Formalna definicja probiotyków to: „żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach dają korzyść zdrowotną gospodarzowi”.

Wiele uwagi w ostatnich latach poświęcono badaniom mikrobioty w kontekście nie tylko prawidłowej funkcji jelit, ale wpływu na funkcjonowanie całego organizmu. Mikrobiota jelitowa obejmuje: bakterie, wirusy, grzyby, archeony i robaki. Największą grupę stanowią bakterie. Twoje jelita są domem dla złożonego ekosystemu składającego się z 300–500 gatunków bakterii.

Posiadanie odpowiedniej mikrobioty jelitowej wiąże się z wieloma korzyściami zdrowotnymi, należą do nich:

• utrata nadmiernej masy ciała,
• lepsze trawienie,
• wzmocniona funkcja odpornościowa,
• zdrowsza skóra,
• zmniejszone ryzyko niektórych chorób.

Stosowanie zarówno naturalnych probiotyków w postaci sfermentowanej żywności (ogórków kiszonych, kombuchy, kapusty kiszonej, kimchi, kefir i wielu innych), jak i suplementu diety pomaga w kolonizacji jelita dobrymi mikroorganizmami. Przyjmowanie probiotyków może zatem pomóc zwiększyć liczbę tych zdrowych bakterii.

Funkcja bakterii zasiedlających jelito to m.in.: przekształcanie błonnika w krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (maślan, propionian i octan), synteza niektórych witamin (witaminy K i niektórych witamin z grupy B). Kwasy tłuszczowe spełniają wiele funkcji w organizmie, m. in. wzmacniają ścianę jelit, co zapobiega przedostawaniu się niepożądanych substancji do organizmu i wywoływaniu odpowiedzi immunologicznej.

Mikrobiom jelitowy lub flora jelitowa składa się m.in. z wielu różnych typów bakterii. Skład mikrobiomu jelitowego jest unikalny dla każdego osobnika.

Badania wykazały, że niektóre szczepy wydają się bardziej skuteczne niż inne w leczeniu pewnych schorzeń.

Dowody sugerują, że suplementy probiotyczne mogą pomóc w leczeniu negatywnych skutków po antybiotykoterapii. Dolegliwości układu trawiennego po przyjmowaniu leków to bardzo popularny problem związany z wyniszczającym bakterie jelitowe działaniem antybiotyków i zaburzeniem równowagi mikrobioty jelitowej.

Zaparcia charakteryzują się trudnymi i rzadkimi wypróżnieniami (rzadziej niż codziennie). Każdy od czasu do czasu doświadcza zaparć, ale bywa, że stają się one problemem przewlekłym. Ponadto u niektórych osób z zespołem jelita drażliwego (IBS) – tak zwanego z przewagą zaparć – głównym objawem są właśnie problemy z wypróżnianiem. Konwencjonalne metody leczenia obejmują środki przeczyszczające i zmiękczające stolec. Na szczęście w ostatnich latach zmiany w diecie i suplementy probiotyczne stają się coraz bardziej popularnym rozwiązaniem, a przede wszystkim – rozwiązaniem skutecznym. Liczne badania wykazały, że suplementacja niektórymi szczepami probiotycznymi może zmniejszyć zaparcia zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Czasami główne objawy IBS nie są związane z konsystencją lub częstotliwością stolca. Zamiast tego niektórzy ludzie regularnie doświadczają wzdęć, gazów, nudności i bólu w dole brzucha. Przegląd 19 badań wykazał, że chociaż niektórzy ludzie zgłaszali złagodzenie objawów IBS podczas przyjmowania probiotyków, wyniki różniły się u poszczególnych osób. W innym badaniu uczestnikom z IBS z przewagą biegunki podawano suplement znany jako VSL#3, który zawiera szczepy Lactobacillus, Bifidobacterium i Streptococcus. Pomimo że nie wykazano statystycznie istotnej zmiany na poziomie częstotliwości i konsystencji ruchów perystaltycznych jelita, to zaobserwowano znaczące zmniejszenie bólu i wzdęć podczas leczenia VSL#3. Niektóre badania wskazują również na korzyści z suplementacji probiotykami przeciwko chorobom zapalnym jelit, takim jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Naukowcy ponownie twierdzą, że potrzebne są dalsze badania, zanim leczenie zostanie uznane za skuteczne.

