Często sprawdzając skład różnych przemysłowych produktów spożywczych, natrafiamy na olej palmowy. Cóż to za olej, skąd pochodzi i jaki ma wpływ na nasze zdrowie? Otóż jest to olej roślinny pozyskiwany z ziaren olejowca gwinejskiego (zwanego też palmą oleistą) lub z miąższu jego owoców. Stosowany jest masowo w przemyśle spożywczym, ale surowiec ten znajdziemy również w kosmetykach, takich jak: kremy, balsamy, odżywki do włosów czy szminki do ust. Nas oczywiście interesuje zastosowanie tego surowca w żywności i jego wpływ na nasze zdrowie.

Niska cena

Popularność oleju palmowego wynika przede wszystkim z jego niskiej ceny. Prawie 100 proc. plantacji olejowca znajduje się w Indonezji i Malezji. Duża wydajność (około 3,5 tony oleju z hektara) upraw powoduje niską cenę oleju, stąd też koncerny spożywcze chętnie wykorzystują go w masowej produkcji. Jak każdy olej roślinny, także i ten palmowy zawiera wiele wartościowych substancji. Pod jednym jednak warunkiem: musi to być naturalny olej nierafinowany.

Surowiec ten może bowiem występować w trzech postaciach: jako naturalny - surowy olej, jako olej rafinowany oraz w postaci utwardzonej. Niestety producenci żywności najczęściej stosują najgorszą dla naszego zdrowia postać, czyli olej utwardzony.

Szkodliwy olej trans

Zacznijmy od jego naturalnej, nierafinowanej i nieutwardzanej postaci. Jak każdy olej roślinny zawiera wiele cennych minerałów, witamin oraz antyoksydantów. Niestety – jak już wspomniałem – z uwagi na niskie koszty oraz długą przydatność do spożycia, w kupnych produktach zalegających półki marketowe znajdziemy przede wszystkim olej utwardzony, o czym producenci nie informują na etykietach, a podając skład wskazują jedynie: olej palmowy.

Utwardzony olej palmowy w zasadzie nie zawiera żadnych wartościowych składników odżywczych, jest jedynie szkodliwym dla naszego zdrowia wypełniaczem gotowych produktów. Olej w tej postaci, podobnie zresztą jak i inne oleje utwardzone, należy do grupy olejów trans, a mówiąc precyzyjnie są to izomery trans kwasów tłuszczowych. Póki co polskie, czy unijne przepisy prawa nie wymuszają na producentach podawania tego faktu. W niektórych jednak krajach - między innymi w USA i Kanadzie – istnieje obowiązek oznakowania produktów z zawartością tłuszczów trans, ale nasze prawodawstwo nie zawiera jeszcze takowych nakazów.

Gdzie możemy znaleźć olej palmowy?

Używany jest on przede wszystkim do produkcji słodyczy, ale nie tylko. Znajdziemy go w: czekoladach, kremach, batonach, ciastkach, lodach czy chipsach. Jest to również składnik taniego zafoliowanego marketowego pieczywa, pieczywa tostowego, bułek do hamburgerów, gotowego ciasta francuskiego lub takiego do pizzy. Trudno wskazać wszystkie produkty z tym nieszczęsnym składnikiem, a dodawany jest on również do większości margaryn czy maseł roślinnych. Warto więc czytać etykiety i zapoznać się ze składnikami danego produktu. Ważna uwaga: im dłuższy jest termin przydatności do spożycia, tym bardziej możemy być pewni obecności tam oleju palmowego.

Na co szkodzi?

Szkodliwość tłuszczów trans – w tym utwardzonego oleju palmowego – jest udowodniona naukowo. Wpływa przede wszystkim negatywnie na układ sercowo-naczyniowy. Prowadzi do otyłości, podnosi ogólny poziom cholesterolu we krwi oraz jego „złej'“ frakcji LDL, obniżając jednocześnie poziom „dobrej“ frakcji HDL. Podwyższa także poziom trójglicerydów, zwiększając tym samym ryzyko miażdżycy, prowadzącej do zawałów serca i udarów mózgu.

Olej palmowy zaburza także metabolizm, co skutkuje zazwyczaj cukrzycą II typu oraz celiakią, czyli chorobami rozprzestrzeniającymi się w zawrotnym tempie. Badania potwierdziły również, że tłuszcze trans powodują przewlekłe stany zapalne skutkujące wieloma chorobami. Zaburzają także pracę układu oddechowego, rozrodczego, mózgu, trzustki i wątroby. Trudno wymienić tutaj wszystkie negatywne skutki spożywania tego rodzaju tłuszczów.

Aspekt etyczno-ekologiczny

Należy też pamiętać, że wielkoobszarowe uprawy palmy oleistej wiążą się z wycinką lasów tropikalnych. A to skutkuje wzrostem CO2 w tych regionach oraz groźbą wyginięcia tamtejszej zwierzyny, tj.: słoni indyjskich, tygrysów sumatrzańskich czy orangutanów. Dochodzi nawet do przenoszenia rdzennych mieszkańców w inne rejony, aby tylko zdobyć teren pod uprawę. Jeśli do tego dodamy fakt masowego stosowania środków chemicznych i pestycydów, to widzimy całe zło związane z tym pozornie niewinnym olejem palmowym.

Czynników wskazujących na to, aby unikać oleju palmowego jest aż nadto, my jednak weźmy pod uwagę przede wszystkim nasze zdrowie, mając też w zamyśle inne wspomniane aspekty.