Koenzym Q10 (CoQ10) to rozpuszczalna w tłuszczach substancja naturalnie występująca w naszym organizmie (w najwyższych stężeniach w: sercu, wątrobie, nerkach i trzustce). CoQ10 jest niezbędnym elementem podczas generowania energii w komórkach (bierze udział w wytwarzaniu ATP – nośnika energii) oraz ma działanie przeciwutleniające, gdyż pomaga w zwalczaniu wolnych rodników niekorzystnie wpływających na komórki.

Nasz organizm sam wytwarza opisywaną substancję, jednak z wiekiem, przy niedoborach żywieniowych (niedobór witaminy B6), wadach genetycznych, chorobach mitochondrialnych, skutkach ubocznych leczenia statynami oraz przy niektórych schorzeniach (problemy z sercem, choroba Parkinsona, cukrzyca) obserwujemy dużo niższe stężenie CoQ10 w organizmie. Bardzo prawdopodobne, że niski poziom tego związku przyczynia się do zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia choroby.

Wśród pokarmów najlepsze źródło CoQ10 stanowią tłuste ryby, podroby i pełne ziarna.
CoQ10 jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach, dlatego istotna jest obecność kwasów tłuszczowych w suplemencie, a dodatkowo przyjmowanie go wraz z posiłkiem.

Czy zatem warto rozważyć suplementację CoQ10? Od kilku lat obserwujemy większą popularność stosowania CoQ10 jako suplementu diety. Ponieważ CoQ10 pełni ważne funkcje w organizmie, naukowcy byli zainteresowani ustaleniem, czy suplementy CoQ10 mogą przynosić korzyści zdrowotne. Doniesienia naukowe sugerują, że podstawą zapobiegania, leczenia i przebiegu wielu schorzeń jest stan mitochondriów – organelli komórkowych – tzw. elektrowni organizmu. Bazując na tym fakcie, wiemy, że utrzymanie odpowiedniego poziomu CoQ10 będzie bardzo ważnym czynnikiem, jednak w pełni skutecznym przy równoczesnym zastosowaniu optymalnego sposobu odżywiania (odpowiedniego paliwa dla mitochondriów). Suplementacja CoQ10 u młodych i zdrowych osób nie podnosi znacząco poziomu koenzymu powyżej normy, ale u osób z deficytem CoQ10 suplementacja może przywrócić normalny poziom. Niskie poziomy CoQ10 są związane z wyższym stresem oksydacyjnym podczas starzenia oraz z różnymi powiązanymi chorobami. Doustna suplementacja CoQ10 może być skuteczną strategią antyoksydacyjną w wielu chorobach neurodegeneracyjnych, cukrzycy, nowotworach oraz chorobach mięśni i sercowo-naczyniowych, takich jak przewlekła niewydolność serca i nadciśnienie tętnicze, które wiążą się ze stresem oksydacyjnym.

Zaburzenia układu krążenia

W badaniu z 2014 roku pokazano wpływ suplementacji CoQ10 na złagodzenie objawów u 420 pacjentów z niewydolnością serca. W innym badaniu podawano CoQ10 lub placebo 641 osobom z tym samych schorzeniem. Pod koniec badania osoby z grupy CoQ10 były rzadziej hospitalizowane z powodu pogorszenia niewydolności serca i miały mniej poważnych powikłań.

Nowotwory

Stres oksydacyjny powoduje uszkodzenie komórek i wpływa na ich prawidłową funkcję, a także przy nieprawidłowym systemie naprawczym może doprowadzić do zmian nowotworowych. CoQ10 może chronić komórki przed stresem oksydacyjnym i promować prawidłową produkcję energii komórkowej. Co ciekawe, wykazano, że pacjenci nowotworowi wykazują niższe stężenia CoQ10. Według jednego z doniesień naukowych niskie poziomy koenzymu Q10 są związane z wyższym ryzykiem wystąpienia nowotworu i wskazują na gorsze rokowania podczas leczenia.

Cukrzyca

Wykazano, że CoQ10 poprawia wrażliwość na insulinę i pozytywnie wpływa na regulację poziomu cukru we krwi. Niskie stężenia CoQ10 i nieprawidłowa funkcja mitochondriów zostały powiązane z opornością na insulinę i cukrzycą. Badania wykazały, że suplementacja CoQ10 może przyczynić się do zwiększenia stężenia CoQ10 we krwi nawet trzykrotnie u osób z cukrzycą. W jednym badaniu, w którym wzięły udział osoby z cukrzycą typu 2 suplementujące CoQ10 przez 12 tygodni, wykazano znaczące statystycznie różnice w poziomie cukru we krwi na czczo i hemoglobinie glikowanej.

Bóle głowy

Nieprawidłowa funkcja mitochondriów może prowadzić do zwiększonego wychwytu wapnia przez komórki, nadmiernej produkcji wolnych rodników i zmniejszonej ochrony antyoksydacyjnej. Może to skutkować m.in. migrenami. CoQ10 wpływa na obniżenie stanów zapalnych, a jego niedobór zaobserwowano u pacjentów z nawracającymi migrenami.

Odpowiednie stężenie CoQ10 powiązano również z ochroną komórek mózgowych (prawidłowa funkcja mitochondriów i produkcja energii). Prowadzone są badania nad wpływem suplementacji CoQ10 przy zastosowaniu odpowiedniej diety na stan pamięci, funkcje poznawcze oraz postęp takich chorób jak choroba Alzheimera czy Parkinsona.

