Karnozyna po raz pierwszy została wyizolowana i opisana w 1900 roku przez rosyjskiego badacza V. Gulewicza. Od tego czasu opublikowano na jej temat dużo badań, a pozytywne właściwości tego związku są znaczące. Karnozyna jest opisywana jako substancja zapobiegająca starzeniu się i hamująca mechanizm skracania telomerowych odcinków DNA. 

Zaleca się długoterminową suplementację karnozyną, aby osiągnąć efekt antystarzeniowy. Karnozyna chroni białka komórkowe, działa jako przeciwutleniacz w procesach związanych ze starzeniem. W jednym z badań wykazano, że karnozyna zwiększa produkcję wimentyny, a ona odgrywa ważną rolę w eliminacji utlenionego białka przyczyniającego się do starzenia. 

Poziom karnozyny zmniejsza się w naszych tkankach wraz z wiekiem, dlatego też od około 40. roku życia korzystna jest jej suplementacja.

Karnozyna podnosi poziomy kortyzonu, co wpływa na 3–4 krotnie zwiększoną dlugość życia fibroblastów w tkance łącznej. Powoduje odmłodzenie mitochondriów komórkowych na wyższym poziomie niż u przeciętnie zdrowych osób.

Karnozyna po podaniu doustnym wchłania się głównie z jelita cienkiego. Jest ona obecna w ośrodkowym układzie nerwowym – głównie w komórkach gleju i neuronach węchowych – oraz w nerkach i mięśniach szkieletowych. Wykazuje działanie antyoksydacyjne: unieczynnia rodniki nadtlenkowe i hydroksylowe, hamuje utlenianie lipidów. 

Karnozyna a nowotwory

Komórki nowotworowe nawet w obecności tlenu metabolizują glukozę głównie w procesie fermentacji mleczanowej, do minimum ograniczając fosforylację oksydacyjną. Karnozyna powoduje wydalanie pośrednich produktów glikolizy (fosforanu glicerolu i fosforanu dihydroksyacetonu), tzw efekt Warburga, a tym samym zmniejsza w nich wytwarzanie ATP. Karnozyna ogranicza też uszkodzenia DNA, które mogą powodować przekształcenie się zdrowych komórek w nowotworowe. Hamuje także wzrost nowotworu i zapobiega przerzutom w zdrowej tkance. Obniża poziomy ATP w tkankach nowotworowych, pozbawiając je energii potrzebnej do rozwoju.

Karnozyna była też w stanie powstrzymać rozprzestrzenianie się raka wątroby. Ważną właściwością jest to, że poprzez redukcję stresu oksydacyjnego w mitochondriach, spowalnia starzenie się komórek, które mogą doprowadzić do raka jajników. Komórki nowotworowe w obecności karnozyny wykazały mniejszą zdolność do namnażania się i szybciej umierały.

Karnozyna a choroby mózgu

Karnozyna potencjalnie stanowi lek w leczeniu choroby Alzheimera. Zmniejsza ona zwyrodnienie i obumieranie neuronów związane z powstawaniem blaszki beta-amyloidowej. Neurotoksyczność beta-amyloidu oraz tworzenie się złogów potęgują metale – cynk i miedź. Karnozyna wykazuje właściwości chelatujące jony metali (żelaza, miedzi, cynku i kobaltu). Wiążąc jony cynku i miedzi, zmniejsza ich toksyczność, w związku z tym może nawet dojść do rozpadu złogów.

Związek, o którym mowa, ma też korzystne działanie w autyzmie u dzieci (dawka: przez 8 tygodni po 800 mg/doba) Mechanizm działania karnozyny nie jest do końca poznany, ale przypuszczalnie poprawia ona funkcjonowanie układu nerwowego w płatach skroniowych i czołowych kory mózgu.

