Jerzy Waldorf, pisarz i krytyk muzyczny, powiedział kiedyś, że muzyka łagodzi obyczaje. Coś w tym jest, bo na pewno pozwala nam się wyciszyć, nabrać dystansu do wielu spornych kwestii, a także przychylniej i uprzejmiej odnosić się do innych. Wyzwala również emocje, a w wyobraźni przenosi nas w inny, czasami mało realny świat, w którym chcielibyśmy się aktualnie znaleźć. W dużym stopniu również pozwala pobudzić do działania i sprawić, że zapominamy nawet o dolegliwościach fizycznych, które nas trapią.

Wiele osób podczas uprawiania jakiejś aktywności sportowej ćwiczy ze słuchawkami na uszach, słuchając muzyki. Niektórym wyznacza ona rytm, innym dodaje sił i motywacji. Często z takiego ,,dopingu" mentalnego korzystają biegacze długodystansowi. Twierdzą oni, że bez muzyki pokonaliby dany odcinek z dużym trudem lub że w ogóle nie udałoby im się tego dokonać.

Terapia muzyką

Z pomocą muzyki można osiągnąć wiele. Od dawna też starano się wykorzystać ją, żeby  leczyć człowieka zarówno na płaszczyźnie psychicznej, jak i fizycznej. Podchodzono do tego tematu w sposób naukowy i w 1950 roku powstało pojęcie i definicja „muzykoterapii“. Jest to więc dziedzina, która za pomocą muzyki (czy też jej elementów) ma na celu poprawę zdrowia. Jest metodą terapeutyczną mającą na celu radzenie sobie z zaburzeniami emocjonalnymi, umysłowymi, a także natury fizycznej. Jej założenia mają podstawy naukowe. Dźwięki, które słyszymy, wpływają na tzw. układ wegetatywny, którego zadaniem jest kontrola działania narządów wewnętrznych i decyduje również o przemianie materii.

Muzykoterapia łączy kilka dziedzin i nauk. W terapii wykorzystuje się wiedzę z zakresu nie tylko muzyki. Ważne są również aspekty psychologii, medycyny, a także pedagogiki. Specjalista powinien wiedzieć, jaką formę muzyczną zastosować, żeby osiągnąć pozytywne i zamierzone efekty, a nie wywołać niepożądanych. W jednym przypadku ważne jest wyciszenie, uspokojenie i rozładowanie negatywnych emocji, natomiast w innym pobudzenie do aktywności, zabawy i kreatywności. Istotne jest wywołanie pozytywnych doznań, uczucia komfortu i przyjemnych przeżyć.

Małymi krokami

W muzykoterapii stosuje się metodę komunikatywną, odreagowująco-wyobrażeniową, kreatywną, treningową oraz relaksacyjną. Zajęcia mogą odbywać się indywidualnie, jak też grupowo. Najważniejsze jest, żeby dobrać muzykę czy też dźwięki do aktualnego stanu pacjenta. Jeśli ma on apatyczne nastawienie, brakuje mu energii, jest lękliwy, to nie powinno mu się serwować od razu rytmów szybkich, pobudzających i skocznych. Na początek muzyka ma się dostosować do jego stanu emocjonalnego. Powoli należy wprowadzać pacjenta na inne tory i pobudzać małymi krokami. Natomiast osoba nerwowa, wybuchowa i pobudzona nie będzie w pierwszym dniu terapii słuchała uspokajającej muzyki, tylko bardziej energicznej, czyli takiej, która pasuje do jej aktualnego stanu emocjonalnego. Oczywiście to wszystko zależy od specjalisty, który prowadzi taką terapię.

Uczyć się i poznawać

Muzykoterapia ma też cele poznawcze. Odkrywanie przed słuchaczem nieznanych obszarów, a także pobudzenie do kreatywności. Poznanie nowych form muzyki może być odkrywcze i wpływać na łagodzenie konfliktów oraz uaktywnić umysł przynajmniej do próby radzenia sobie z problemami, które wcześniej wydawały się nie do załatwienia. Jeden rodzaj muzyki popycha do działania, inny do refleksji, a jeszcze inny pozwala uspokoić ,,rozbiegane" myśli.

Muzyka a ciało

Oddziaływanie muzyki ma za zadanie również wpłynąć na ciało. Pozwala na rozluźnienie mięśni, które są napięte pod wpływem ćwiczeń, pracy w jednej pozycji, czy też stresu lub lęku. W wielu dziedzinach wykorzystuje się muzykę do złagodzenia bólu. Tak jest np. w gabinetach fizjoterapeutycznych, czy też stomatologicznych, gdzie podczas wykonywania zabiegów w tle słychać odprężającą melodię. Muzykoterapia może też wpływać na lepszą pracę narządów i układów. Zalecana jest przy zaburzeniach pracy serca, dolegliwościach bólowych, niestabilnym oddechu, problemach z krążeniem oraz zaburzeniach trawienia.  

Wiele możliwości

Sesje muzykoterapii prowadzone w grupach mają na celu aktywizację osób nieśmiałych, niepewnych siebie, zalęknionych, obawiających się kontaktu z innymi i nie wierzących w swoje umiejętności. Ich zadaniem jest również przywrócenie funkcji społecznych i integrację z innymi. Często tę formę terapii stosuje się na zajęciach dla osób uzależnionych oraz zmagających się z zespołem stresu pourazowego.

Muzyka pobudza i ubogaca ćwiczenia fizyczne. Nadaje właściwy rytm, a także motywuje do wysiłku, pozwalając na wykrzesanie z siebie nowych pokładów siły. Determinuje do większego zaangażowania podczas treningu i aktywności ruchowej.    

Muzykoterapia dla duszy i ciała

• Zajęcia muzykoterapii często stosuje się u osób cierpiących na depresję.
• Szybkie rytmy mogą przyspieszyć pracę serca i spowodować, że poczujemy przypływ sił i energii. Takie efekty wywołują konkretne instrumenty, np. perkusyjne.
• Terapia muzyką i dźwiękami może pomóc pozbyć się stanów lękowych.
• Stosując terapię w zaciszu domowym, można słuchać muzyki, odpoczywając, jak też wykonując drobne prace domowe. Odpowiednio dobrane rytmy wprowadzą w pogodny nastrój lub dodadzą energii do wykonania danego zadania.
• Spokojne rytmy mogą korzystnie wpłynąć na uregulowanie bicia serca i ciśnienia krwi.
• Energiczna muzyka potrafi pobudzić do działania i zmotywować do zajęcia się danym problemem.
• Muzykoterapia jest zalecana pacjentom z przewlekłymi chorobami.
• Terapia może pomóc rozwinąć talent muzyczny, o którym pacjent wcześniej nie miał pojęcia. Na zajęciach tańczy się, śpiewa, a także samodzielnie gra na różnych instrumentach.
• Muzykoterapia pobudza emocje, wyobraźnię i aktywizuje mózg. Jest dziedziną stosowaną w leczeniu osób zmagających się z nerwicami oraz zaburzeniami psychosomatycznymi.

To warto wiedzieć

Istniejące w naszym kraju Polskie Stowarzyszenie Muzykoterapeutów (PSMT) przyznaje muzykoterapeutom certyfikaty. Otrzymać je mogą osoby, które ukończyły studia licencjackie, magisterskie lub podyplomowe na kierunku muzykoterapii albo mają wyższe wykształcenie z muzykoterapii i co najmniej 15 lat pracowały na stanowisku terapeuty muzycznego.     

Opracował Jarosław Cieśla