ciała, nadwaga, otyłość,
• przewlekły stres,
• zmęczenie,
• zaburzenia snu.

Na niektóre czynniki chorobotwórcze mamy wpływ, ale na niektóre – nie. W artykule zostaną omówione czynniki decydujące o naszym zdrowiu, które możemy modulować własnym zachowaniem.

Palenie tytoniu

Palenie papierosów oraz e-papierosów stwarza ryzyko powikłań w przypadku zachorowań wywołanych wirusem CoVid-19. Dym tytoniowy jest szczególnie niebezpieczny dla układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Osoby z chorobami sercowo-naczyniowymi i oddechowymi są bardziej narażone na wystąpienie ciężkich objawów CoVid-19, a palenie czynne i bierne naraża organy. Osoby palące papierosy są bardziej podatne na ciężkie objawy i śmierć w wyniku infekcji. Dodatkowo palacze mogą być bardziej narażeni na zakażenie, ponieważ częściej dotykają palcami ust w trakcie palenia. Palenie tytoniu w Polsce jest drugim (po niewłaściwej diecie) czynnikiem ryzyka śmierci, zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet.

Palenie tytoniu oraz narażenie na dym tytoniowy wpływają negatywnie na cały organizm. Palacze nie tylko są podatni na choroby układu oddechowego, krążenia czy nowotwory, ale może się u nich pojawić także wiele innych problemów zdrowotnych, takich jak: cukrzyca, ślepota, zaburzenia płodności. Jednak przede wszystkim palenie upośledza układ immunologiczny.

Spożywanie alkoholu

Niektórzy uważają, że picie alkoholu chroni przed zakażeniem koronawirusem, jest to oczywiście nieprawda, za to faktem jest, że wypijany alkohol obniża odporność organizmu. Szczególnie spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach niesie ze sobą wiele zagrożeń zdrowotnych, w których można wyróżnić zagrożenia bezpośrednie, takie jak np.: wypadki samochodowe, urazy, utonięcia, oparzenia, przemoc czy zatrucia alkoholem. Są także zagrożenia, których problemy mogą się ujawnić w dalszej perspektywie: nadciśnienie tętnicze, choroby serca, udary, dolegliwości trawienne, choroby wątroby, nowotwory, problemy z koncentracją i pamięcią, a także z psychiką, jak również problemy społeczne i uzależnienie.

Zgony na skutek nadużywania alkoholu zajmują w Polsce trzecie miejsce, zaraz po niewłaściwej diecie i paleniu tytoniu.

Nadwaga i otyłość

Nadmierna masa ciała negatywnie wpływa na nasze zdrowie. Nadbagaż kilogramów jest powodem wielu chorób. Do najczęstszych powikłań należą: nadciśnienie tętnicze, choroby serca, zaburzenia lipidowe, astma, bezdech senny, choroby neurodegeneracyjne, stan przedcukrzycowy i cukrzyca typu II, zaburzenia płodności, zwyrodnienia stawów, zaburzenia układu moczowego, zaburzenia psychospołeczne, a także osłabienie układu odpornościowego. W Polsce za około 10% przedwczesnych zgonów odpowiada otyłość.

Aktywność fizyczna

Ruch jest w stanie zastąpić wiele leków, ale żaden lek nie zastąpi ruchu. W chwili obecnej, gdy zamkniętych jest większość obiektów sportowych, nie powinniśmy rezygnować z aktywności fizycznej, ponieważ wspiera ona naszą odporność. Wskazane są także indywidualne zajęcia na świeżym powietrzu, z dala od innych ludzi. Warto pamiętać, że ruch to zdrowie, a zdrowie jest obecnie bardzo pożądane.

Regularna aktywność fizyczna sprzyja:

• dłuższemu życiu,
• poprawie jakości życia,
• wzmocnieniu układu odpornościowego,
• utrzymaniu właściwej masy ciała,
• poprawie humoru i dobremu samopoczuciu.

Z kolei brak aktywności fizycznej powoduje rozwój chorób, takich jak: cukrzyca, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, choroby krążenia.

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, by osoby w wieku od 18 do 64 lat tygodniowo wykonywały co najmniej 150 minut umiarkowanie intensywnych ćwiczeń lub 75 minut intensywnej aerobowej aktywności fizycznej w tygodniu. Jednorazowa aktywność powinna trwać co najmniej 10 minut. Dodatkowo WHO zaleca ćwiczenia siłowe wzmacniające mięśnie, przynajmniej dwa razy w tygodniu. Niedostateczna aktywność fizyczna w Polsce jest na czwartym miejscu wśród czynników powodujących ryzyko wcześniejszego zgonu i niepełnosprawności.

Odpowiednia dieta oparta o warzywa i owoce

Rodzaj, jakość i ilość spożywanych pokarmów w ciągu dnia w dużym stopniu wpływają na stan zdrowia. W Polsce niewłaściwa dieta (uboga w warzywa i owoce) jest jednym z głównych czynników ryzyka śmierci i niepełnosprawności. Niestety, zalecane spożywanie pięciu porcji warzyw i owoców w ciągu dnia deklaruje zaledwie 10% Polaków.

Powinniśmy dokładać starań, by nasz układ odpornościowy był jak najdłużej sprawny, ponieważ w razie jakichkolwiek zakażeń, także wirusowych, będziemy w stanie wyjść z choroby obronną ręką.

Agata Majcher

Źródło:
Śliż D., Mamcarz A.: Medycyna stylu życia, Warszawa 2018.