Menopauza, czasami nazywana „drugim okresem dojrzewania“, jest krytycznym etapem w życiu każdej kobiety. Pewne aspekty tego procesu wpływają na jakość życia i narażają na wysokie ryzyko rozwoju pewnych schorzeń. Kobiety w trakcie menopauzy doświadczają różnych objawów, w tym: uderzeń gorąca, nocnych potów, zaburzeń snu, odczuwania lęku, drażliwości i wahań nastroju.

W leczeniu objawów menopauzy często zaleca się terapię hormonalną z użyciem estrogenów w monoterapii lub w połączeniu z progestagenami. Jednak istnieją doniesienia, które pokazują zwiększone ryzyko raka piersi, incydentów zakrzepowo-zatorowych, udaru mózgu i choroby wieńcowej w wyniku zastosowania wspomnianych terapii. Coraz więcej kobiet wybiera leki ziołowe bogate w przeciwutleniacze w celu złagodzenia objawów menopauzy przy niższym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych.

 
Leki ziołowe, zwłaszcza te zawierające estrogen, mogą mieć korzystne działanie i łagodzić objawy naczynioruchowe u kobiet w okresie menopauzalnym. Co ciekawe, Azjatki – zwłaszcza Japonki – rzadziej doświadczają objawów menopauzy niż kobiety z Zachodu. Nawyki żywieniowe, takie jak większe spożycie produktów sojowych w Azji, mogą być przyczyną tej prawidłowości. Badania wskazują, że izoflawony (rodzina fitoestrogenów występujących w soi) mogą złagodzić objawy menopauzy. Między innymi (w analizie 19 badań z 2012 r.) stosowanie suplementu z izoflawonu sojowego wpływało na zmniejszenie nasilenia uderzeń gorąca o nieco ponad 26 proc. w porównaniu z grupą placebo. Fitoestrogeny są pochodnymi roślin, których strukturalne podobieństwo do estrogenów sprawia, że mogą wywierać zarówno działanie estrogenne, jak i antyestrogenne.

Chmiel

Znaczące ilości 8-prenylonaringeniny (8-PN), najsilniejszego znanego fitoestrogenu zdolnego do wiązania się z obydwoma receptorami estrogenowymi w organizmie człowieka, znajdują się w roślinie Humulus lupulus (powszechnie znanej jako chmiel). Ekstrakt z szyszek chmielu zawiera również olejki eteryczne. Dzięki silnym związkom fitoestrogennym oraz zawartości humulenu, garbników, β-mircenu, pektyn, potasu i flawonoidów, a także zdolności do tworzenia działania estrogennego, uspokajającego, nasennego, przeciwgorączkowego, przeciwzapalnego i antyseptycznego, H. lupulus znajduje szerokie zastosowanie medyczne i przemysłowe. Obecność w chmielu związków estrogennych, takich jak: izoksantohumol, progesteronowy ksantohumol i 8-PN w chmielu, sprawiła, że jest on również odpowiednim lekiem ziołowym w leczeniu objawów menopauzy. Zaobserwowano, że leczenie z użyciem wyciągu z szyszek chmielu zmniejszało: nasilenie i częstotliwość uderzeń gorąca, pocenie się, kołatanie serca i bezsenność u kobiet. Humulus lupulus to również niesamowity środek stosowany w walce z otyłością. Izohumulony zwiększają spoczynkowy wydatek energetyczny i wspomagają rozkład tkanki tłuszczowej. Badania wykazały, że związki aktywne obecne w chmielu zmniejszają przyrost masy ciała.

Ekstrakt z nasion lnu

Kolejnym naturalnym remedium wykorzystywanym podczas menopauzy jest ekstrakt z nasion lnu (Linum usitatissimum). Siemię lniane jest najbogatszym znanym źródłem lignanów, jednej z trzech głównych klas fitoestrogenów, a także bogatym źródłem kwasu alfa-linolenowego (ALA) oraz rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego błonnika.

Czerwona koniczyna

Suplementy diety z czerwonej koniczyny (Trifolium pratense L.,) przykuły ostatnio uwagę ze względu na ich potencjalne zastosowanie w leczeniu objawów menopauzy, utrzymaniu/poprawie zdrowia kości i układu sercowo-naczyniowego oraz zgłaszanych łagodnych skutków dla piersi i endometrium. Uważa się, że wysoka zawartość izoflawonów w koniczynie czerwonej pomaga zmniejszyć objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca i nocne poty. Dwa badania przeglądowe wykazały, że 40–80 mg koniczyny czerwonej dziennie może pomóc złagodzić uderzenia gorąca u kobiet z ciężkimi objawami (pięć lub więcej dziennie) o 30–50 proc. Zastosowanie koniczyny czerwonej znaleziono również w łagodzeniu innych objawów, takich jak: lęk, depresja i suchość pochwy.
 
