Tlen jest niezbędny do życia – to sprawa jasna. Jednak kolosalny wpływ prawidłowego oddychania na ludzkie zdrowie jest wręcz zaskakujący, gdyż oddziałuje on na przeróżne funkcje życiowe. 

Organizm ludzki jest częścią przyrody, a jego istnienie zależy od obecności szkodliwych wpływów i substancji, które ogólnie nazywamy toksynami. Wywołują one podrażnienie i uszkodzenie ciała prowadzące do upośledzenia jego prawidłowych funkcji i pogorszenia stanu zdrowia. Wiadomo, że każda substancja może być toksyczna, jeżeli działa na organizm w nadmiernej ilości.

Trucizny dostają się do organizmu również z powietrzem, którym oddychamy (jako spaliny, dym papierosowy, środki chemiczne używane w domu i pracy itp.). Dostają się też poprzez wodę, którą pijemy (jako metale ciężkie, azot, chlor itp.) oraz z pożywieniem jako pestycydy używane w rolnictwie czy ulepszacze spożywcze itp. Źródłem toksyn może być także mieszkanie, w którym przyczyną zatruć bywają środki czystości, opary farb, środki konserwujące drewno, formaldehyd wydzielany przez meble, zasłony, dywany itp. Wszystkie wyżej wymienione źródła toksyn niejednokrotnie doprowadzają do ciężkich chorób.

Również nasz organizm sam wytwarza toksyny, np. oddychanie dostarcza nam tlen potrzebny do życia, ale jednocześnie wytwarza produkty uboczne – zwane „reaktywnymi formami tlenu” – które to z kolei niszczą błonę komórkową, stają się też przyczyną starzenia się komórek tkanek, chorób nowotworowych i sercowo-naczyniowych.

Proces odtruwania

Żywe organizmy wyposażone są w mechanizmy detoksykacyjne i za ich pomocą starają się usunąć trucizny. Ważną rolę w procesie odtruwania odgrywają: system immunologiczny, żołądek, odcinek jelitowy przewodu pokarmowego, wątroba, narządy moczowe, pocenie się i oddychanie. Jednak nie zawsze możliwe jest usunięcie trucizn przez własne mechanizmy detoksykacyjne, ponieważ czasami bywają one niesprawne. Toteż organizmowi trzeba pomóc w oczyszczeniu się. Toksyny zwierzęce i mikrobiologiczne odgrywają główną rolę, jeżeli chodzi o ładunek trucizn, z którymi organizm musi sobie radzić, dlatego ważne jest oczyszczenie przewodu pokarmowego wszelkimi dostępnymi metodami.

Oddychanie a choroby

Człowiek nie może żyć bez wody, światła i odżywiania. Jednak najbardziej podstawowym procesem życiowym każdego z nas jest oddychanie. Wszystkie procesy zachodzące w organizmie człowieka służące jego rozwojowi i zachowaniu aktywności zużywają energię. Bardzo ważnym czynnikiem w procesie wytwarzania energii jest właśnie tlen wychwytywany przez płuca, a z wdychanego powietrza powstaje jej aż 90%. Energia ta jest pozyskiwana podczas spalania cukru i tłuszczu. Oprócz tego tlen jest transportowany przez hemoglobinę we krwi do każdej z około 70 bilionów komórek ciała i zużywany przez nie do wykonywania określonych zadań. Jeżeli istnieje niedostatek światła i powietrza, wówczas komórki organizmu odczuwają głód tlenu, a to z kolei jest przyczyną wielu chorób. Na skutek niewystarczającej ilości tlenu powstaje dużo szkodliwego tlenku węgla (CO) gromadzącego się w węzłach chłonnych, które powiększają się, powodując ból.

Tlen pomaga w usunięciu z organizmu toksyn oraz mikroorganizmów chorobotwórczych, przyswajaniu składników z pożywienia, poprawia krążenie krwi, pomaga w jej oczyszczaniu oraz wzmacnia system immunologiczny. Ma również kojący wpływ na system nerwowy. Brak tlenu lub jego zbyt małe stężenie są bardzo niebezpieczne, gdyż powodują szybką utratę przytomności z niedotlenienia, a w skrajnych przypadkach – nawet zgon.

