Kurkuma (Curcuma longa), ostryż barwierski, nazywana także „szafranen indyjskim“ lub „ostryżem Zohary“ to gatunek byliny z rodziny imbirowatych. Niezwykle popularne kłącze o pięknym, złocistym kolorze nadające orientalną nutę wielu potrawom, przede wszystkim uprawiane  jest w Indiach. Rośnie także w: Chinach, w Indonezji, Tajlandii, Wietnamie oraz na Filipinach. Najważniejszym składnikiem biologicznie czynnym kurkumy jest kurkumina nadająca roślinie niepowtarzalną żółtopomarańczową barwę.

Kurkuma jest przyprawą uwielbianą przez Hindusów, znaną już od 6000 lat. Dla praktyków ajurwedyjskich kurkumie bliżej do lekarstwa niż do przyprawy. „Złota bogini“ – tak mieszkańcy Indii nazywają kurkumę, wysoko ceniąc jej ogromny potencjał leczniczy. Kurkuma jest integralną częścią obrzędów religijnych w ich kulturze – złotą pastą z kurkumy znaczy się czoło z okazji nabożnych ceremonii czy ślubów. Co warto wiedzieć o kurkumie i kurkuminie? O tym w dalszej części artykułu.

Składniki aktywne kurkumy

Kurkuma ma ciekawy i przyjemny aromat, który zawdzięcza olejkom eterycznym takim jak: turmeron, kariofilen, eukaliptol, felandren. Kurkuma jest bogata w związki polifenolowe znane jako kurkuminoidy: kurkumina, demetoksykurkumina, bisdemetoksykurkumina i cyklokurkumina, których jest od 3 do 5 proc.

Kurkuma jest przyprawą, a kurkumina jest lekarstwem

Kurkumina (aktywny barwnik kurkumy) odpowiedzialna jest za żółtopomarańczową barwę i jest jednym z najsilniejszych naturalnych lekarstw znanych ludzkości. Warto wiedzieć, że w samym kłączu kurkumy, kurkuminy jest niewiele (może 3–5 proc.), dlatego warto znać sposoby na zwiększenie jej biodostępności.

Kurkumina jest bardzo silnym antyoksydantem zdolnym do neutralizowania wolnych rodników tlenowych. Jest bardzo dobrze przebadana, ma unikalne właściwości lecznicze, z których na pierwszy plan wysuwa się działanie: przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze czy przeciwnowotworowe. Kurkumina przyspiesza regenerację komórek.

Kurkumina wykazuje dobrą rozpuszczalność w alkoholu i tłuszczach, za to słabą w wodzie, więc aby jeszcze zwiększyć jej biodostępność, warto  kurkumę mieszać z potrawami tłustymi. Nie szkodzą jej wysokie temperatury ani kwaśne środowisko – ponieważ jest odporna na ogrzewanie, można ją dodawać do ciepłych dań. Jest za to podatna na utlenianie, wykazuje dużą wrażliwość na światło. Dlatego powinno się ją trzymać w ciemnych miejscach. Nie lubi także zasadowego środowiska.

Warto zapamiętać

Aby zwiększyć biodostępność kurkuminy, powinno się ją łączyć z pieprzem i tłuszczami. Kurkumina dobrze znosi wysokie temperatury i kwaśne środowisko (działanie kwasów spowoduje u kurkuminy jaskrawy odcień żółty), ale łatwo degradują ją promienie UV i zasadowe środowisko (kurkumina zmieni kolor na czerwonobrązowy). Miedź, cynk, magnez i selen poprawiają rozpuszczalność kurkuminy w wodzie.

Niektóre terapeutyczne właściwości kurkuminy

Naturalny środek przeciwzapalny

Kurkumina jest powszechnie wykorzystywana do zwalczania stanów zapalnych. W odpowiedniej dawce może być skuteczniejszym lekiem przeciwzapalnym niż popularne medykamenty przeciwzapalne z apteki. Według badań kurkumina może pomóc w leczeniu różnych stanów zapalnych: jelit, trzustki lub stawów.

Prewencja przed chorobami nowotworowymi

Stan zapalny powiązany jest z powstawaniem guzów nowotworowych, dlatego kurkumina może wspomóc leczenie różnych typów nowotworów, spowalniając rozwój komórek rakowych, a nawet zapobiec tworzeniu się nowych.

Pomoc w leczeniu i zapobieganiu cukrzycy

Kurkumina (dzięki  właściwościom przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym) może pomóc w leczeniu i zapobieganiu cukrzycy, a także powiązanych z nią zaburzeń, takich jak np. nefropatia cukrzycowa. Pomaga w walce z insulinoopornością, obniża poziom cukru we krwi.

Pomoc w chorobach neurodegeneracyjnych

Kurkumina działa ochronnie na mózg, utrzymując w zdrowiu komórki nerwowe (neurony), opóźniając ich degenerację. Może zapobiec chorobie Alzheimera lub opóźnić jej rozwój.


Złota bogini, kurkuma – pięknie pachnąca i wyglądająca przyprawa. Warto nią posypywać właściwie wszystkie rodzaje potraw, zarówno te słodkie, jak i pikantne czy kwaśne. Pamiętajmy, co zwiększa biodostępność kurkuminy i stosujmy ją obficie z jej ulubionymi kompanami.