Kreatynina jest substancją powstającą w wyniku przemian metabolicznych białka, stanowiącą (obok mocznika) jeden z głównych związków azotowych krwi. Kreatynina jest wyłącznie – w 100 procentach – przesączana w kłębuszkach nerkowych, dlatego poziom stężenia kreatyniny jest sprawdzonym klinicznie biochemicznym markerem monitorującym stan nerek. Jeśli badania krwi wykazały stężenie kreatyniny powyżej normy, może to świadczyć o zaburzeniach pracy nerek. Poziom kreatyniny standardowo bada się  przed planowaną operacją lub przed wykonaniem rezonansu magnetycznego czy tomografii komputerowej z użyciem kontrastu.

Kreatynina – jak powstaje w naszych organizmach

Kreatynina jest wytwarzana endogennie w wyniku rozpadu fosforanu kreatyny w mięśniach szkieletowych.
Kreatyna (kwas β-metyloguanidynooctowy) to organiczny związek chemiczny budową przypominający białko i stanowiący połączenie trzech aminokwasów: argininy, metioniny i glicyny. Jest wykorzystywana do magazynowania i przekazywania energii w komórkach mięśniowych oraz w ścięgnach – 98 proc. kreatyny znajduje się w ludzkich mięśniach, pozostałe 2 proc. w: mózgu, nerkach, i w wątrobie. Nazwa pochodzi z  języka greckiego: kreas czyli „mięso“. Choć jest syntetyzowana w organizmie z aminokwasów, powinna być dostarczana z pokarmem mięsnym  lub suplementami.

Stężenie kreatyny w płynach ustrojowych zależne jest między innymi od: masy ciała, masy mięśniowej, płci, wieku, ogólnego stanu zdrowia, rodzaju przyjmowanych leków oraz od ilości mięsa w codziennej diecie.

Kreatynina to związek dobrze rozpuszczalny w wodzie – z ustroju wydalany jest wraz z moczem. Transportowana jest z mięśni wraz z krwią do nerek. Kreatynina znalazła zastosowanie w diagnostyce laboratoryjnej chorób nerek. Do znacznego podniesienia jej poziomu dochodzi dopiero wówczas, kiedy znaczna część nefronów (komórek, z których zbudowana jest nerka) ulegnie uszkodzeniu.

Co oznacza kreatynina powyżej i poniżej normy

Zarówno nadmiar kreatyniny w surowicy, jak i jej zbyt niski poziom mogą świadczyć o poważnych stanach chorobowych. Nadmiar kreatyniny może wskazywać na zaburzenie pracy nerek manifestujące się upośledzeniem filtracji kłębuszkowej lub przewlekłą chorobą nerek. Za niedobór kreatyniny mogą odpowiadać długie i źle przeprowadzone głodówki, przyjmowanie niektórych leków (np. leków moczopędnych lub sterydów przeciwzapalnych) albo schorzenia związane z zanikiem mięśni.

Wartości prawidłowe kreatyniny u osoby dorosłej to 53–115 µmol/l (0,6–1,3 mg/dl).

Nadmiar kreatyniny we krwi, możliwe przyczyny:

• odwodnienie,
• spożywanie zbyt dużej ilości mięsa,
• przyjmowanie suplementów zawierających kreatynę,
• intensywny wysiłek fizyczny ,
• urazy mięśni ,
• ostre lub przewlekłe choroby nerek,
• przerost prostaty ,
• przyjmowanie niektórych leków (np. niektórych leków moczopędnych lub sterydów przeciwzapalnych).

Niedobór kreatyniny we krwi, możliwe przyczyny:

• przyjmowanie niektórych leków (np. sterydy o działaniu przeciwalergicznym i przeciwzapalnym),
• długotrwałe i źle przeprowadzone głodówki,
• niska masa mięśniowa, zaniki mięśni .

Badanie kreatyniny przed wykonaniem badań obrazowych z użyciem kontrastu

Jak już wspominałam, kreatynina jest markerem mówiącym o stanie naszych nerek. W niektórych badaniach obrazowych, w których konieczne jest podanie środka kontrastującego, wymagane jest wcześniejsze zbadanie poziomu kreatyniny we krwi, ponieważ środek kontrastujący jest wydalany przez nerki, więc te muszą być sprawne. W przypadku przekroczenia norm kreatyniny we krwi badanie obrazowe musi zostać odroczone, ponieważ nerki muszą być wydolne, by mogły sobie poradzić ze sprawnym usunięciem kontrastu. Choć sam kontrast nie jest niebezpieczny dla zdrowia, jednak mimo wszystko to substancja obca, która po zakończeniu badania powinna zostać jak najszybciej z organizmu wydalona.

Opracowała Agata Majcher