Mangan jest 12. najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem, jeśli chodzi o skład skorupy ziemskiej. Jest jednym z najbardziej niezbędnych mikroelementów potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania wszystkich istot żywych. Dlaczego? Mało znany jest fakt, że mangan jest „elementem rozkładającym wodę”, który uwalnia z niej tlen w procesie fotosyntezy zachodzącej w roślinach.

Funkcje manganu

Mangan uczestniczy w wielu procesach, m.in.:

• bierze udział w tworzeniu tkanki łącznej, buduje kości i chrząstki, wspomaga gojenie się ran;
• redukuje proces tworzenia blaszek miażdżycowych w ścianach naczyń;
• wspomaga wytwarzanie czynników krzepnięcia krwi – wytwarza protrombinę;
• reguluje metabolizm tłuszczów, białek, węglowodanów;
• bierze udział w dysmutazie nadtlenkowej, pełni funkcję antyoksydantu, ochrania komórki, przekształca rodniki nadtlenkowe do nadtlenku wodoru;
• bierze udział w tworzeniu glukozy z mleczanu – glukoneogeneza;
• bierze udział w detoksykacji amoniaku powstającego podczas metabolizmu aminokwasów;
• bierze udział w syntezie i wydzielaniu insuliny.

O czym świadczy podwyższony poziom manganu we krwi

Podwyższone stężenie manganu obserwuje się u osób dializowanych, w chorobach wątroby (np. upośledzenie wydzielania żółci, martwica), w ciężkiej postaci choroby niedokrwiennej serca, u chorych na miażdżycę naczyń, a także u kobiet w ciąży.

Objawy i ryzyko niedoboru manganu

Zwiększone ryzyko niedoboru na mangan wykazują osoby, które w nadmiarze spożywają duże ilości węglowodanów prostych – produkty z białej mąki oraz alkohol. Także u osób długotrwale leczonych pozajelitowo występuje zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Choroby/zaburzenia: osteoporoza, cukrzyca, zapalenie kości i stawów, epilepsja, szum w uszach. Niedobór manganu jest rzadko spotykany.

Objawy niedoboru manganu:

• utrata apetytu,
• zaburzenia wzrostu,
• w badaniach morfologicznych występuje podwyższone stężenie wapnia i fosforanów,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• u mężczyzn – upośledzona zdolność do tworzenia plemników,
• zapalenie skóry, wolniejszy wzrost włosów i paznokci,
• deformacje chrząstek i kości,
• upośledzona tolerancja glukozy, przemiana lipidów i metabolizm węglowodanów,
• większa podatność na stres oksydacyjny.

Nadmiar manganu

Ciało dorosłej osoby zawiera około 12 mg manganu. Najwięcej manganu znajduje się w nerkach, a najmniej – w mięśniach. Około 5 mg dziennej racji żywieniowej powinniśmy przyswoić wraz z pożywieniem. Większe ilości manganu (powyżej 10 mg dziennie) przyjmowane przez dłuższy czas stają się toksyczne, mogą spowodować trudności w przyswajaniu żelaza oraz wywoływać zaburzenia neurologiczne.

Mangan w pożywieniu

Mangan pobierany jest przez człowieka głównie z żywności pochodzenia roślinnego. Jednak tylko niewielka ilość manganu pobranego z żywnością jest absorbowana przez układ pokarmowy. Przyswajalność manganu zaburzają obecne w pożywieniu: żelazo, wapń, cynk, fosfor, magnez fityniany, błonnik, a nawet niektóre witaminy: C, B1, B2. Mężczyźni absorbują mniej manganu niż kobiety.

Mangan jest niezbędny dla rozwoju roślin (w tym także oczywiście jadalnych), pełni w ich organizmach ważne i różnorodne funkcje:

• jest aktywatorem kilku enzymów: dysmutazy, dehydrogenazy, transferazy, hydroksylazy, dekarboksylazy;
• jest włączony w procesy redoks;
• bierze udział w procesach fotosyntezy;
• wchodzi w interakcje z różnymi pierwiastkami, najczęściej z: żelazem, molibdenem, wapniem i fosforem.

Najwięcej manganu kumulują zielone części roślin oraz warzywa liściaste, trawy, młode liście.

Produkty spożywcze bogate w mangan to: chleb, zboża, biały i brązowy ryż, warzywa zielone, ziemniaki, marchew, truskawki, orzechy, piwo, jaja, ostrygi.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.
Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012.
Mikroskładniki odżywcze, U. Gröber, Wrocław 2010