Już w starożytności doceniano działania roślin, które pozwalały na tzw. sen sprawiedliwego i wykazywały się działaniem uspokajającym. Do takich zaliczano kozłek lekarski, któremu przypisywano też wiele innych właściwości leczniczych. Wyciągi z tej byliny są wykorzystywane obecnie przez medycynę konwencjonalną i pomocne w leczeniu niektórych zaburzeń psychicznych.

Charakterystyka

Kozłek lekarski jest byliną rosnącą zarówno dziko, jak też uprawną. Występuje w Europie, Azji oraz w Ameryce Północnej. Naturalnie rośnie na terenach podmokłych, przy brzegach akwenów wodnych, na torfowiskach, a także na terenach lasów o wyższej wilgotności. Okres kwitnienia kozłka lekarskiego zaczyna się w czerwcu, a kończy w sierpniu. 

Skład

Głównym składnikiem kozłka lekarskiego są olejki eteryczne. Występują także waltraty, alkaloidy oraz terpeny. Wśród kwasów można wyróżnić kwas walerenowy oraz ester kwasu izowalerianowego.

Na skołatane nerwy

Substancje zawarte w korzeniu, a także kłączach tego ziela wykorzystywane były od dawna w medycynie ludowej. Wyciągi z kozłka lekarskiego stosuje się na uspokojenie, niwelowanie uczucia zaniepokojenia i strachu. Następuje znaczna poprawa samopoczucia. Obniża się także poziom agresji. Kozłek lekarski sprawdza się także w przypadku problemów z zasypianiem. Po zażyciu preparatu sen przychodzi szybko i jest spokojny. Zioło wykorzystuje się również w środkach i preparatach dla pacjentów zmagających się z zaburzeniami psychicznymi o podłożu lękowym i emocjonalnym. 

Na różne dolegliwości 

Kozłek lekarski wykazuje działania rozkurczające. Dzięki temu świetnie nadaje się dla kobiet uskarżających się na bolesne menstruacje. Preparaty na bazie tej rośliny powodują rozkurczanie mięśni gładkich. Są polecane również przy występowaniu skurczów żołądka. W znaczący sposób niwelują dolegliwości tego narządu i zaburzenia układu pokarmowego. Roślina ta sprawdza się też przy problemach z funkcjonowaniem pęcherza i nerek, a także pobudza wytwarzanie gazów (wiatrów).  

Kozłek lekarski stosuje się na łupież oraz w przypadku wydzielania łoju na skórze. 

Napar z kozłka lekarskiego

Około 3 gramów świeżego korzenia kozłka lekarskiego należy go zalać 150 mililitrami wrzącej wody i naczynie zakryć np. talerzykiem. Po ok. 20 minutach napar trzeba odcedzić przez gazę lub bawełnianą szmatkę – wtedy jest gotowy do spożycia. Taką ilość można wypijać 2–3 razy dziennie.
  

Przeciwwskazania

Przyjmowanie preparatów na bazie kozłka lekarskiego u niektórych osób może być niewskazane i dlatego wcześniej należy skonsultować się z lekarzem. Dotyczy to ludzi, którzy zmagają się z chorobami nowotworowymi. Nie powinny ich spożywać dzieci do 12. roku życia.

Skutki uboczne mogą objawić się, gdy środki z kozłkiem są podawane razem z:

• lekami przeciwhistaminowymi,
• środkami uspokajającymi,
• farmaceutykami stosowanymi w leczeniu depresji,
• środkami stosowanymi w leczeniu chorób psychicznych,
• środkami znieczulającymi ogólnie, 
• lekami, które powodują zwiotczanie mięśni, 
• farmaceutykami zwalczającymi grzybicę, 
• napojami alkoholowymi,
• preparatami odurzającymi. 
  
  

Przyjmowanie kozłka lekarskiego odradza się kobietom będącym w stanie błogosławionym oraz karmiącym piersią. 

Dłuższe (np. kilkutygodniowe) stosowanie preparatów na bazie tej rośliny może doprowadzić do przedawkowania. Najczęściej objawia się to: bólami głowy, nudnościami, kołataniem serca oraz zaburzeniami trawienia. 

Ciekawostki

• Zapach wydzielany przez kozłek lekarski działa na koty jako afrodyzjak.
• Preparaty z wyciągu z kozłka lekarskiego pospolicie określa się jako „waleriana”. 
• W dawnych czasach wiązano kozłek z magią. Wierzono, że może chronić przed skutkami uroków i czarów, jeśli zerwie się go przed wschodem słońca i spożyje na surowo. 
• Wyciąg z kozłka lekarskiego stosuje się w środkach w formie: tabletek, kropli, kapsułek, a także ziół do wykonania wywarów i preparatów. 
• Składniki znajdujące się w kozłku lekarskim często występują w preparatach z dodatkiem alkoholu, gdyż wykazują lepszą rozpuszczalność w tym związku. 
• Preparatów z kozłkiem lekarskim na uspokojenie nie powinny przyjmować osoby startujące w zawodach sportowych, gdyż powodują one ograniczenie aktywności ruchowej i mniejsza chęć do działania fizycznego. 

Opracował Jarosław Cieśla