Organizm zaopatrywany jest w tlen głównie w procesie oddychania, w którym zasadniczą rolę odgrywają układ oddechowy oraz skóra. Wzbogacenie organizmu tlenem to klucz do życia ale bardzo ważne jest, aby człowiek oddychał świeżym powietrzem i do tego prawidłowo. Główną rolę w oddychaniu odgrywają mięśnie żebrowe i przepona, które w czasie wdechu zwiększają objętość klatki piersiowej i rozciągają płuca. Toteż przepona jest drugim sercem w naszym organizmie.

Stosunek tlenu i dwutlenku węgla podczas oddychania wpływa na równowagę kwasowo-zasadową. Prawidłowy całościowy odczyn chemiczny (pH) krwi tętniczej wynosi 7,45. Jakiekolwiek jej zaburzenie świadczy o zaburzeniu homeostazy w naszym organizmie. Odczyn chemiczny krwi jest regulowany przez układ wodorowęglanowy, układ fosforanowy oraz białka osocza i hemoglobinę. Przy czym białka osocza są związkami zawierającymi w swej cząsteczce zarówno grupy karboksylowe (czyli kwaśne), jak i aminowe (czyli zasadowe). Dzięki takiej budowie białka te mogą neutralizować pewne ilości kwasu i zasady.

Ponieważ stężenie dwutlenku węgla we krwi zależy od nasilenia wentylacji płucnej, oddychanie spełnia ważną funkcję w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej. Zwiększenie stężenia  dwutlenku węgla we krwi powoduje obniżenie pH, zaś zmniejszenie tego stężenia powoduje podwyższenie pH.

Warunek – czyste powietrze

Warunkiem zachowania dobrego zdrowia jest oddychanie czystym powietrzem. Jednak człowiek wciąż naraża się na ogromną liczbę czynników szkodliwych. Niestety te zanieczyszczenia dostają się do atmosfery wskutek działalności ludzkiej. Coraz częściej stają się one powodem silnych alergii nie tylko u dorosłych, ale i u dzieci. Rozwój cywilizacyjny, który przyniósł nam telefony komórkowe, komputery, internet itp. sprawił też, że praktycznie można nie wychodzić z budynku przez dłuższy czas. Przebywając w budynkach, jesteśmy z kolei stale narażeni na kurz, zanieczyszczenia chemiczne, zarodniki grzybów i pleśni. Dodatkowo w pomieszczeniach słabo wentylowanych zwiększa się wilgotność powietrza, a takie warunki sprzyjają rozwojowi grzybów pleśniowych, które są przyczyną wielu chorób, a zwłaszcza alergii. Z kolei w alergii ważniejsze jest zapobieganie niż samo leczenie. Tutaj mogą przyjść nam z pomocą nowoczesne urządzenia –odkurzacze ze specjalnymi filtrami, zwłaszcza z filtrem HEPA. Choć tego typu urządzenia w znacznym stopniu pomagają ludziom w zachowaniu zdrowia, to jednak należy zawsze pamiętać o konieczności jak najczęstszego przebywania na powietrzu, zwłaszcza w lesie iglastym, w górach, na łonie przyrody albo nad morzem, gdyż żadne urządzenie nie zastąpi mikroklimatu wytwarzanego przez przyrodę. Dlatego powinniśmy chronić lasy, które są płucami ziemi. Kto wycina lasy, niszczy płuca ziemi i naraża naród na choroby cywilizacyjne, z którymi i tak już państwo nie daje sobie rady.

Prawidłowe oddychanie

Małe dziecko instynktownie oddycha prawidłowo, jednak z biegiem lat człowiek zatraca tę umiejętność. Dzieje się tak na skutek naruszania prawideł przyrody, a co za tym idzie – człowiek niejako deformuje sam siebie. Gorączkowy styl życia współczesnego człowieka doprowadza do spłycenia oddechu, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Nieprawidłowe oddychanie staje się plagą w społeczeństwach uprzemysłowionych.

