W przyrodzie możemy znaleźć bardzo wiele różnych substancji aktywnych. Gdy mówimy o właściwościach zdrowotnych różnych produktów, w tym np.: warzyw, owoców, ryb, orzechów, produktów zbożowych, to zwykle mamy na myśli obecne w nich: witaminy, składniki mineralne i przeciwutleniacze w postaci polifenoli lub karotenoidów. Jednak w żywności możemy znaleźć o wiele więcej związków o korzystnym wpływie na zdrowie, o których niewiele się mówi i pisze. I jednym z nich jest właśnie kwas alfa-liponowy – temat niniejszego artykułu.

Czym jest kwas alfa-liponowy?

Na początku należy krótko wyjaśnić, czym konkretnie jest kwas alfa-liponowy. To składnik naturalnie występujący w żywności, który charakteryzuje się silnymi właściwościami przeciwutleniającymi (antyoksydacyjnymi). Jego źródłem pokarmowym są przed wszystkim świeże warzywa (głównie: brokuły, szpinak, pomidory, brukselka), owoce, a także podroby (np.: wątróbka, serca, nerki). Warto też wspomnieć, że pod względem budowy chemicznej kwas liponowy jest bardzo podobny do witamin z grupy B. Z tego też względu bardzo często określa się go mianem „substancji witaminopodobnej”.

Właściwości zdrowotne kwasu alfa-liponowego

Kwas alfa-liponowy został stosunkowo dobrze przebadany pod kątem potencjału prozdrowotnego. Zagłębiając się w literaturę naukową, można stwierdzić, że składnik ten może dostarczyć korzyści wielu osobom.

Kwas alfa-liponowy na zaburzenia lipidowe

Na stosowaniu kwasu alfa-liponowego mogą zyskać przede wszystkim osoby zmagające się z zaburzeniami lipidowymi. Szczególnie dotyczy to ludzi, u których stwierdzono bardzo wysokie stężenie trójglicerydów, czyli tzw. hipertriglicerydemię. Dane opublikowane w renomowanym czasopiśmie naukowym „Nutrition” pokazują, że dostarczanie wysokich ilości kwasu alfa-liponowego może skutkować redukcją poziomu trójglicerydów nawet aż o 29,18 mg/dl. Jest to bardzo znaczący fakt, ponieważ wielokrotnie udokumentowano, że hipertriglicerydemia może być jedną z przyczyn występowania udarów mózgu. Przy okazji warto też dodać, że kwas alfa-liponowy wykazuje zdolność do poprawy stosunku zawartości lipoprotein o wysokiej gęstości (tzw. cholesterolu HDL) do zawartości lipoprotein o niskiej gęstości (tzw. cholesterolu LDL). Jest to bardzo ważny aspekt, ponieważ zachwiana równowaga pomiędzy poziomami wspomnianych lipoprotein może być przyczyną powstawania zmian miażdżycowych i prowadzić do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Kwas alfa-liponowy – związek przeciwzapalny

Kwas alfa-liponowy to również składnik o właściwościach przeciwzapalnych. Wiele prac naukowych poświęconych temu związkowi dowiodło, że jego stosowanie skutkuje obniżeniem poziomu cząsteczek prozapalnych, w tym białka C-reaktywnego (CRP), a także czynnika martwicy nowotworu alfa (TNF-alfa) i interleukiny 6 (IL-6). Te dane wskazują na to, że kwas alfa-liponowy jest obiecującym składnikiem mogącym łagodzić stany zapalne. Wobec tego może znaleźć on zastosowanie w przypadku osób, u których zdiagnozowano chorobę o podłożu zapalnym. Do takich chorób zaliczamy m.in.: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG), chorobę Leśniowskiego-Crohna, łuszczycę, atopowe zapalenie skóry (AZS).

Kwas alfa-liponowy – pomocny dla cukrzyków?

Wiele przesłanek naukowych wskazuje na to, że kwas alfa-liponowy może być wartościowym elementem diety osób cierpiących na cukrzycę typu 2. Badacze odnotowali, że u ludzi, którzy regularnie stosowały kwas alfa-liponowy, nastąpiło korzystne obniżenie poziomu glukozy we krwi. Dodatkowo u badanych stwierdzono redukcję stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c), która jest ważnym wskaźnikiem stosowanym w celu określenia skuteczności leczenia cukrzycy i hiperglikemii. Ponadto autorzy badań dowiedli, że kwas alfa-liponowy ma zdolność do łagodzenia insulinooporności. Można powiedzieć, że związek ten uwrażliwia komórki na działanie insuliny, czyli skuteczniej wychwytują one cukier (glukozę) z krwi. W tym miejscu warto odnotować jeszcze jeden fakt. Otóż aktualny stan wiedzy pokazuje, że kwas alfa-liponowy może chronić nerki przed uszkodzeniami spowodowanymi cukrzycą. Stąd nie tylko reguluje on poziom glukozy we krwi, ale również zapobiega powikłaniom wspomnianej choroby. Te wszystkie mechanizmy działania przekładają się na ogólną poprawę zdrowia osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej – w tym tych ze stwierdzoną cukrzycą.

