Miedź jest interesującym pierwiastkiem śladowym, jednak trochę niedocenianym. Gdy mówimy o konieczności suplementowania mikroelementami, na myśl przychodzą nam: magnez, żelazo, wapń, jod czy selen, ale właściwie o miedzi mówi się niewiele. 

A tymczasem miedź pełni wiele istotnych funkcji, współpracuje z wieloma enzymami w naszym organizmie, jest np. kofaktorem dysmutazy ponadtlenkowej, uruchamia rezerwy żelaza oraz pomaga w jego syntezie (mało znany jest fakt, że w rzeczywistości przyczyną anemii są niedobory miedzi, a nie żelaza). 

Bierze udział w syntezie hemoglobiny i razem z żelazem uczestniczy w transportowaniu tlenu do każdej komórki – zwłaszcza do wrażliwej na niedotlenienie tkanki nerwowej. Miedź wpływa na przesyłanie impulsów nerwowych i poziom neuroprzekaźników. 

Miedź także bierze udział w tworzeniu wiązań krzyżowych w kolagenie i elastynie, dzięki którym tkanki łączna i kostna mają prawidłową strukturę. 

Miedź jest ważna w produkcji melaniny – barwnika skóry i włosów – przy bardzo dużych niedoborach miedzi można wręcz osiwieć. Jest istotna w utrzymaniu struktury keratyny, a także gra rolę w rozwoju układu nerwowego – bierze udział w produkcji katecholamin. Wspiera też układ rozrodczy w produkcji estrogenu.

Otóż mało oczywistym jest fakt, że miedź wytwarzana jest pod wpływem stresu oraz przy wyczerpaniu nadnerczy. Miedź stymuluje układ nerwowy, dzięki czemu wzrasta produkcja adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy, a jednocześnie spada poziom histaminy. Neuroprzekaźniki pozostają w nierównowadze, co tłumaczy zmienność nastrojów, nadmierne pobudzenie, bezsenność czy niepokój. Nadmierna stymulacja przekaźników nerwowych nie daje możliwości wyciszenia i zrelaksowania się.

Źródła miedzi w pokarmach

Miedź pozyskać można wraz ze spożywanymi pokarmami. Bogate w ten pierwiastek śladowy są: owoce morza, np.: ostrygi, kraby, mięso (np. nerki, wątróbka wołowa), orzechy i pestki: pistacje, migdały, słonecznik, sezam orzechy pekan, brazylijskie, włoskie, rośliny strączkowe, soja, awokado, zboża: otręby, zarodki pszenne, a także: drożdże, żelatyna, olej kukurydziany, grzyby, czekolada.

Ważne!

Wegetarianie i weganie z pewnością nie mogą narzekać na niedobory miedzi, jednak koniecznie trzeba pamiętać o tym, że miedź i cynk konkurują ze sobą o ten sam cykl przemian i aby pozostać przy zdrowiu, należy te dwa mikroelementy suplementować w odpowiednich proporcjach. 

Prawidłowe proporcje cynku do miedzi to: 10:1.

Nie tylko żywność

Jedzenie nie jest wyłącznym źródłem miedzi, pozyskać ją można z otoczenia lub nawet samemu wytworzyć, na przykład woda pitna płynąca w rurach miedzianych bogata jest w siarczan miedzi. Temu tematowi zostanie poświęcony osobny artykuł. Innymi źródłami miedzi są suplementy, również prenatalne oraz środki i spirale antykoncepcyjne. Źródło miedzi to także przygotowywanie pokarmów przy użyciu do tego celu garnków, czajników, naczyń miedzianych – szczególnie zaobserwować to można w kulturze romskiej.

Synergizm, czyli co lubi miedź

Mikroelementy czy witaminy, tak jak i jak ludzie, tworzą nierozerwane związki i – podobnie jak my – mogą nie tolerować innych towarzyszy.

W dietetyce znanych jest wiele przykładów synergii składników odżywczych. Na przykład magnez lubi się z wapniem i witaminą B6, a witamina D3 jest w dobrej komitywie z witaminą K2. Już podczas II wojny światowej badania kliniczne dowiodły, że kombinacja witamin A i D jest korzystniejsza i bezpieczniejsza dla zdrowia niż przyjmowanie tych dwóch witamin oddzielnie. Do tego witamina E i mamy grupę nierozłącznych towarzyszy, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – ADEK. 

Miedź łączy się z siarką, z żelazem, z molibdenem i z cynkiem. Molibden ogranicza toksyczność miedzi, jest to najprostszy rodzaj odtrutki, jeśli doszłoby do przedawkowania miedzi. Molibden wiąże miedź, która wydalana jest wraz z moczem. Molibden zaburza wchłanianie żelaza, co oznacza, że decydując się na suplementowanie tego mikroelementu, należy pozostawić co najmniej dwugodzinny odstęp między tymi dwoma pierwiastkami śladowymi. 