Ćwiczenia oddechowe są sposobem nie tylko poprawienia kondycji fizycznej, ale także na zapobieganie pewnym zaburzeniom nerwowym wynikającym z niewłaściwego trybu życia. Ćwiczenia oddechowe wpływają na narządy układu oddechowego, rytm serca, krążenie, a tym samym na ich funkcję. Należy jednak pamiętać, że hinduscy jogini prowadzą ćwiczenia relaksujące, toteż tylko w takim celu należy je wykonywać. Natomiast ćwiczenia wzmacniające energię życia są na ogół prowadzone przez chińczyków jako qi gong lub tai qi i to takimi należy się zainteresować.

Dzięki prawidłowemu oddychaniu człowiek może w pełni wykorzystywać możliwości swoich płuc, zwiększając tym samym energię, witalność i poprawiając krążenie. Prawidłowe oddychanie jest sposobem kontrolowania funkcji psychicznych i fizycznych organizmu. Pomaga także wyleczyć wiele chorób. Są jednak różne metody oddychania i należy zwrócić uwagę na to, w jakich dolegliwościach, jakie sposoby mogą być dla każdego osobiście odpowiednie.

Warto zapamiętać, że ludzie cierpiący na dolegliwości oczu, np. jaskrę, lub uszu, np. ropne zapalenie uszu, nie powinni przystępować do prób dłuższego wstrzymywania oddechu.

Skóra a oddychanie

Dużą rolę w oddychaniu odgrywa skóra. Uczestniczy ona w wielu bardzo istotnych procesach polegających na termoregulacji, obronie wewnętrznych narządów człowieka przed uszkodzeniami i mikroorganizmami. Skóra przez swoje pory pobiera tlen, a wydala – dwutlenek węgla. Choć skóra pochłania tylko niewielką część tlenu z powietrza w porównaniu z płucami, to jednak rola skóry w procesach życiowych jest niezwykle ważna. Dowodem na to jest oparzenie dużego obszaru skóry. Taka poparzona osoba normalnie oddycha płucami, a jednocześnie odczuwa jednak brak powietrza. Bicie serca staje się coraz wolniejsze i wreszcie ustaje. Skóra aktywnie uczestniczy w ogólnej przemianie materii (wodnej, mineralnej, tłuszczowej, białkowej i węglowodanowej), a także w przemianie witamin i mikroelementów. Oprócz tego wydziela ona do 800 g pary wodnej na dobę, co 2–3 razy przewyższa pod tym względem pracę płuc.

W skórze znajduje się do 70 proc. wody. Zajmuje ona pod tym względem drugie miejsce po mięśniach. Pory skóry należy systematycznie oczyszczać za pomocą kąpieli wodnych, gdyż na jej powierzchni gromadzą się wydalane z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii i toksyny. Kąpiele wpływają również pobudzająco na stan kapilar, od których w dużym stopniu zależy głębokość oddechu i wychwytanie tlenu. Jeżeli do tego dodamy jeszcze ćwiczenia fizyczne, będzie to doskonałe ożywienie drobnych naczyń krwionośnych.

Bardzo prostym rozwiązaniem dającym możliwość oddziaływania na receptory skóry są kontrastowe kąpiele powietrzne. Przyczyniają się one do usuwania toksyn oraz przynoszą organizmowi wiele innych korzyści. Dotlenianie skóry można wykonywać w domu, przy otwartym oknie, rozbierając się i ubierając lub przechodzić z pokoju chłodnego do ciepłego. Kąpiele powietrzne należy wykonywać na godzinę przed jedzeniem i nie wcześniej niż godzinę po kąpieli. Najlepszą porą do wykonania takiego zabiegu są godziny poranne i wieczorne. Po zakończeniu procedury trzeba okryć się i poleżeć 10 minut w cieple. Taka metoda poprawia oddychanie skóry i jej funkcję wydzielniczą. Żeby organizm był zdrowy, powinny być zdrowe wszystkie komórki. Dlatego trzeba dbać o to, aby różnymi sposobami wyrzucać z ciała nieczystości i toksyny. Kontrastowe kąpiele powietrzne każdy powinien traktować indywidualnie, to znaczy dozować je zgodnie z własnym odczuciem komfortu. Przeprowadzanie takich zabiegów stymuluje procesy metaboliczne, gruczoły wydzielania wewnętrznego, krążenie i system nerwowy. Mają one korzystny wpływ na chorych z przewlekłą niewydolnością płuc. Oczyszcza się skóra, przez którą wydalane są z ciała toksyny.

