Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych to stan, w którym podaż tlenu do tkanek kończyn dolnych jest niewystarczająca wskutek upośledzonego przepływu krwi w tętnicach – przepływ krwi przez tętnice doprowadzające krew do nóg jest ograniczony. Objawy niedokrwienia kończyn dolnych mogą być różne.

Niedrożność naczyń krwionośnych może się pojawić w następujących częściach ciała: 

• uda, podudzia, tętnice udowe – 70 proc. przypadków;
• biodra, tętnice biodrowe, końcowy odcinek aorty – 10–20 proc. przypadków;
• tętnice goleni – 8–15 proc. przypadków;
• przypadki mieszane – 10 proc. przypadków.

Na to schorzenie zapadają najczęściej mieszkańcy półkuli północnej – 5–10 proc. Europejczyków i Amerykanów powyżej 55. roku życia. 

W prawie 100 proc. przypadków za powstanie przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych odpowiada miażdżyca tętnic kończyn dolnych. Najczęstszymi czynnikami ryzyka miażdżycy tętnic kończy dolnych są:

• palenie tytoniu,
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• hipercholesterolemia,
• płeć męska.

Wśród przyczyn przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych (innych niż miażdżyca) należy wymienić takie choroby jak:

• zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (choroba Buergera),
• zwężenie cieśni aorty,
• choroba Takayasu,
• przebyty uraz mechaniczny naczynia tętniczego,
• uszkodzenie popromienne tętnicy,
• zatory obwodowe,
• zespół usidlenia tętnicy podkolanowej,
• ucisk przez torbiel podkolanową,
• tętniak tętnicy podkolanowej,
• dysplazja włóknista tętnicy biodrowej zewnętrznej,
• przetrwała tętnica kulszowa,
• zespół biodrowy u rowerzystów,
• pierwotne nowotwory naczyń.

Jakie objawy powinny wzbudzić niepokój

Na początkowym etapie choroby odczuwalny jest ból nóg podczas intensywnego wysiłku fizycznego takiego jak bieganie lub chodzenie po schodach. Zwężone tętnice utrudniają zaopatrzenie mięśni w natlenowaną krew w  stopniu wystarczającym. W miarę postępu choroby organizm szuka alternatywnych dróg dostarczenia utlenowanej krwi do tkanek, jednak im bardziej zwężone naczynia krwionośne, tym bardziej organizm ma ograniczone możliwości. 

Jednak kiedy podczas wysiłku fizycznego ukrwienie jest zbyt małe, niedotlenienie tkanek powoduje zwiększenie glikolizy beztlenowej w mięśniach, nadmierne wytwarzanie mleczanów i powstanie tzw. zakwasów, co objawia się bólem wysiłkowym (chromaniem przestankowym).

W dalszym przebiegu choroby dochodzi do upośledzenia metabolizmu związków energetycznych w mięśniach, zwyrodnienia mitochondriów i przebudowy mięśni ze zmniejszeniem udziału szybko kurczącej się tkanki mięśniowej.

Objawy

W początkowym stadium u wielu chorych nie występują żadne dolegliwości lub są one niezbyt charakterystyczne, na przykład takie jak łatwe męczenie się podczas wchodzenia po schodach lub wrażliwość na zimno. Najczęstsze dolegliwości to: 

• chromanie przestankowe – silny ból mięśni kończyn dolnych występujący podczas wysiłku fizycznego i ustępujący po krótkim odpoczynku; ból występuje częściej przy wchodzeniu pod górę niż przy schodzeniu;
• uczucie mrowienia i drętwienie nóg;
• zwiększona wrażliwość na zimno;
• ból i skurcze łydek;
• bladość lub zasinienie nóg;
• przebarwienia na skórze;
• przerzedzenie i utrata włosów na skórze kończyn dolnych;
• owrzodzenie nóg i zmiany martwicze;
• zanik niedokrwionych mięśni. 

Leczenie

Treningi

Na początkowym etapie choroby, kiedy nie doszło jeszcze do zaawansowanych, ciężkich zmian niedokrwiennych – takich jak owrzodzenia tętnicze czy martwica – świetne rezultaty odnosi odpowiednio dobrany trening marszowy. Trening na bieżni lub nordic walking skutecznie zwiększają wydolność fizyczną. Przy treningach należy brać pod uwagę ograniczenia związane z towarzyszącymi chorobami mięśniowymi, stawowymi lub neurologicznymi, które mogą obniżać wydolność. W celu uzyskania optymalnych rezultatów należy ustalić dobry plan treningowy trwający przez 3 miesiące, 3 razy w tygodniu po 30–60 minut. Ponadto powinno się na co dzień pamiętać o regularnych spacerach.

Leczenie farmakologiczne

Można zastosować środki łagodzące objawy i poprawiające przepływ krwi przez naczynia. Ziołowe preparaty poprawiające pracę serca mogą przyspieszyć powrót do zdrowia. 

Leki przeciwkrzepliwe (np. kwas acetylosalicylowy) mogą chronić przed nagłymi zaostrzeniami grożącymi utratą kończyny, jak również przed nagłymi stanami, takimi jak zawał serca czy udar mózgu. 

Leczenie zabiegowe i chirurgiczne

Do takich zabiegów należą:

• zabiegi wewnątrznaczyniowe polegające na wprowadzeniu do naczyń specjalnego cewnika pozwalającego na poszerzenie zwężonej tętnicy od środka i umieszczenie stentu – „sprężynki” stabilizującej miejsce zwężenia;
• pomostowanie naczyniowe (wytworzenie tzw. bajpasu), dzięki któremu są tworzone połączenia omijające zwężenie i umożliwiające przepływ krwi;
• amputacja, uformowane kikuta i dobór protezy – w ostateczności;
• rekonstrukcje i przeszczepy skóry. 
  
  

Opracowała Agata Majcher

Źródło: 

Choroby układu krążenia w: „Medycyna Praktyczna”, redaktorzy działu: A. Budaj, W. Leśniak.