1. Zespół górnego otworu klatki piersiowej

Zespół górnego otworu klatki piersiowej to zaburzenia naczyniowo-nerwowe w obrębie kończyn górnych wywołane uciskiem na splot ramienny, tętnicę i żyłę podobojczykową lub pachową.

Do powstania objawów uciskowych przyczyniają się zarówno uwarunkowania anatomiczne, na przykład wady wrodzone lub przebyte, urazy, jak i zaburzenia w budowie struktur mięśniowych i aparatu więzadłowego okolicy górnego otworu klatki piersiowej.

Czynniki osłabiające struktury w obrębie górnego otworu klatki piersiowej:

• nieprawidłowa postawa ciała w czasie pracy, 
• fizjologiczne opadnięcie obręczy ramiennej, 
• wielokrotne powtarzanie niektórych ruchów z wykorzystaniem nadmiernej siły kończyn górnych (np. podczas pracy lub na siłowni), 
• przerost mięśni obręczy barkowej (np. u kulturystów, górników, drwali czy gimnastyków), 
• urazy (złamania obojczyka; złamanie I żebra; zwichnięcie głowy kości ramiennej pod wyrostek kruczy), 
• stres. 
  
  

Zespół uciskowy górnego otworu klatki piersiowej jest dość powszechny, może się pojawić w aż do 8% liczby populacji – częściej u kobiet o bardzo szczupłej sylwetce, najczęściej u osób w wieku 30–40 lat.

Objawy

Objawy kliniczne najczęściej ujawniają się w 3. i 4. dekadzie życia, kiedy dochodzi do fizjologicznego opadnięcia obręczy barkowej. Zazwyczaj ucisk wywierany jest na wszystkie struktury tworzące wiązkę naczyniowo-nerwową kończyny górnej.

Leczenie

Najczęściej zalecana jest fizykoterapia i rehabilitacja ruchowa polegająca na ćwiczeniach wzmacniających mięśnie obręczy barkowej przez dłuższy czas (ćwiczenia muszą być regularne i trwać wiele miesięcy). W zaawansowanych przypadkach przeprowadzane są operacje chirurgiczne. 

Wykonuje się przezskórną angioplastykę lub wszczepianie pomostu omijającego w następujących przypadkach:

• zaawansowane zwężenie lub niedrożność naczynia,
• tętniak tętnicy podobojczykowej.
  
  

Leczenie polega także na korygowaniu wad anatomicznych będących przyczyną zakrzepicy – w tym przypadku najczęściej polega to na chirurgicznym usunięciu I żebra, choć po takim zabiegu mogą pojawić się powikłania i dolegliwości mogą powrócić. Dlatego kwalifikacja do zabiegu i operacja powinny się odbywać w specjalistycznych ośrodkach mających doświadczenie w leczeniu tej choroby. 

2. Zespół usidlenia tętnicy podkolanowej

Zespół usidlenia tętnicy podkolanowej to wada w 50% przypadkach wrodzona, a w 50% nabyta, która najczęściej dotyka sportowców (biegaczy, kolarzy) oraz osoby uprawiające jogging. W przebiegu choroby obserwuje się nieprawidłowości w obrębie dołu podkolanowego w otoczeniu tętnicy podkolanowej prowadzące do zaburzeń przepływu krwi w jej świetle i wystąpienia objawów niedokrwienia poniżej miejsca ucisku. Najczęściej ucisk tętnicy podkolanowej jest wywoływany przez ucisk głowy przyśrodkowej mięśnia trójgłowego łydki. Powtarzające się urazy tętnicy mogą doprowadzić do jej zwężenia, całkowitego zamknięcia światła, a nawet powstania tętniaka. 

Objawy

• chromanie przestankowe z obecnym tętnem na tętnicach stóp,
• zakrzepica tętnicy podkolanowej lub martwica tkanek kończyny wykryte w późno rozpoznanych przypadkach,
• tętno na tętnicach piszczelowej tylnej i grzbietowej stopy w spoczynku oraz jego zanik lub osłabienie po wysiłku marszowymi przy maksymalnym zgięciu podeszwy stopy,
• niedrożność lub zwężenie tętnicy podkolanowej.

Leczenie

Leczenie zespołu usidlenia tętnicy podkolanowej jest operacyjne i polega na uwolnieniu uciśniętej tętnicy. Operacja najczęściej sprowadza się do wycięcia nieprawidłowych przyczepów mięśni lub elementów tkanki łącznej, które uciskają na tętnicę.

3. Zespół ucisku lewej żyły nerkowej przez aortę i tętnicę krezkową górną

Choroba inaczej nazywana jest zespołem dziadka do orzechów. Dochodzi do niej, gdy lewa żyła nerkowa zostaje ściśnięta przez naczynia tętnicze: aortę i tętnicę krezkową górną.

Objawy

• białkomocz,
• krwiomocz,
• ból brzucha,
• rzadko dochodzi do zakrzepicy żyły nerkowej,
• objawy mogą pogłębiać wady postawy takie jak lordoza w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Leczenie

W łagodnych przypadkach wystarczy obserwacja oraz systematyczna rehabilitacja polegająca na gimnastyce korekcyjnej. 

W skrajnych przypadkach rozważa się autoprzeszczep nerki (po przeszczepie szypułę naczyniową nerki umieszcza się w innym nienarażonym na ucisk miejscu). 

Wszczepienie stentu do żyły nerkowej jest praktykowane niezwykle rzadko.

4. Zespół ucisku lewej żyły biodrowej

Chorobą, zwaną inaczej zespołem May–Thurnera, określa się stan, w którym dochodzi do ucisku lewej żyły biodrowej przez prawą tętnicę biodrową wspólną. Zespół ten występuje w populacji z częstością 2–5% – głównie u kobiet. Ujawnia się najczęściej między 2. a 4. dekadą życia.

Objawy

• przewlekły ból i obrzęk lewej kończyny, 
• zakrzepica żylna w segmencie biodrowo-udowym,
• żylaki kończyny dolnej (szczególnie lewej),
• żylaki okolicy łonowej u kobiet i powrózka nasiennego u mężczyzn.

Leczenie

Ucisk może zależeć od pozycji ciała – dolegliwości mogą ustępować w pozycji leżącej, a nasilać w pozycji stojącej lub podczas wysiłku fizycznego. Ucisk może także wynikać z wad postawy (lordoza w odcinku lędźwiowym kręgosłupa). W większości przypadków należy rozpocząć leczenie zachowawcze, korygując wady postawy. Zaleca się też noszenie pończoch uciskowych. W przypadkach zaawansowanych rozważa się leczenie wewnątrznaczyniowe z wszczepieniem stentu w miejscu ucisku i zwężenia.

Opracowała Agata Majcher

Źródło: 

Choroby układu krążenia w: „Medycyna Praktyczna”, redaktorzy działu: A. Budaj, W. Leśniak.