Niedostatek tlenu

Najbardziej czuły na niedostatek tlenu we krwi jest mózg. Mózg nie potrafi zmagazynować tlenu i niezbędna jest mu więc stała dostawa tego gazu. Negatywny wpływ na zaopatrzenie mózgu w krew i tlen mają: mało ruchliwy tryb życia, niedostatek ćwiczeń fizycznych i siedząca praca. Ale najczęściej zmiany naruszające krążenie mózgowe to rezultat zwyrodnień w szyjnym odcinku kręgosłupa. By kręgosłup funkcjonował prawidłowo, należy wykonywać ćwiczenia korekcyjne i terapie wspomagające.

Zakłócenia pracy układu oddechowego prowadzą do niewydolności w oddychaniu. Do grupy obciążonej ryzykiem wystąpienia niewydolności oddechowej należą chorzy: z przewlekłym zapaleniem oskrzeli, rozedmą płuc, astmą oskrzelową, przewlekłym sercem płucnym oraz ciężkimi zmianami w płucach. Niewydolność może mieć charakter ostry lub przewlekły. Zdarza się też, że proces ostry przechodzi w przewlekły. Najważniejszym objawem klinicznym niedotlenienia jest sinica skóry. Zmniejsza się ona jednak po podaniu choremu tlenu. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie tlenem, czyli tlenoterapia. Głównym wskazaniem do tlenoterapii jest występowanie hipoksemii, która charakteryzuje się małym nasyceniem hemoglobiny tlenem.

Terapia tlenem

Ojcem nowoczesnej terapii tlenem jest Alvan Barach, który w latach 20. ubiegłego stulecia stosował ten gaz w leczeniu chorób płuc. Lekarz ów był pierwszym, który odkrył, że prawokomorowa niewydolność serca jest spowodowana hipoksją i leczył takich chorych za pomocą tlenu. Uważał też, że chorzy wymagający leczenia tlenem powinni go dostawać podczas wysiłku fizycznego i normalnego życia poza szpitalem. Również on był projektodawcą pierwszych, niewielkich cylindrów, ważących 1–2 kg, dzięki którym chorzy mogli poruszać się poza domem.

Z kolei odkrywca enzymu oddychania, biochemik Otto Wartburg uważa, że niedobór tlenu wpływa na nieprawidłowe funkcjonowanie wielu organów, co prowadzi do groźnych, przewlekłych chorób. Z uwagi na swój pozytywny i witalizujący wpływ na cały organizm tlenoterapia traktowana jest również jako sposób na odnowę sił psychicznych i fizycznych każdego człowieka i jest pomocna w skomplikowanych stanach chorobowych wymagających zażywania dużych dawek leków, gdyż tlen jest w pewnym sensie odżywką, która nie narusza chorych narządów. Jako metoda naturalna pozwala wzmocnić serce oraz leczyć wiele uciążliwych chorób. Pod wpływem terapii tlenowej produkowane są enzymy regenerujące błonę komórkową, dzięki czemu mamy do czynienia z regeneracją organizmu. Tlenoterapia może być stosowana jako lekarstwo oraz jako środek profilaktyczny. Jest to jednak lek silnie działający i można go łatwo przedawkować, toteż powinno się go stosować pod kontrolą lekarza specjalisty. Natomiast dotlenianie się na łonie przyrody nie nosi w sobie takiego niebezpieczeństwa i należy go dokonywać jak najczęściej, gdyż wpływ na nasz organizm jest taki sam.

Tlen wykorzystywany jest również do likwidowania pasożytów układu trawiennego (ameby).Terapię przeprowadza się rano, na czczo, za pomocą sondy z główką zgłębnika. Po wprowadzeniu sondy do dwunastnicy powoli podaje się tlen (150–200 ml), używając dużej strzykawki. Również bardzo dobre efekty uzyskuje się, stosując tlen w leczeniu zgorzeli gazowej, gdyż bakterie beztlenowe szybko giną.