Podobnie miedź tworzy nierozerwalny związek z cynkiem. Zauważmy, jak przyroda mądrze to urządziła i w produktach spożywczych bogatych w miedź znajduje się także cynk.

Proporcje cynku do miedzi

Odpowiedni stosunek miedzi do cynku warunkuje właściwe funkcjonowanie organizmu. Te dwa pierwiastki śladowe są integralnie ze sobą powiązane. Miedź wchłaniana jest w postaci związków nieorganicznych, w połączeniu  z białkami w górnych odcinkach jelita cienkiego. Przyswajalność miedzi waha się od 35 do 70 proc. 

Suplementowane samego cynku lub samej miedzi nie jest dobrym pomysłem. Na rynku dostępne są różne preparaty z odpowiednio zbalansowanymi ilościami tych dwóch mikroelementów, np. jedna kapsułka zawiera 1 mg miedzi i 15 mg cynku. Maksymalna dobowa ilość cynku to 30 mg na dzień. W typowej współczesnej zachodniej diecie spożycie miedzi jest bardzo wysokie, a cynku – za niskie. Zalecane spożycie miedzi nie powinno przekraczać 4 mg dziennie. 

Objawy niedoboru miedzi:

• osłabienie,
• wyczerpanie,
• zaburzenia neurologiczne,
• bezsenność,
• obrzęki,
• biegunka,
• upośledzona ruchliwość plemników,
• pękanie naczyń, tętniaki,
• uszkodzenia tkanki łącznej, złamania kości (np. osteoporoza),
• przebarwienie lub odbarwienie skóry i włosów, np.: bielactwo, siwienie, wypadanie włosów,
• niski poziom estrogenu,
• nieprawidłowości w metabolizmie glukozy i cholesterolu.

Zwiększone zapotrzebowanie:

• ciąża, karmienie piersią, noworodki niekarmione mlekiem matki,
• szybki rozwój dziecka,
• osoby aktywne fizycznie, które wraz z potem wydalają większe ilości miedzi,
• wysokie spożycie cynku spowodowane suplementowaniem go przy np. infekcjach wirusowych,
• niewydolność, choroby nerek,
• niedożywienie, przewlekłe choroby układu pokarmowego,
• poparzenia.

Objawy nadmiaru miedzi

Nadmiar miedzi jest rzadkim zjawiskiem, o jej toksyczności mogą świadczyć:

• zmęczone nadnercza,
• niepokój,
• metaliczny smak w ustach,
• autyzm,
• depresja,
• niezrównoważony poziom estrogenu,
• bezsenność,
• nadaktywność,
• zmiany nastroju,
• schizofrenia.
  
  

Miedź wpływa na układ nerwowy, jej toksyczne stężenie przyczynia się do rozwoju takich chorób jak: choroba Alzheimera, Parkinsona, schizofrenia, pląsawica Huntingtona czy choroba Wilsona. 

Miedź w dużym nadmiarze działa toksycznie, powoduje zatrucie, jest równie niebezpieczna jak rtęć czy ołów. Jej wysoki poziom w erytrocytach, osoczu i surowicy może świadczyć o tym, że we krwi skumulowane są pierwiastki ciężkie.

Miedź – z czym się ją je?

Ze względu na niedużą ilość tego pierwiastka w produktach spożywczych, przedawkowanie miedzi należy raczej do rzadkości. Dzienna dawka miedzi do 5 mg nie jest toksyczna, natomiast długotrwałe stosowanie miedzi może powodować problemy kardiologiczne, prowadzić do śpiączki, a nawet przedwczesnego zgonu. Do przedawkowania może dojść w wypadku regularnego picia „miękkiej” wody kranowej, dostarczanej do mieszkania starymi rurami miedzianymi. 

Podsumowując: wielu dietetyków odradza suplementowanie samej miedzi lub samego cynku, a najlepsze rozwiązanie jest najprostsze – warto spożywać produkty bogate w te dwa pierwiastki. Jeśli chodzi o wodę pitną, nie zaleca się instalacji rur miedzianych, przez którą będzie ta woda przepływała, ponieważ zaburzy to kontrolę nad podażą miedzi. Przygotowywanie posiłków na naczyniach miedzianych lub picie z dzbanów miedzianych ma sens, ponieważ dostarczamy w łatwy sposób optymalne dawki miedzi. Zawsze jednak należy pamiętać o „towarzystwie” cynku. 

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia:

www.dietetycy.org 

Miedź – objawy niedoboru, rola w organizmie oraz jej źródła

https://www.lifelinediag.eu/miedz-objawy-niedoboru-rola-w-organizmie-oraz-jej-zrodla/

5 powodów, dla których nie warto inwestować w instalację z rur miedzianych https://www.uponor.pl/instalacje/firma/aktualnosci/nowosci/system-rur-miedzianych