Kwas alfa-liponowy to naturalny przeciwutleniacz

Na początku artykułu wspomniano, że kwas alfa-liponowy wykazuje właściwości przeciwutleniające. Ta kwestia wymaga krótkiego wyjaśnienia i rozwinięcia. A mianowicie – związek ten posiada zdolność do neutralizowania aktywności wolnych rodników. Oznacza to, że poprzez działanie antyoksydacyjne kwas alfa-liponowy może zapobiegać skutkom stresu oksydacyjnego, który stanowi podłoże dla rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych. Co więcej: współpracuje on z innymi przeciwutleniaczami obecnymi w naszym ustroju. Dowiedziono, że ma on zdolność do regeneracji witaminy C i witaminy E z ich utlenionych form. Mówiąc prostszym językiem: kwas alfa-liponowy sprawia, że witaminy C i E, które ulegają „zużyciu” w trakcie walki z wolnymi rodnikami, ponownie odzyskują swoją aktywność przeciwutleniającą.

Kwas alfa-liponowy kontra choroby neurodegenracyjne

Jak wiadomo, wraz z wiekiem stajemy się coraz bardziej podatni na rozwój chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Choroby tego typu prowadzą do upośledzenia naszych zdolności umysłowych i funkcji psychomotorycznych. Aby przeciwdziałać tym niekorzystnym zmianom, należy zadbać m.in. o prawidłowe żywienie i dostarczanie wielu cennych dla zdrowia związków. I – jak pokazują dane literaturowe – jednym z takich pomocnych składników jest właśnie kwas alfa-liponowy. W 2013 roku na łamach czasopisma naukowego „Journal of Neurodegenerative Diseases“ została opublikowana praca, która potwierdziła, że dostarczanie odpowiednich ilości kwasu alfa-liponowego może spowolnić rozwój choroby Alzheimera, a zatem oddalić w czasie występowanie jej uciążliwych objawów.

Jak stosować kwas alfa-liponowy?

Oczywiście pojawia się pytanie: w jaki sposób dostarczać do organizmu kwas alfa-liponowy? Najlepszym rozwiązaniem będzie włączenie do diety produktów, o których wspomniano na początku artykułu. Jednak jest również możliwość, aby sięgnąć po preparaty zawierające w składzie ten związek. Zwykle zaleca się stosować go w dawce ok. 200–600 mg dziennie.

Kto powinien zachować ostrożność?

Kwas alfa-liponowy jest uznany za substancję bezpieczną dla zdrowia. Do zatrucia tym związkiem dochodzi niezwykle rzadko. Jednak u niektórych osób może powodować on łagodne reakcje skórne i dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Podczas jego stosowania powinny uważać przede wszystkim osoby z cukrzycą przyjmujące leki obniżające poziom cukru. Wynika to z tego, że sięgając jednocześnie po kwas alfa-liponowy i lek hipoglikemizujący, możemy doprowadzić do zbyt znacznego obniżenia poziomu glukozy we krwi, co z kolei może skutkować wystąpieniem niedocukrzenia (hipoglikemii). Przy okazji należy też dodać, że istnieją pewne przesłanki wskazujące na to, że kwas alfa-liponowy obniża poziom hormonów tarczycy. Stąd osoby cechujące się niskim stężeniem tych hormonów powinny zachować szczególną ostrożność podczas stosowania kwasu alfa-liponowego.

dr Bartek Kulczyński

Literatura:

1.    Mousavi SM. i wsp.: Effect of alpha-lipoic acid supplementation on lipid profile: A systematic review and meta-analysis of controlled clinical trials. Nutrition, 2019, 59, 121–130.
2.    Fava A. i wsp.: The effect of lipoic acid therapy on cognitive functioning in patients with Alzheimer's Disease. J Neurodegener Dis., 2013, 454253.
3.    Haghighatdoost F. i wsp.: The effect of alpha-lipoic acid on inflammatory mediators: a systematic review and meta-analysis on randomized clinical trials. Eur J Pharmacol., 2019, 849, 115–123.
4.    Melhem MF. i wsp.: Effects of dietary supplementation of α-lipoic acid on early glomerular injury in diabetes mellitus. JASN, 2001, 12, 124–133.
5.    Akbari M. i wsp.: The effects of alpha-lipoic acid supplementation on glucose control and lipid profiles among patients with metabolic diseases: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Metabolism, 2018, 87, 56–69.
6.    Salehi B. i wsp.: Insights on the use of α-lipoic Acid for Therapeutic Purposes. Biomolecules, 2019, 9, 8, 356.
7.    Park S. i wsp.: Physiological effect and therapeutic application of alpha lipoic acid. Curr Med Chem., 2014, 21, 32, 3636-3645.