Lecznicze działanie karnozyny

• Usprawnia kurczliwość mięśnia sercowego, zmniejsza napięcie naczyniowe poprzez regulowanie stężenia wapnia. Chroni serce przed uszkodzeniem w warunkach niedokrwienia, reguluje ciśnienie tętnicze, rozszerzając naczynia poprzez zwiększenie produkcji tlenku azotu.
• Polepsza funkcje nerek dzięki obniżeniu w nich poziomu oksydantów oraz produktów glikacji.
• Chroni wątrobę przed zwłóknieniem, marskością, a mózg – przed uszkodzeniem. Hamuje wydzielanie cytokiny zapalnej IL-6, która jest odpowiedzialna za depresję i mgłę umysłową.
• Jej zażywanie jest bardzo przydatne przy bulimii, anoreksji, autyzmie, chorobie Alzheimera i wielu innych schorzeniach.
• Zmniejsza uszkodzenia kosmków jelitowych w stanach zapalnych jelit i poprawia wchłanianie pokarmów.
• Wykazuje właściwości ochronne względem mitochondriów w mózgowym mikrogleju, które zostały uszkodzone w przebiegu choroby Alzheimera, stwardnienia rozsianego, a także przez chorobę Parkinsona.
• Pozytywnie wpływa na funkcje neurologiczne i aktywność mózgu. Poprawia ich sprawność po udarze.
• Poprawia także stan psychiczny schizofreników – po 3 miesiącach suplementacji (500 mg/doba) pacjenci osiągają lepsze wyniki w testach słownych. Natomiast u osób w podeszłym wieku występuje lepsza pamięć werbalna, gdy karnozynę łączy się z polifenolami jagód czy zielonej herbaty albo też aminokwasami.
• Przyczynia się do utrzymania zdrowia układu nerwowego oraz powoduje powstawanie nowych komórek nerwowych. Ma właściwości antydepresyjne.
• Zmniejsza nadmierną odpowiedź immunologiczną u pacjentów w chorobach autoimmunologicznych. Jednocześnie zwiększa ona odpowiedź układu odpornościowego u tych, którzy mają deficyt odpowiedzi immunologicznej.
• Chroni mózg przed wolnymi rodnikami oraz produktami końcowej glikacji (AGE).
• Zwiększa zdolności gojenia się skóry i regeneruje naczynia krwionośne po urazie w obecności wysokiego stężenia glukozy we krwi. Dlatego karnozyna jest przydatna podczas gojenia ran w przebiegu stanów przedcukrzycowych, cukrzycy i u osób starszych.

Karnozyna kontra cukrzyca

Diabetycy oraz osoby ze stanem przedcukrzycowym mają o 63 proc. poniżej normy karnozyny w mięśniach i komórkach mózgowych. Zaś u osób otyłych, które dostały karnozynę, nastąpił spadek poziomu glukozy we krwi. 

Karnozyna chroni przed komplikacjami związanymi z cukrzycą, takimi jak: niewydolność narządów, utrata słuchu, osteoporoza, problemy ze wzrokiem, sercem, a przede wszystkim przed amputacja kończyn dolnych. 

Profilaktyka zaćmy

Karnozyna zapobiega zaćmie, prawdopodobnie poprzez połączenie jej przeciwutleniających i przeciwcukrzycowych właściwości. Przykładem na to może być fakt, że używanie karnozyny w postaci kropel do oczu w okresie od 2 do 6 miesięcy polepszyło wzrok u osób ze zmętnieniem soczewki i z problemami z ostrością wzroku.

Pożyteczną ciekawostką jest to, że karnozyna wchodzi w reakcje z aldehydem octowym powstającym po spożyciu alkoholu i odpowiedzialnym za powstawanie kaca. W ten sposób ochrania fibroblasty i limfocyty przed jego toksycznością. Można więc za jej pomocą zniwelować poalkoholowego kaca oraz ochronić mózg i inne tkanki przed stresem oksydacyjnym wywołanym przez alkohol.

Można jeszcze tylko dodać, że przy zaburzeniach wzwodu jest lepsza niż osławione środki na potencję. I – w odróżnieniu od nich – karnozyna nie stanowi zagrożenia dla naszego serca.

Opracował dr Marek Ślusarski