Gdy kobieta dochodzi do menopauzy, spadek hormonów reprodukcyjnych — mianowicie estrogenu — może prowadzić do zwiększonego obrotu kostnego i zmniejszenia gęstości mineralnej kości (osteoporozy). Koniczyna czerwona zawiera izoflawony, które są rodzajem fitoestrogenu. Niektóre badania wykazały związek między spożyciem fitoestrogenów a zmniejszeniem ryzyka osteoporozy. Badanie z 2015 roku z udziałem 60 kobiet przed menopauzą potwierdziło, że przyjmowanie ekstraktu z czerwonej koniczyny codziennie przez 12 tygodni prowadziło do mniejszej utraty gęstości mineralnej kości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i szyi w porównaniu z grupą placebo.

Dziurawiec

Hypericum perforatum L. (ekstrakt z dziurawca) jest stosowany jako estrogenny środek w okresie menopauzy w leczeniu depresji i lęków oraz przy łagodzeniu objawów naczynioruchowych (np. uderzenia gorąca). Kliniczne znaczenie ekstraktu z dziurawca początkowo przypisywano zawartości polifenoli, flawonoidów (takich jak: hiperozyd, kwercetyna, rutyna itp.) oraz floroglucynoli. Jedno z badań, w którym uczestniczyło 70 kobiet, wykazało, że częstotliwość i intensywność uderzeń gorąca oraz wynik w skali Kuppermana istotnie spadły w grupie stosującej ekstrakt z dziurawca w porównaniu z grupą kontrolną. Ponadto nasilenie depresji istotnie zmniejszyło się w grupie zażywającej suplement diety w porównaniu z grupą kontrolną. Leczenie za pomocą Hypericum perforatum to skuteczny sposób na zmniejszenie uderzeń gorąca, objawów menopauzy i depresji u kobiet po menopauzie.

Witaminy

Niektóre witaminy mogą pomóc złagodzić objawy menopauzy i wspierać ogólny stan zdrowia. Wraz z wiekiem organizm traci część zdolności do wchłaniania witaminy B12, a ryzyko niedoboru witaminy B12 wzrasta. Objawy niedoboru witaminy B12 są niejasne i mogą obejmować: zmęczenie, zaparcia, utratę apetytu, drętwienie i mrowienie w dłoniach i stopach, problemy z równowagą, depresję, dezorientację. W późniejszych stadiach niedobór witaminy B12 może powodować anemię. Witamina B6 (pirydoksyna) pomaga wytwarzać serotoninę, substancję chemiczną odpowiedzialną za przekazywanie sygnałów mózgowych. Wraz z upływem lat u kobiet poziom serotoniny spada. Wahania poziomu serotoniny mogą przyczyniać się do wahań nastroju i depresji, które są powszechne w okresie menopauzy. Witamina E jest przeciwutleniaczem, który pomaga zwalczać wolne rodniki uszkadzające komórki w organizmie. Witamina E może również pomóc w zmniejszeniu stanu zapalnego w organizmie. Stres zaś może powodować uszkodzenie komórek i zwiększać ryzyko: depresji, chorób serca, przybieranie na wadze. Badania wykazały, że witamina E pomaga łagodzić stres, zmniejsza stres oksydacyjny i może pomóc zmniejszyć ryzyko depresji. Witamina D działa w organizmie jako hormon. Jedno badanie wyjaśnia, że zarówno ta witamina, jak i estrogen, współpracują ze sobą, aby zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Związek między tymi hormonami wynika z roli, jaką witamina D odgrywa w syntezie estrogenu. Wskazuje to na potencjalną korzyść z suplementacji witaminy D przy niskim poziomie estrogenów. Kobiety dodatkowo muszą zwiększyć spożycie wapnia wcześniej niż mężczyźni. Zaspokojenie niezbędnego zapotrzebowania na wapń jest szczególnie ważne, gdy kobieta zbliża się do menopauzy. W okresie menopauzy kobiety powinny również zwiększyć spożycie wapnia, aby zmniejszyć ryzyko osteoporozy.

Intensywność przechodzenia menopauzy różni się u kobiet. Jednak suplementy ziołowe i odpowiednio dobrane witaminy mogą pomóc w złagodzeniu objawów menopauzy. Oprócz tego korzyści przynoszą: zachowanie aktywności fizycznej, znalezienie sposobu na radzenie sobie ze stresem, odpowiednia ilość snu, zdrowa, zbilansowana dieta.

Opracowała dr n. med. Jolanta Zięba