Rwa kulszowa, (ang. lumbar radiculopathy), inaczej nazywana też: „radikulopatią” (lędźwiową, krzyżową lub mieszaną), „lumbago”, „postrzałem”, „bólem korzonków”, „zapaleniem nerwu kulszowego”, „heksenszusem”. To zespół różnych neurologicznych objawów występujących w neuropatii uciskowej, będącej skutkiem uszkodzenia nerwu kulszowego. Najczęściej występuje w obrębie dolnej części kręgosłupa – w części lędźwiowej i/lub krzyżowej. Ból promieniuje w dół tylnej części nogi do łydki lub stopy, uciskając nerwy rdzeniowe.

Rwa kulszowa jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt w gabinecie lekarskim, dolegliwości bólowe w odcinku lędźwiowym dotykają nawet 30 proc. mieszkańców krajów uprzemysłowionych. „Ból korzonków” brzmi całkiem niewinnie, lecz warto zdać sobie sprawę z najczęstszej przyczyny rwy kulszowej – są nią zmiany zwyrodnieniowe dysków kręgosłupa (dyskopatie), które niewinne już nie są. Na szczęście u 9 na 10 chorych dolegliwości bólowe ustępują w ciągu 6 tygodni, jednak rwa lubi nawracać, dlatego przed kolejnym atakiem bólu być może warto rozważyć wykonanie badania okolicy lędźwiowo-krzyżowej za pomocą rezonansu magnetycznego w celu ustalenia istnienia ewentualnych patologii. We wczesnych stadiach dyskopatię można wyleczyć ćwiczeniami, rehabilitacją, właściwą dietą i nawadnianiem.

Czym jest nerw kulszowy

„Rwa kulszowa” to termin powszechnie używany do opisania bólu korzeniowego wzdłuż nerwu kulszowego. Nerw kulszowy to najdłuższy i najgrubszy nerw w organizmie człowieka – zaczyna się w odcinku lędźwiowym i kości krzyżowej, gdzie znajdują się korzenie nerwowe dysków: L4, L5, S1, S2 i S3. Nerw kulszowy przebiega wzdłuż całej nogi. Nad kolanem rozgałęzia się na nerw piszczelowy oraz strzałkowy wspólny, który dzieli się później na nerw strzałkowy głęboki i powierzchowny. Nerw kulszowy tworzony jest przez 5 różnych korzeni nerwowych. Jest to nerw mocno unerwiony. Odpowiedzialny jest za unerwienie czuciowe (odczuwanie bólu) oraz możliwości ruchowe w okolicy mięśni: łydki, stopy, tyłu uda. Odpowiada także za unerwienie gruczołów potowych i mięśni naczyń krwionośnych, dzięki którym regulowane jest krążenie krwi w nodze.  

Zespół bólowy określany jako „rwa kulszowa” – powstaje wtedy, kiedy na korzenie nerwu kulszowego wywierany jest ucisk, najczęstszą przyczyną ucisku jest przepuklina kręgosłupa na poziomie kręgów L5, S1 lub L4, L5.

Rwa kulszowa a radikulopatia

Ważne jest rozróżnienie rwy kulszowej od radikulopatii (lumbar radiculopathy) stanowiącej cały zespół objawów neurologicznych, obejmujący patologię korzeni nerwowych, takich jak np.: utrata czucia, parestezja, utrata możliwości ruchowej czy ból. Radikulopatia to nie to samo, co rwa kulszowa. Choć radikulopatia i ból korzeniowy często występują razem, to jednak radikulopatia może wystąpić przy braku bólu, a ból korzeniowy może wystąpić przy braku radikulopatii. Innymi słowy – rwa kulszowa to pojedynczy objaw (ból o różnym natężeniu) wynikający z podrażnienia jednego lub więcej korzeni nerwów rdzeniowych, z kolei radikulopatia lędźwiowo-krzyżowa jest zaburzeniem korzeni nerwów rdzeniowych manifestującym się więcej niż jednym objawem.

Czym jest radikulopatia

Radikulopatia to zespół neurologicznych objawów charakteryzujący się bólem w dolnej części pleców oraz bólem nogi promieniującym od korzenia nerwu rdzeniowego odcinka lędźwiowego/krzyżowego. Poza bólem, innymi objawami mogą być: drętwienie, mrowienie, osłabienie siły mięśniowej, niedowład lub paraliż mięśni. Jedną z przyczyn radikulopatii jest dyskopatia (przepuklina krążka międzykręgowego uciskająca na nerw), ale także stenoza (zwężenie światła kanału kręgowego), guzy, tkanka bliznowata z poprzedniej operacji kręgosłupa, która uciska korzeń nerwowy, osteofity, cukrzyca, urazy korzeni nerwowych, rzadziej infekcje.

Jak leczyć radikulopatię

Leczenie jest zróżnicowane w zależności od etiologii i nasilenia objawów, jednak w pierwszej kolejności praktykuje się zachowawcze, niechirurgiczne leczenie objawów. W tym celu stosuje się: fizjoterapię, ćwiczenia, masaż, zastrzyki nadtwardówkowe do kręgosłupa oraz leki (przeciwzapalne, rozluźniające, przeciwbólowe, witaminy). Zaleca się, aby leczenie zachowawcze prowadzić przez okres 6–8 tygodni. Jeśli leczenie zachowawcze nie pomaga, prawdopodobnie rozważona będzie operacja odbarczająca, np. laminektomia, discektomia/ mikrodiscektomia w czasie krótszym niż 6 tygodni.
Nie wolno też zapominać o niebagatelnej roli witamin i minerałów wspierających leczenie. Kolagen, witaminy A, D, E, K czy elektrolity – powinny być na bieżąco uzupełniane.

Rokowanie

W zdecydowanej większości przypadków radikulopatia ma łagodny przebieg i objawy ustępują samoistnie, dlatego postępowanie zachowawcze jest najwłaściwszym pierwszym, terapeutycznym krokiem. Jednak nierozpoznana i nieleczona radikulopatia może doprowadzić do rozwoju mielopatii lędźwiowej, a ta – do niedowładu kończyn dolnych lub paraliżu.