Tlen – jego niedobór

Brak tlenu jest natomiast bardzo niebezpieczny dla człowieka. Małe stężenie tego gazu może powodować prawie natychmiastową utratę przytomności i szybki zgon. Człowiek nie może przebywać na wysokości powyżej pięć tysięcy metrów bez stosowania specjalnych urządzeń zabezpieczających. Przekroczenie tej granicy stwarza duże niebezpieczeństwo dla życia, ponieważ tylko połowa hemoglobiny jest wysycona tlenem. W związku z tym istnieje konieczność używania butli tlenowych przez alpinistów i lotników. Brak tlenu prowadzi do rozwijającego się drastycznego niedotlenienia. Niedotlenienie organizmu na skutek przerwania dopływu tlenu doprowadza do poważnych zaburzeń krążenia i układu oddechowego, a w konsekwencji – do martwicy. Powrót do życia jest możliwy jedynie wówczas, gdy przerwa nie trwała dłużej niż sześć minut.

Przy niedoborze tlenu dochodzi do nadmiernego stężenia dwutlenku węgla w organizmie. Dwutlenek węgla bywa zaliczany do gazów „duszących biernie”. W powietrzu wydychanym występuje jako uboczny produkt przemiany materii w stężeniu równym ok. 4 proc. Oddychanie powietrzem o wysokiej zawartości dwutlenku węgla wywołuje bóle i zawroty głowy, szum w uszach, wzrost ciśnienia krwi, niepokój, zaburzenia oddechu oraz duszności. Reakcja organizmu na większe stężenia – tj. 5–6 proc. objawia się znacznym pogłębieniem i przyśpieszeniem oddechu, natomiast stężenie w granicach 10 proc. jest już groźne dla życia. Przy takiej zawartości dwutlenku węgla w powietrzu pojawiają się zaburzenia widzenia, drżenie, silna senność oraz utrata przytomności. Deficyt tlenowy może prowadzić do obniżenia sprawności fizycznej i psychicznej, spadku koncentracji, bólów i zawrotów głowy, dolegliwości układu pokarmowego. Problemy te wymagają leczenia i w tym przypadku tlenoterapia może być stosowana z pozytywnym skutkiem. Łyk tlenu zaczerpnięty co jakiś czas, wyrównuje jego deficyt w organizmie. Tlen z aparatu może być pomocny osobom pracującym umysłowo i studentom, zwłaszcza przed sesją egzaminacyjną, gdyż wzmożony wysiłek umysłowy zwiększa zapotrzebowanie komórek mózgowych na ten życiodajny gaz. Jednak zawsze należy pamiętać, że inhalacja tlenem powinna odbywać się pod kontrolą wykwalifikowanych specjalistów. Tlen oprócz wywoływania efektów pozytywnych ma również działanie niekorzystne.

Inhalacje tlenowe – wady

Podawanie zbyt dużej ilości tlenu przez kilkadziesiąt godzin wywołuje podrażnienie dróg oddechowych prowadzące w konsekwencji do obrzęku płuc. Nie wolno stosować go bez kontroli lekarza przez dłuższy czas, gdyż w nadmiarze jest toksyczny i wywołuje wzrost ciśnienia tętniczego, może też prowadzić do nadciśnienia płucnego. Nadmierne stosowanie tlenu jest również niebezpieczne dla noworodków, ponieważ wskutek skurczu naczyń siatkówki może u nich dojść do jej uszkodzenia i utraty wzroku. Znane też są niekorzystne następstwa stosowania tlenu w terapii pod ciśnieniem. Efekty tych działań to krwotoki do ucha środkowego i głuchota.

Należy wziąć pod uwagę, że z inhalacji tlenowych nie powinny korzystać osoby:

• z wysoką temperaturą,
• z nadczynnością tarczycy,
• cierpiące na ostre ataki alergii,
• po przeszczepach narządów,
• chorzy na padaczkę oraz kobiety w ciąży.
  
  

W przypadkach innych problemów zdrowotnych wskazana jest konsultacja z lekarzem prowadzącym leczenie.

Opracowała Grażyna Balkan