Chorobę wywołuje wirus odry należący do rodziny Paramyxoviridae.

Wnika on do komórek nabłonka górnych dróg oddechowych oraz spojówek, wywołując wiremię.(Wiremia to proces, w którym wirusy przedostają się do krwioobiegu, a wraz z krwią zostają rozprzestrzenione po całym organizmie, stając się ogólnoustrojowym źródłem zakażenia).

Człowiek to jedyny rezerwuar zakażenia, który przenosi wirus drogą kropelkową oraz w wyniku kontaktu z zakażonymi wydzielinami. Okres wylęgania się wirusa wynosi od 8 do 12 dni, a charakterystyczne dla odry zmiany na skórze pojawiają się od 7 do 18 dni od momentu zakażenia.

Odra jest chorobą charakteryzującą się wysokim stopniem zakaźności, zarazić się nią można bardzo łatwo. Po kontakcie z chorym, wirusem zaraża się ponad 90% osób podatnych na zakażenie. Wirus jest bardzo żywotny, może się utrzymać w powietrzu nawet przez 2 godziny.

Objawy:

• wysoka gorączka (40°C) na początku choroby utrzymująca się do 7 dni,
• suchy kaszel, który może utrzymywać się nawet przez 2 tygodnie,
• nasilony nieżyt nosa (katar),
• światłowstręt wynikający z zapalenia spojówek,
• obrzęk powiek,
• plamki Koplika – liczne, szarobiałe grudki na błonie śluzowej policzków w pobliżu zębów przedtrzonowych,
• zmiany skórne (tzw. osutka skórna) o strukturze plamisto-grudkowej, w barwie od ciemnoczerwonej po fioletową o średnicy od 0,1 do 1 cm. Wykwity pojawiają się w obszarze głowy i twarzy (w miejscach nieowłosionych), na tułowiu i kończynach, a zanikają po upływie 37 dni,
• może wystąpić biegunka, jadłowstręt i powiększenie węzłów chłonnych.

Badania diagnostyczne:

• test ELISA,
• wymaz z gardła,
• badania moczu.

Powikłania

• zapalenie ucha środkowego 7–9%,
• zapalenie płuc 1–6%,
• zapalenie mózgu 0,1%,
• zapalenie mięśnia sercowego 0,5%,
• drgawki 0,5%,
• ślepota,
• wtórne zakażenia bakteryjne często o ciężkim przebiegu mogące doprowadzić nawet do zgonu,
• zgon 0,00001–0,0001%.

Szczepienia ochronne

Tu zdania są podzielone, zwolennicy uważają, że szczepienia to podstawowa forma profilaktyki. Wyliczono, że polska populacja zaczyna tracić tzw. odporność zbiorowiskową (populacyjną) na odrę, ponieważ ostatnio coraz więcej osób przestaje się szczepić. W tej chwili w Polsce odsetek zaszczepionych przeciw odrze osób spadł i wynosi 93%, a powinien wynosić między 95 a 97%. Z kolei przeciwnicy podkreślają, że w Polsce od dawna nikt na odrę nie umarł, a europejskie zestawienie z 2016 r. ujawniło, że na tę chorobę może umierać 20 pacjentów rocznie – na skutek odczynów poszczepiennych już 300.

Leczenie i rokowanie

Odra ma łagodny lub umiarkowanie ciężki przebieg, przechorowanie jej gwarantuje odporność na tę chorobę na całe życie. Do zgonu dochodzi rzadko, głównie na skutek powikłań. Najczęściej umierają niedożywione dzieci oraz osoby z niedoborem odporności.
Bardzo ważna jest suplementacja witaminą A lub spożywanie pokarmów w nią bogatych. Szczególnie ciężki przebieg choroby odnotowano wśród niedożywionych, małych dzieci, w diecie których brakowało zwłaszcza witaminy A. Narażone na odrę są także osoby z niedoborami odporności.
Stosowane jest leczenie objawowe. Choremu zaleca się odpoczynek w zaciemnionym pomieszczeniu oraz prawidłowe odżywianie i nawadnianie. W przypadku nadkażeń bakteryjnych stosuje się antybiotykoterapię.

Agata Majcher

Źródła:
Kuchar E., Mrukowicz J., Gładysz A., i inni, Wybrane choroby wirusowe [w:] „Medycyna praktyczna”, Warszawa 2018,
https://wolna-polska.pl/wiadomosci/odra-vs-szczepienia-prof-maria-majewska-2018-03
https://zdrowie.pap.pl/szczepienia/odra-ryzyko-choroby-ryzyko-szczepienia