Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) należy do rodziny ślazowatych Malvaceae.

Do tej rodziny zalicza się między innymi także ślaz dziki (Malva) oraz hibiskus.

Prawoślaz jest byliną dorastającą do 2 m wysokości. Posiada gruby, palowy, czasem rozgałęziony korzeń – surowiec wysoko ceniony w lecznictwie. 

Liście i kwiaty rośliny także są wykorzystywane, choć w mniejszym zakresie. W polskiej tradycji ludowej prawoślaz lekarski znany jest pod nazwami: ślaz leśny, polny, prawdziwy, lekarski, malwa prawdziwa, topolówka lub zygmarek lekarski. Kwitnie w lipcu i w sierpniu, a nawet do września. Naturalnie występuje na terenie Europy Środkowej i Wschodniej, w Polsce rzadko rośnie w stanie dzikim, a jeśli już, to na południu i wschodzie. Jest on uprawiany głównie dla celów medycznych i farmaceutycznych.

Prawoślaz jest ceniony przede wszystkim ze względu na to, że zawiera dużo śluzów, które wykazują działanie zmiękczające i powlekające. Najbardziej bogate w śluzy są korzenie, które wykopuje się jesienią, w drugim lub trzecim roku wegetacji rośliny, susząc w temperaturze do 40°C. 

Składniki aktywne prawoślazu

Główne substancje lecznicze zgromadzone są w korzeniach rośliny. Są to: śluzy, pektyny, skrobia, sacharoza, asparagina, betaina, glikozydy flawonowe, sole mineralne, tłuszcze, saponiny, kwasy organiczne (m.in.: kawowy, ferulowy, salicylowy, wanilinowy, syryngowy) oraz kumaryny. Natomiast liście i kwiaty zawierają: śluzy, pektyny, flawonoidy, sole mineralne oraz kwasy organiczne. 

Terapeutyczne działanie prawoślazu

Wyciągi z prawoślazu działają osłaniająco, przeciwkaszlowo, zmiękczająco, przeciwzapalnie, żółciopędnie, regulują wypróżnienia, dlatego surowiec stosuje się przy dolegliwościach układu pokarmowego takich jak: biegunki, zaparcia, choroba wrzodowa. Prawoślaz wykorzystywany jest także przy schorzeniach układu oddechowego takich jak np.: kaszel czy katar oraz w sytuacjach, w których dochodzi do uszkodzeń śluzówki przewodu pokarmowego na skutek zażywania leków.

Śluzy zawarte w roślinie mają zdolność do pęcznienia i tworzenia żelów. Zmielony i zmieszany z wodą korzeń prawoślazu pęcznieje w jelitach, dlatego zaleca się go stosować w różnego typu dolegliwościach trawiennych. Działając w ten sposób, pobudza on jelita do pracy, ułatwiając wypróżnianie i łagodząc zaparcia.

Prawoślaz ma działanie przeciwzapalne. Stosowany na skórę w formie ciepłej, gęstej papki łagodzi czyraki, ropne zapalenia skóry, trudno gojące się rany i wrzody. Ponadto w stanach zapalnych skóry, powiek i spojówek stosuje się okłady z odwarów – na zmęczone oczy warto nakładać nasączone waciki z odwaru. Także jeśli do oczu wpadła drobinka kurzu, piasku czy innego zanieczyszczenia, zaleca się przemyć je odwarem z prawoślazu.

Z korzeni sporządza się syropy przeciwkaszlowe osłaniające górne drogi oddechowe. Specyfik działa pomocniczo przy stanach zapalnych górnych dróg oddechowych błony śluzowej jamy ustnej, gardła oraz przełyku. Łagodzi suchy i ostry kaszel, który często towarzyszy zapaleniu oskrzeli czy anginie. Prawoślaz jest skuteczny w leczeniu zgagi i nadkwasoty żołądka. 

Najwięcej wartości leczniczych będą miały surowce poddane obróbce termicznej w jak najmniejszym stopniu, dlatego poleca się sporządzanie maceratów na zimnej lub ciepłej wodzie. 

Agata Majcher