Wirusy są zakaźnymi patogenami składającymi się z białek i materiału genetycznego, które mogą się mnożyć jedynie w zainfekowanych przez nie komórkach. Nie wykazują żadnych innych funkcji życiowych, jednocześnie mają zdolność do namnażania się oraz zmienność genetyczną (mutacje).

W materiale genetycznym wirusów zawarta jest informacja budowy osłonki, nazywanej kapsydem. Niektóre z nich mogą nabyć dodatkowo otoczkę lipidową (tłuszczową). Wirusy infekują: ludzi, zwierzęta, rośliny, grzyby, glony itd. Materiał genetyczny może być zapisany zarówno w postaci DNA, jak i RNA – przy czym oba te kwasy u wirusów mogą przyjmować formę jednoniciową lub dwuniciową.

Wszystkie wirusy potrzebują specyficznych nosicieli, żeby się namnażać, ponieważ na ich powierzchni znajdują się konkretne receptory, które wirus rozpoznaje i dlatego może do danych komórek wniknąć.

Infekcja wirusowa

Gdy wirus infekuje nowego nosiciela i zaczyna się namnażać, często w jego kodzie genetycznym pojawiają się mutacje. Istnieją wirusy, jak HIV czy grypa, w których mutacje występują częściej, co sprawia, że mogą się one łatwiej schować przed komórkami systemu immunologicznego nosiciela. Dlatego też tak ciężko znaleźć działającą na nie szczepionkę. Mutacje są losowe – mogą uczynić wirus bardziej zjadliwym albo sprawić, że nie będzie on już żadnym zagrożeniem dla nosiciela.

Wirusy nie występują w naturze po to, aby zabijać nosicieli, bo same też by wyginęły. Współistnieją one jako pasożyty, czasem zupełnie nie szkodząc. Jednak gdy wirus przeskoczy z głównego nosiciela na nosiciela pośredniego, który tych dostosowań nie posiada, infekcja może stać się poważniejsza lub nawet zagrażająca życiu. To właśnie obserwujemy w przypadku chorób pochodzenia zwierzęcego, które pojawiły się u ludzi.

Meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH i statystyki obejmują łącznie grypę i przeziębienia pseudogrypowe. Nie ma statystyk dotyczących tylko grypy.

W Polsce w sezonie grypowym 2019/2020, w okresie od 1 września 2019 r. do 22 lutego 2020 r., odnotowano łącznie 2 839 154 zgłoszeń przypadków zachorowań na grypę lub pseudogrypę. Z powodu choroby zmarły 24 osoby, w tym 9 osób w dniach 16–22 lutego 2020 r.

Dotychczasowy przebieg narastania zapadalności na grypę i podejrzeń grypy nie odbiega od sytuacji w ostatnich dwóch sezonach (2017/18 i 2018/19).

W poprzednim sezonie grypowym, od 1 września 2018 r. do 7 kwietnia 2019 r., odnotowano prawie 3,7 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę. Odnotowano również 143 zgony z powodu tej choroby – najwięcej od ponad pięciu lat. Zbliżona śmiertelność (124 zgony) była jedynie w sezonie 2015/2016. W ostatnim dziesięcioleciu rejestrowano zwykle od kilkunastu do kilkudziesięciu zgonów z powodu grypy.

Od początku 2020 r. odnotowuje się niższą liczbę zgłoszeń.

Najwyższa zapadalność na grypę wystąpiła u dzieci w wieku od 0 do 4 lat i osób w wieku od 5 do 14 lat, natomiast najniższa jest wśród ludzi w wieku 65 plus, co może wskazywać na korzystne działanie szczepień ochronnych.

Na świecie co minutę z powodu grypy umiera jedna osoba. Oznacza to, że co roku umiera pół miliona osób. W Polsce szczytowy pod tym względem jest okres między styczniem a marcem (http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/grypa/index.htm).

Zbawienna higiena

PZH informuje, że do najczęstszych powikłań grypy należą: zapalenie płuc, mięśnia sercowego, oskrzeli oraz ucha środkowego. Natomiast najskuteczniejszym sposobem zapobiegania są szczepienia i higiena. Wirus grypy na dłoniach przetrwa maksymalnie 5 minut. Natomiast dłużej zachowuje aktywność na klamkach, poręczach, przyciskach, dlatego lepiej dotykać je jednorazowymi chusteczkami wyrzucanymi zaraz po użyciu. Z tego powodu ważne jest częste mycie rąk, wietrzenie pomieszczeń oraz zbilansowana dieta. Konieczne jest także zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu i kichania. Jeśli nie ma chusteczek jednorazowych, to używać trzeba zgięcia łokciowego.

Marek Ślusarski