Ostre niedokrwienie jelit jest następstwem nagłego ograniczenia drożności tętnic krezkowych i zmniejszenia przepływu krwi w jelitach w stopniu zagrażającym żywotności jelita. Innymi słowy – przepływ krwi w jelitach jest nagle zablokowany, a gdy stan ten utrzymuje się przez dłuższy czas, może dojść do bardzo niebezpiecznej sytuacji, jaką jest martwica ściany jelita. 

Jeśli na skutek pęknięcia ściany jelita treść jelitowa przedostanie się do jamy brzusznej, dochodzi wtedy do zapalenia otrzewnej. Ostre niedokrwienie jelit należy traktować jako stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Tętnice krezkowe

Wyróżnia się tętnice krezkowe górne i dolne. Są to jedne z głównych gałęzi odchodzących od aorty w jej odcinku brzusznym. Naczynia te są odpowiedzialne za zaopatrzenie jelit w krew. Tętnica krezkowa górna doprowadza krew do przewodu pokarmowego na odcinku od dwunastnicy, przez całe jelito cienkie, aż do połowy jelita grubego. Tętnica krezkowa dolna natomiast dostarcza krew do większości pozostałej części jelita grubego.

Ostre niedokrwienie jelit stanowi zaledwie 1% wszystkich przypadków przyjmowanych do szpitala pacjentów z objawami ostrego bólu brzucha. Najczęściej chorują kobiety w starszym wieku, u których dodatkowo stwierdzono choroby układu krążenia.

Zawał jelita – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn zawału jelit należą:

• zatorowość oraz zakrzepica tętnicza – najczęściej tętnicy krezkowej górnej,
• współistnienie chorób układu krążenia (miażdżyca, tętniaki, zapalenia naczyń, migotanie przedsionków, niedawno przebyty zawał serca),
• skurcz tętnicy wywołany przyjęciem kokainy lub noradrenaliny.

Objawy

O ostrym niedokrwieniu jelit mogą świadczyć:

• silny ból brzucha zlokalizowany w okolicy pępka,
• początkowo nasilona perystaltyka, której może towarzyszyć biegunka z krwią i śluzem,
• wzdęcia, czkawka, wymioty.

Leczenie

Leczenie operacyjne

Bez względu na przyczynę wszystkie przypadki ostrego niedokrwienia jelit wymagają natychmiastowej interwencji chirurgicznej polegającej na przywróceniu przepływu krwi w tętnicach krezkowych poprzez usunięcie zakrzepu lub zatoru. Interwencja chirurgiczna może też polegać na wszczepieniu pomostu omijającego niedrożny odcinek tętnicy. Jeśli doszło do martwicy jelita, konieczne będzie wycięcie obumarłego fragmentu przewodu pokarmowego. Często wskazany jest również zabieg kontrolny po upływie 24–48 godzin w celu sprawdzenia żywotności pozostawionego odcinka jelit. 

Leczenie wewnątrznaczyniowe

Alternatywą jest leczenie wewnątrznaczyniowe. Polega ono na podaniu przez cewnik leku rozpuszczającego zakrzep bezpośrednio w jego okolicę. Zwężone miejsce może być również poszerzone przez balon lub wszczepienie stentu. Leczenie tego typu jest możliwe tylko u niektórych chorych – w zależności od umiejscowienia i rozległości zwężenia tętnic trzewnych. Często pomimo zastosowania leczenia wewnątrznaczyniowego konieczna jest otwarta operacja, w celu kontroli żywotności jelita. Przywrócenie napływu krwi do martwiczego odcinka jelita może spowodować nagłe uwolnienie toksyn, co może skutkować różnymi powikłaniami. Śmiertelność związana z wykonaniem zabiegu wewnątrznaczyniowego jest wysoka i przekracza 30%.

Rokowanie

Niestety, ostre niedokrwienie jelit obciążone jest dużą śmiertelnością. Szczególnie jeśli doszło do martwicy jelit, śmiertelność sięga 90%. 

Opracowała Agata Majcher

Źródło: 

Choroby układu krążenia w: „Medycyna Praktyczna”, redaktorzy działu: A. Budaj, W. Leśniak.