Właściwości miodów znane są od starożytności. W egipskich grobowcach znaleziono naczynia, które zawierały śladowe ilości miodu. Oznacza to bowiem, że miód był uważany za bardzo cenny, skoro składano go w ofierze. Ponadto miód od wieków stosuje się jako środek leczniczy. We współczesnym świecie omawiany produkt spożywczy jest używany nie tylko w gastronomii, ale także w medycynie czy kosmetologii. Bogactwo jego właściwości sprzyja produkcji opatrunków na bazie miodów, a także kremów i balsamów do skóry suchej i wrażliwej.  

Miód składa się z węglowodanów, które szybko wchłaniają się do organizmu, zapewniając źródło glukozy dla naszych komórek. Badania prowadzone przez naukowców wykazały, że u osób cierpiących na cukrzycę typu I i II miód obniża indeks glikemiczny. Badania obejmujące chore na cukrzycę szczury dowiodły, że dodawanie do diety miodu rozpuszczonego w wodzie przez okres czterech tygodni spowodował obniżenie masy ciała gryzoni oraz poprawę wskaźników biochemicznych ich organizmów. Co więcej, u badanych szczurów zaobserwowano wzrost hemoglobiny i obniżenie poziomu lipidów.

Właściwości przyciwutleniające miodu

Miód ma także właściwości przeciwutleniające zwalczające wolne rodniki, które to w dużej mierze odpowiadają za starzenie się komórek i warunkują wiele chorób. Wspomniana właściwość zależy od odmiany miodu, a także od miejsca jego zbioru. Miody ciemniejsze (spadziowy, gryczany, wrzosowy) charakteryzują się wyższymi właściwościami przeciwutleniającymi niż miody jasne (np.: akacjowy, faceliowy, rzepakowy, lipowy).

W miodzie może występować ponad 30 różnych związków fenolowych, w tym: kwas kawowy, kumarowy, kwas galusowy itp. Zawartość poszczególnych związków jest różna i zależy od odmiany miodu, jednakże w jednym kg może być ich nawet 850 mg. Oprócz kwasów fenolowych w miodzie spotykane są flawonoidy (chryzyna, luteolina, kwercetyna). Zawartość tych związków też jest wartością zmienną i wynosić może 150 mg/kg. Co więcej, na właściwości przeciwutleniające miodu wpływają kwasy organiczne (glukonowy, cytrynowy). Należy podkreślić, że od formy przyjmowania miodu zależy również aktywność związków biologicznie czynnych.

Przyjmuje się, że największą aktywność związków przeciwutleniających uzyskuje się w wyniku rozpuszczenia miodu w wodzie. Natomiast nie jest polecane dodawanie go do wrzątku – większość enzymów zawartych w miodzie jest białkami, których to struktura przestrzenna niszczy się w wyniku działania wysokich temperatur.

Działanie przeciwdrobnoustrojowe miodu

Dużo można pisać o właściwościach przeciwdrobnoustrojowych miodów. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na fakt, że ciągłe stosowanie antybiotyków doprowadza do uodpornienia się szczepów na dane substancje. Miód świetnie działa na bakterie, które są odporne na działanie antybiotyków, w tym na metycylinoopornego gronkowca złocistego (MRSA). Łączenie miodu z antybiotykami (gentamycyną) w leczeniu gronkowca złocistego wzmacnia jego synergistyczne działanie. Za właściwości antyseptyczne odpowiada zawarty w miodzie lizozym. W tym miejscu należy zaznaczyć, że lizozym jest wrażliwy na światło, więc miód powinien być przechowywany w ciemnym i suchym pomieszczeniu. Ponadto zachowaniu właściwości przeciwdrobnoustrojowych sprzyja przechowywanie miodu w chłodniejszym pomieszczeniu. Dobrym miejscem okazuje się spiżarnia, a nawet – lodówka. Wracając do omawianego tematu, za właściwości przeciwdrobnoustrojowe wpływają również flawonoidy, a także zawartość olejków eterycznych w miodach. Ciśnienie osmotyczne również sprawia, że bakterie są wrażliwe na miód. Mówiąc o właściwościach miodu nie należy zapominać o nadtlenku wodoru (H2O2), który powstaje w wyniku przekształcenia glukozy przez oksydazę glukozy. Połączenie tak wielu mechanizmów nadaje miodom niepowtarzalne właściwości. Takim królem miodów na światową skalę pod względem właściwości przeciwdrobnoustrojowych i przeciwnowotworowych jest miód manuka.

Miód w kosmetykach i dla dobrej kondycji skóry

Dzięki wspomnianym właściwościom miód znalazł również zastosowanie w kosmetologii. Duża aktywność wodna, wysoka lepkość zapewniają długotrwałe nawilżenie skóry. Ponadto tworzy się bariera ochronna, która przeciwdziała niesprzyjającym warunkom. Miód jest higroskopijny, więc może chłonąć wodę ze środowiska zewnętrznego. W związku z tym miód wykorzystuje się w kremach i innych dermokosmetykach o właściwościach nawilżających. Regularne stosowanie kosmetyków z miodem sprzyja regeneracji naskórka, a także przyspiesza gojenie się zadrapań. Spotykane są opatrunki medyczne z miodem manuka, które są stosowane na trudno gojące się rany. Miód świetnie dezynfekuje, wspomaga odbudowę naskórka. Co więcej, opatrunek z miodem nie przywiera do skóry, więc nie ma ryzyka uszkodzenia jej podczas zmiany opatrunków. Przeciwzapalne i przeciwutleniające działanie miodu prowadzi do zmniejszenia blizn w wyniku hamowania procesów zapalnych. W doniesieniach naukowych spotyka się informacje o stosowaniu miodu do redukcji blizn po cesarskim cięciu.

Aby zadbać o wygląd zewnętrzny, trzeba zacząć od modyfikowania warunków żywieniowych. Szczególnie dużo związków odżywczych i bioaktywnych zawiera miód wielokwiatowy. Nie należy zapominać o cennych walorach miodu spadziowego, który to zawiera więcej mikro- i makroelementów. Tak więc – dodatek miodu do diety może wpływać na nasz wiek metaboliczny. Poza tym młodość to nie tylko wygląd, ale także jest to kwestia dobrego samopoczucia, zdrowia i energii witalnej. Dlatego oprócz włączenia do diety miodu, trzeba dodać aktywność ruchową. Całokształt naszego żywienia i aktywności fizycznej sprawi, że poczujemy się młodziej.

Reasumując: miód to skarbnica zdrowia. Należy popularyzować jego walory i docenić właściwości. Miód znalazł zastosowanie w medycynie, ale także i w kosmetologii. Trzeba więc zwrócić szczególną uwagę na produkty kosmetyczne – w tym na: szampony, żele do higieny intymnej, a także pasty do zębów – z jego zawartością. Można powiedzieć, że miód jest także eliksirem na długowieczność – dzięki niemu zachowana zostaje harmonia między narządami, piękna delikatna skóra, lśniące włosy oraz sprawność umysłowa.

Opracował mgr Maciej S. Bryś