Coraz więcej osób posiada wiedzę o tym, że pączki liściowe jak też kwiatowe są cennym surowcem zielarskim.  Większość krzewów i drzew zawiązuje pąki jeszcze jesienią. Wówczas całą zimę  mamy do dyspozycji gałązki pełne pąków i kory, którą można również wykorzystać.

Gemmoterapeutyki, bo tak się nazywają preparaty sporządzone z pączków roślin, działają na organizm na różnych poziomach fizjologicznych. Dzięki temu są najbardziej skutecznym środkiem  ze wszystkich ekstraktów roślinnych.

Mechanizm ich działania wynika z zawartości tkanek zarodkowych, które są silnie skoncentrowane w pąkach. Coraz więcej badań na ten temat wykazuje, że ilość aminokwasów w pąkach jest znacznie wyższa niż w dojrzałych liściach. A oprócz tego  znajdują się tam ważne dla wzrostu hormony roślinne: auksyna, cytokinina i giberelina. Ponadto w całkiem młodych listkach i gałązkach można znaleźć substancje roślinne, takie jak: witaminy, minerały i chlorofil.

Pączki są głównym zbiornikiem tkanki twórczej roślin, czyli merystemu (grupa komórek zdolna do regularnych podziałów). Nazwa „merystem” pochodzi od greckiego wyrazu meristos – „ mogący się dzielić ” . Merystem może dzielić się tak długo, jak długo jest żywy,  wytwarza liście lub kwiaty drzewa/krzewów każdego roku. W badaniach in vitro wykazano, że zaledwie jedna komórka embrionalna jest w stanie odtworzyć całą roślinę)

Gemmoterapia w zielarstwie jest metodą terapeutyczną głównie  w profilaktyce zdrowotnej, ale też może być stosowana w zapobieganiu i leczeniu ostrych oraz przewlekłych chorób. Jest stosowana zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Wykorzystuje właściwości lecznicze ekstraktów uzyskanych ze świeżych tkanek roślinnych będących w trakcie wzrostu. Gemmoterapia wykorzystuje zatem pierwotne elementy embrionalne rośliny o intensywnej aktywności reprodukcyjnej, zamiast składników aktywnych obecnych w różnych częściach roślin.

Celem gemmoterapii jest w rzeczywistości badanie i stosowanie leczniczych właściwości embrionalnych części roślin bogatych w tkanki merystemiczne. Pączki mogą  być  wykorzystywane do celów terapeutycznych, a także: analizy ich składu chemicznego i biochemicznego, wykazania aktywności farmakologicznej,   eksperymentowania i weryfikacji za pomocą badań laboratoryjnych, badania skutków biologicznych, które wywołują oraz ich zastosowania klinicznego, ponad to interakcje: synergie i działanie antagonistyczne zarówno między sobą, jak i tradycyjnym  lekiem lub żywnością. Badania te zostały rozpoczęte w 1950 roku przez dr Pol Henry'ego (twórca bardziej zaawansowanych badań).

Przykładowe zastosowanie gemmoterapii  w praktyce:

• wsparcie płodności: są doskonałym źródłem substancji poprawiających procesy związane z szeroko pojętą płodnością – zarówno u mężczyzn jak i kobiet;
• wzmocnienie i poprawa pracy układu hormonalnego;
• regeneracja narządów wewnętrznych, silne działanie przeciwzapalne i odbudowujące na tkanki ciała ludzkiego;
• zdolność do usuwania zanieczyszczeń z organizmu, detoksykacja, wspomaganie nerek, wątroby, śledziony w procesach filtracji i oczyszczania;
• wzmocnienie systemu odpornościowego i działanie przeciwalergiczne, a także regulowanie, a więc i pomocne przy autoagresji immunologicznej;
• poprawa funkcji ośrodkowego układu nerwowego.

Fitoterapia (w tym gemmoterapia) posługuje się preparatami przygotowanymi ze świeżych, mrożonych lub suchych części roślin. Preparaty te są przygotowywane wg zasad ogólnie przyjętych w farmacji galenowej i podawane zgodnie z prawami oficjalnej fitofarmakologii. Gemmoterapia jest przeciwstawna do założeń  homeopatii, wg której należy podawać bardzo małe dawki środków działających podobnie do występujących objawów choroby – wg zasady similia similibus curantur, gdzie podobne leczy się podobnym. Zatem stosując zasady gemmoterapii, należy pamiętać, że wywodzi się ona z zasad fitoterapii i dotyczy pąków roślin.

W jaki sposób można podawać przygotowane preparaty: doustnie, doodbytniczo, bezpośrednio na skórę, jako płukanki w tym jamy ustnej i gardła, dopochwowo, do oczu, uszu i nosa, w gabinetach do mezoterapii (roztwory solne) i jontoforezy (roztwory solne).

Od jakich ziół warto zacząć?