 
Skóra jest najbardziej narażona na czynniki uszkadzające komórki, zarówno zewnętrzne (promienie UV), jak i wewnętrzne (stres oksydacyjny). Odpowiednie stężenia CoQ10 w komórkach pozwalają na zabezpieczenie komórek skóry.

Płodność

Wiele badań naukowych skupia się również na czynnikach wpływających na płodność u kobiet i mężczyzn. Spadek płodności kobiet wraz z wiekiem oraz obniżenie jakości materiału genetycznego zostały m.in. powiązane ze spadkiem stężenia CoQ10. Podobna sytuacja dotyczy mężczyzn. Podatne na skutki uszkodzenia oksydacyjnego plemniki mogą reagować zmniejszeniem ich liczby, obniżoną jakością, a nawet może wystąpić niepłodność. W kilku badaniach wykazano, że suplementacja CoQ10 może poprawić jakość, aktywność i koncentrację nasienia poprzez zwiększenie ochrony przeciwutleniającej.

Mięśnie

Nieprawidłowa funkcja mitochondriów może zmniejszyć produkcję energii w mięśniach, utrudniając skuteczne ich skurcze. Suplementacja CoQ10 może pomóc w wydolności fizycznej, zmniejszając stres oksydacyjny w komórkach i poprawiając funkcje mitochondriów.

Płuca

Ze wszystkich narządów płuca mają największy kontakt z tlenem. To sprawia, że są bardzo podatne na uszkodzenia oksydacyjne. Zwiększone uszkodzenia oksydacyjne w płucach i słaba ochrona przeciwutleniająca – w tym niski poziom koenzymu Q10 – mogą skutkować chorobami płuc, takimi jak astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc. W badaniach naukowych wykazano, że osoby cierpiące na te schorzenia mają niższy poziom CoQ10. Jedno obiecujące badanie pokazało, że odpowiednia suplementacja CoQ10 przyczyniła się do zmniejszenia stanu zapalnego u osób z astmą, a także zmniejszyła ich zapotrzebowanie na leki steroidowe stosowane w celu jej leczenia.

Koenzym Q10 a statyny

Udowodniono, że leki statynowe obniżają poziom CoQ10 w osoczu i tkankach. Statyny to klasa leków na receptę opracowanych dla obniżenia wysokiego poziomu cholesterolu. Statyny mogą powodować działania niepożądane, takie jak: ból w mięśniach, nudności i biegunka, uszkodzenie wątroby i nerek, podwyższony poziom cukru we krwi i cukrzyca typu 2.

Statyny obniżają również poziom koenzymu Q10 w organizmie. Wraz ze spadkiem poziomu nasilają się skutki uboczne statyn.
Koenzym Q10 ma również zastosowanie w: opóźnianiu procesu starzenia się, poprawie wydolności fizycznej, utrzymaniu zdrowia serca, walce z cukrzycą, podtrzymywaniu płodności i zapobieganiu występowania migren. Może także przeciwdziałać niepożądanym skutkom stosowania statyn, co jednak wymaga potwierdzenia w liczniejszej grupie badań naukowych.

Zwykle zaleca się 90–200 mg koenzymu Q10 dziennie, chociaż niektóre schorzenia mogą wymagać większych dawek (300–600 mg).
Suplementy CoQ10 wzbogacone o kwasy tłuszczowe omega-3:EPA:DHA zostały opracowane w celu bardziej skutecznego wsparcia układu sercowo-naczyniowego i neurokognitywnego. Niezbędne kwasy tłuszczowe omega-3 są wbudowywane we wszystkie błony komórkowe, wspierają płynność błon, integralność naczyń krwionośnych, a także pomagają w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi u zdrowych osób. Nasz organizm wykorzystuje kwas eikozapentaenowy (EPA) do produkcji cząsteczek sygnałowych zwanych eikozanoidami, które odgrywają liczne role fizjologiczne i zmniejszają stan zapalny.

Przewlekłe występujący stan zapalny w organizmie jest przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych. Stężenia EPA są najwyższe w: śledziu, łososiu, węgorzu, krewetkach i jesiotrze. Kwas dokozaheksaenowy (DHA) jest ważnym składnikiem strukturalnym skóry i siatkówki oka. DHA jest niezbędny do rozwoju i funkcjonowania mózgu. Niedobór DHA we wczesnym okresie życia wiąże się z późniejszymi problemami, takimi jak: trudności w uczeniu się, ADHD i agresja. Według badań spadek poziomu DHA w późniejszym życiu jest również powiązany z upośledzeniem funkcji mózgu i początkiem choroby Alzheimera. DHA może mieć pozytywny wpływ na: leczenie zapalenia stawów, wysokie ciśnienie krwi, cukrzycę typu 2. Dodatkowo wpływa na obniżenie poziomu trójglicerydów i cholesterolu LDL.

Suplementacja CoQ10 wzbogaconego DHA i EPA może przynieść wiele korzyści zdrowotnych osobom poszukującym naturalnego sposobu na poprawę stanu zdrowia i pamiętającym o prawidłowych nawykach żywieniowych i zdrowym stylu życia.

Opracowała dr n. med. Jolanta Zięba