Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.) to popularna roślina ozdobna uprawiana w wielu polskich ogródkach. I choć jest bardzo rozpowszechnioną rośliną ogrodową, niech nas nie zwiedzie fakt, że to byle jaki kwiatek ozdobny. W rzeczywistości nagietek jest wartościowym i naturalnym lekarstwem. Surowcem leczniczym są koszyczki kwiatów koloru ciemnopomarańczowego i takie w celach zdrowotnych powinniśmy zbierać.

O leczniczych zaletach nagietka wspominali Pliniusz i św. Hildegarda z Bingen. Dioskurydes zalecał nalewkę z nagietka na dolegliwości: wątroby, pęcherzyka żółciowego, śledziony, serca, przy kamicy żółciowej, kaszlu, nadciśnieniu tętniczym oraz żółtaczce. Te zalecenia są aktualne także i dziś.

Składniki aktywne nagietka

Nagietek pochodzi i rośnie dziko w rejonach Morza Śródziemnego – najlepiej się czuje i rozkwita na stanowiskach słonecznych. Surowcem zielarskim są koszyczki o bogatym składzie fitochemicznym. Na uwagę zasługuje pomarańczowe wybarwienie płatków, słusznie przywołujące na myśl marchewkę. Za ten kolor odpowiadają karoteny, czyli związki powszechnie występujące w kolorowych warzywach, owocach i kwiatach. Aktywnymi składnikami kwiatu nagietka są także: flawonoidy (kwercetyna i izoramnetyna),  śluzy, saponiny triterpenowe (glikozydy kwasu oleanolowego), alkohole (α-, β-amyryny, faradiol), fitosterole, polisacharydy oraz sole mineralne i witaminy.

Do rany przyłóż

Znany i wykorzystywany od zamierzchłych czasów nagietek lekarski przede wszystkim kojarzony był z surowcem przeznaczonym do pielęgnacji i leczenia skóry. Leczono nim  różne dolegliwości skórne, również te, które przyplątały się na skutek działalności różnych drobnoustrojów, grzybów, bakterii czy  drożdżaków. Naparami z liści nagietka leczono brodawki i rany.

Dawniej stosowano go jako środek przeciwbólowy i przeciwzapalny, leczono nim rany, odparzenia, a nawet poparzenia słoneczne.  Współczesne badania potwierdziły, że substancje chemiczne zawarte w nagietku zwiększają wzrost nowej tkanki podczas gojenia się ran i zmniejszają stan zapalny. Składniki aktywne zawarte w nagietku wykazują działanie fotoochronne oraz poprawiają syntezę kolagenu w tkance łącznej. Preparaty z nagietka wykorzystuje się zewnętrznie przy: egzemach, wysypce pieluszkowej, zapaleniach i innych schorzeniach skóry – wszystko dzięki właściwościom przeciwzapalnym, regeneracyjnym i przeciwbakteryjnym.

Także i dziś warto pamiętać o nagietku w sytuacjach, kiedy trzeba wspomóc regenerację skóry, a więc przy wszelkiego rodzaju: zapaleniach, owrzodzeniach, oparzeniach, ranach pooperacyjnych, odleżynach, odmrożeniach, stłuczeniach czy obtarciach naskórka.
Antybakteryjne i przeciwzapalne działanie nagietka sprawdzi się także w leczeniu stanów zapalnych: gardła, krtani, jamy ustnej, zapaleń spojówek, oczu czy zakażeń narządów rodnych.

Jak uczula dr Henryk Różański, kupne preparaty z nagietka (kremy, toniki, mleczka, balsamy) często nie zawierają pożądanych składników czynnych, a najgorsze kosmetyki to te sporządzone na parafinie, wazelinie lub glikolu. No i zawartość takiego wyciągu często jest zbyt mała, aby mogła przynieść wymierne korzyści dla skóry. Dlatego najlepszą radą jest dokładne czytanie składu gotowych preparatów i wybór tych najlepszych albo: zlecenie ich wykonania przez wykwalifikowanego zielarza.

Ciekawostka

Kwiat nagietka może przepowiadać pogodę. Jeśli rano, przed godziną 9:00 płatki będą rozchylone i ułożone równolegle do ziemi, niemal na pewno w tym dniu nie spadnie deszcz.

Wysuszone i zmielone płatki nagietka są powszechnie używanym barwnikiem w przemyśle spożywczym. Polecam taki nagietkowy proszek dodawać do np. produktów mlecznych (sery, jogurty) w celu podbicia koloru. Dania będą nie tylko ładniej się prezentowały, ale przede wszystkim będą zdrowsze.

Opracowała Agata Majcher