Do przygotowania preparatów z pączków wystarczy wybrać te rośliny, które nie są trujące, także te które będą dla nas przydatne. Przykładowo można zacząć od jodły, następnie zebrać pączki porzeczki czarnej, a później pąki kasztanowca. Każda z tych roślin ma różne działanie oraz szerokie spektrum, w związku z tym mając w zasobach swojej ziołowej apteczki preparaty z tych roślin, mamy szerokie pole działania.

Jodła pospolita

Główne zastosowanie preparatów jodłowych to przede wszystkim: nieżyty układu oddechowego, zaflegmienie i ropne zmiany w układzie oddechowym, stany zapalne nerek i pęcherza  moczowego połączone z bolesnym oddawaniem moczu i wydzielinami śluzoworopnymi z cewki moczowej. Preparaty są bardzo skuteczne przy: bólach gardła, zapaleniu oskrzeli ze skurczem, przy problemach z  migdałkami oraz zatokami. Działają antybakteryjnie.

Preparaty i dawkowanie

Najlepiej jest przygotować wyciąg alkoholowy na alk. etylowym 60–70 proc. lub octanie etylu w proporcji 1:10 (gdzie 1 to ilość części surowca i 10 ilość części rozpuszczalnika – objętościowo). Rozdrobnione pąki jodły zalewamy alkoholem i odstawiamy na około 6–8 tygodni. Po czym filtrujemy i odstawiamy w chłodne i ciemne miejsce. Dawkowanie: 15–50 kropli (1/4 do ½  łyżeczki), 4–6 razy dziennie (do filiżanki letniej wody).

Czarna porzeczka

Jej główne zastosowanie to pielęgnacja skóry i regeneracja organizmu. Zastosowana wewnętrznie opóźnia procesy starzenia, reguluje poziom cholesterolu we krwi, zapobiega miażdżycy, wspomaga prawidłowy przepływ krwi przez tętnice i żyły, wzmacnia i uszczelnia ściany żył i tętnic, działa przeciwbakteryjnie, wspiera pracę układu  moczowego (zwłaszcza podczas częstych i nawracających stanów zapalnych), działa moczopędnie i czyści krew oraz limfę.

Preparaty i dawkowanie

Doskonałym preparatem z pączków czarnej porzeczki będzie gliceryt.

Przygotowanie jest bardzo proste:

• 10–20 ml pączków czarnej porzeczki (rozdrobnione i ściśnięte w miarce),
• 50 ml  gliceryny,
• 50 ml spirytusu (najlepiej 96 proc.).

Pączki zalewamy gliceryną i spirytusem, zamykamy w słoiczku i wstrząsamy do zmieszania. Zostawiamy w ciepłym, ciemnym miejscu przez około 6 – 8  tygodni. Po tym czasie filtrujemy i zamykamy szczelnie, przechowujemy w ciemnym i suchym miejscu. Dawkowanie: 15–50 kropli (1/4 do 1/2 łyżeczki) 1 – 3 razy dziennie, zaś dla dzieci poniżej 12 lat 15–25 kropli 1–3 razy dziennie. Preparat można również rozcieńczyć w wodzie: 1:20 do 1:50 i używać zewnętrznie.

Kasztanowiec zwyczajny

Podstawowe działanie tych pączków to głównie: ściągające, przeciwzapalne, przeciwwysiękowe, przeciwkrwotoczne, odtruwające. Zastosowanie: stany zapalne, przepuszczalność naczyń krwionośnych i krwotoki, owrzodzenia, obrzęki limfatyczne, nadciśnienie tętnicze, zapalenie naczyń krwionośnych, niedobór witaminy K, zapalenie kłębuszków nerkowych, zapalenie siatkówki i naczyniówki oka, choroba hemoroidowa, żylaki. Pąki wpływają również na trawienie przy zaburzeniach metabolicznych.

Preparaty i dawkowanie

Najlepiej jest przygotować preparat na alkoholu etylowym: 50 – 60 proc.  w proporcji 1:10, pamiętając, by pączki rozdrobnić. Czas maceracji: do 2 miesięcy. Przechowywanie również w ciemnym i chłodnym miejscu. Dawkowanie: ½ do całej łyżeczki od herbaty do filiżanki letniej wody 3 razy dziennie.

Przy stosowaniu preparatów ziołowych należy pamiętać, że są to fitoleki, czyli tak samo zawierają substancje lecznicze w określonych ilościach, co również wpływa silnie na nasz organizm. Nie wolno lekceważyć dawkowania i należy je potraktować jak leki, a nie jak substancje, które nie mają wpływu na nasz organizm, w przeciwnym wypadku stosowanie ich nie miałoby sensu.

Należy też pamiętać, aby korzystając z cudownych właściwości roślin zachowywać umiar i pozyskiwać paczki tylko w takiej ilości, jakiej faktycznie potrzebujemy i nie tylko z jednej rośliny, gdyż możemy ją osłabić, co może skutkować jej chorobami czy śmiercią.

Krystyna Judka