W ostatniej dekadzie badania wykazały, że jelita i mózg są połączone w system zwany osią jelito–mózg. Oś ta łączy centralny i jelitowy układ nerwowy organizmu, z których ten ostatni reguluje trawienie. Niektóre badania pokazują, że stan jelita (liczebność i szczepy bakterii tzw. psychobiotyków) może wpływać na mózg poprzez tę oś, zarówno pod względem zdrowia, jak i choroby. Badania wskazują, że psychobiotyki mogą pomóc w leczeniu zaburzeń poznawczych i neurologicznych, takich jak: autyzm, choroba Alzheimera i choroba Parkinsona. Przegląd 38 badań na zwierzętach i ludziach dowiódł, że różne probiotyki pomogły złagodzić objawy lęku, depresji, autyzmu, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych i słabej pamięci. Szczepami najczęściej używanymi w tych badaniach były: Bifidobacterium longum, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium infantis, Lactobacillus helveticus i Lactobacillus rhamnosus. W innych badaniach wykazano, że probiotyki poprawiają ogólny nastrój i zmniejszają smutek u osób zdrowych oraz u osób z zespołem chronicznego zmęczenia. Wydaje się, że przyjmowanie suplementów probiotycznych pomaga również osobom zmagającym się z depresją – w tym osobom z poważnymi zaburzeniami depresyjnymi. W ośmiotygodniowym badaniu pacjentów z ciężką depresją osoby, które przyjmowały: L. acidophilus, L. casei i B. bifidum, miały znaczną poprawę nastroju.  

Istnieje coraz więcej dowodów na to, że równowaga bakterii w jelitach może znacząco wpłynąć na masę ciała. Badania pokazują związek między drobnoustrojami jelitowymi a otyłością zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Pokazują również, że zmiany mikrobiologiczne w jelitach są czynnikiem rozwoju otyłości w wieku dorosłym.

Według analizy kilku badań z 2014 roku probiotyki, które wydają się skuteczne przy utracie tłuszczu, obejmują: Lactobacillus gasseri, Lactobacillus rhamnosus oraz połączenie Lactobacillus rhamnosus i Bifidobacterium lactis. Przyjmowanie suplementów probiotycznych może również pomóc w ograniczeniu przyrostu masy ciała w okresach wysokiego spożycia kalorii. W czterotygodniowym badaniu szczupli młodzi mężczyźni zjadali 1000 dodatkowych kalorii dziennie. Osoby, które przyjmowały preparat probiotyczny VSL#3, przybrały na wadze mniej niż grupa kontrolna.

Przyjmowanie probiotyków może pomóc zmniejszyć ryzyko chorób serca. Kilka badań wykazało, że niektóre szczepy bakterii probiotycznych mogą prowadzić do korzystnych zmian wskaźników zdrowia układu krążenia m.in. spadku cholesterolu LDL i wzrostu cholesterolu HDL. Specyficzne szczepy bakterii, które wydają się skuteczne w obniżaniu poziomu cholesterolu, obejmują: Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium longum i Lactobacillus reuteri. Analiza 14 badań wykazała, że probiotyki doprowadziły do średniego obniżenia cholesterolu LDL, niewielkiego wzrostu HDL i spadku trójglicerydów.

Badania sugerują, że przyjmowanie suplementów probiotycznych może zmienić równowagę bakterii jelitowych w sposób, który zwiększa obronę organizmu przed alergiami i częstymi nawracającymi infekcjami. Na szczególną uwagę zasługują szczepy: Lactobacillus crispatus, Lactobacillus gasseri, Bifidobacterium bifidum i Bifidobacterium longum.

Oczywiście podczas przyjmowania probiotyków ważne jest, aby upewnić się, że stosowane są: odpowiednia dieta, jakość snu i zdrowy styl życia. W przeciwnym razie nie można oczekiwać, że probiotyki przyniosą tak spektakularne korzyści.

Opracowała dr n. med. Jolanta Zięba