Panuje opinia, że sport to zdrowie. Regularna aktywność zapobiega chorobom, poprawia samopoczucie, odmładza, a także pozwala na realizację swoich ambicji na płaszczyźnie rywalizacji. Jednak bywa i tak, że osoba, która uprawia jakąś dyscyplinę sportową, skupia się tylko na niej, zaniedbując inne aspekty życia. Staje się pod tym względem uzależniona. To bardzo niebezpieczny stan niosący ze sobą negatywne skutki.  

Czym jest uzależnienie?

Uzależnienie jest stanem dotyczącym zarówno psychiki, jak i sfery fizycznej. To zaburzenie zdrowia, które objawia się koniecznością sięgania po środki je powodujące, albo wykonywanie jakiegoś działania czy też czynności. Taki nałóg sprawia, że dana osoba ma trudności z jego kontrolowaniem, zaniedbuje swoje obowiązki i poświęca dużo czasu na zaspokojenie swych dążeń. 

W sidłach uzależnienia

Dojście do zakładanych wyników i sukcesów sportowych wymaga wielu wyrzeczeń i poświęcenia się treningowi. Tu może pojawić się problem, gdy zawodnik chce trenować ponad swoje możliwości. Denerwuje się też, kiedy ma poświęcić czas na odpoczynek i regenerację. Wolałby ćwiczyć codziennie i tylko na tym się koncentruje. Ma poczucie winy w momencie, kiedy poświęca się innej czynności. Nie czuje się wtedy komfortowo. 

Pierwszym symptomem uzależnienia i sygnałem ostrzegawczym jest stan, kiedy przestaje się kontrolować czas poświęcony na trening oraz jego intensywność. 

Panuje opinia, że sport to zdrowie. Regularna aktywność zapobiega chorobom, poprawia samopoczucie, odmładza, a także pozwala na realizację swoich ambicji na płaszczyźnie rywalizacji. Jednak bywa i tak, że osoba, która uprawia jakąś dyscyplinę sportową, skupia się tylko na niej, zaniedbując inne aspekty życia. Staje się pod tym względem uzależniona. To bardzo niebezpieczny stan niosący ze sobą negatywne skutki.  

Zadowolenie za wszelką cenę

Osoby, które uprawiają sport zarówno profesjonalnie jak i amatorko, często czują radość i satysfakcję po lub w trakcie wysiłku. Taki stan wywołują tzw. hormony szczęścia, czyli endorfiny. Powodują, że człowiek czuje się zadowolony i radosny – nawet mimo dużego zmęczenia. Osoba uzależniona stale chce doświadczać tego uczucia. Dlatego też trenuje jeszcze ciężej, żeby tylko poczuć radość. Kiedy nie ćwiczy, wtedy odczuwa  zniechęcenie, staje się pasywna, samopoczucie jest kiepskie i zdarzają się również stany lękowe.

Przemęczenie treningiem

Ciągła chęć odczuwania satysfakcji i szczęścia po lub w trakcie wysiłku powoduje, że dana osoba trenuje więcej, niż pozwala jej na to aktualna forma. Dobry humor pojawia się tylko w trakcie aktywności. Niestety na krótko. Poziom zapotrzebowania na wyzwalanie endorfin rośnie. Człowiek zaczyna więc trenować coraz więcej, mocniej, dłużej, żeby zapracować na satysfakcję, która już nie pojawia się tak szybko jak wcześniej. Zbyt duża intensywność wysiłkowa skutkuje przemęczeniem, zwiększonym poziomem dolegliwości czy nawet kontuzją. Może też dojść do przetrenowania, a czas powrotu do formy w takim przypadku jest trudny do określenia. 

Trening ponad wszystko

Człowiek uzależniony chce trenować nawet w czasie kontuzji czy choroby. Osłabienie organizmu, dolegliwości, niedyspozycja nie są w stanie odwieść go od treningu. Odpoczynek jest wg niego marnowaniem czasu. Całą swoją energię poświęca więc na realizację planu treningowego, kwestie związane z odpowiednim odżywianiem i liczeniem kalorii oraz logistyką najbliższego startu w zawodach. 

Symptomy zespołu odstawienia

Psychiczne

Uzależnienie od aktywności sportowej powoduje, że przerwy pomiędzy treningami wywołują frustrację, zdenerwowanie, a nawet gniew. Ciągłe napięcie jest też przyczyną złego samopoczucia. Ukojenie, ale tylko na chwilę, daje wysiłek fizyczny. To wpływa na huśtawkę nastrojów – od zadowolenia do nieoczekiwanej agresji czy też rezygnacji i apatii. Mogą się też zdarzyć nagłe ataki paniki oraz zaburzenia lękowe (nerwice). 

Fizyczne

Brak aktywności i wysiłku może spowodować różne objawy. Uzależniona osoba odczuwa szybsze bicie serca, a nawet kołatanie i skarży się na ogólnie gorsze samopoczucie fizyczne. Często też miewa bóle głowy. Głód sportu skutkuje także drżeniem rąk, a nawet drgawkami ciała. Niekiedy zawodnik chce też wymiotować, a jego organizm nadmiernie się poci.  

Otoczenie

Wyjście na trening i osiąganie zadowalających rezultatów staje się najważniejszym celem życiowym osoby uzależnionej. W pewnym momencie nie liczą się dla niej żadne inne obowiązki. Zaniedbuje więc pracę, dom, znajomych i najbliższą rodzinę. Czuje się nierozumiana przez otoczenie. Dochodzi do tego, że izoluje się od innych, skupiając tylko na swoim celu. 

Unikanie uzależnienia

Na różnego rodzaju stronach w internecie poświęconych dyscyplinom sportowym i aktywności zamieszczane są motywujące cytaty zachęcające do niepoddawania się i przekraczania barier własnych słabości. Istotną kwestią jest zachowanie umiaru. Najważniejsze w tym procesie to określenie, czy nie angażujemy się chorobliwie w poprawę swoich wyników. Czasami to inni mogą nam o tym dać znać, bo sami możemy być subiektywni w takiej ocenie. 

Rozsądne podejście zakłada właściwe zaplanowanie zarówno jednostek treningowych, jak i odpoczynku potrzebnego do regeneracji organizmu oraz nabrania dystansu do sportu. Wtedy zachowamy właściwe proporcje. Relaks i przerwa od ćwiczeń są koniecznością. Jeśli się tego nauczymy oraz będziemy słuchać rad doświadczonych zawodników czy też trenerów, to nabierzemy zdrowego podejścia do wysiłku. Należy słuchać organizmu i w razie czego –odpowiednio reagować.  

Leczenie

Czasami uzależniony zdaje sobie sprawę z tego, że coś złego się z nim dzieje, jednak sam nie potrafi sobie z tym problemem poradzić. Ważną funkcję pełni jego najbliższe otoczenie. Liczy się wsparcie, jakie mu okazuje oraz reakcje na każdą chęć powrotu w szpony nałogu. Nie wolno bagatelizować objawów uzależnienia. Przede wszystkim należy sobie zdać sprawę ze swojego stanu. Ważne jest przyznanie przed samym sobą, że sytuacja wymknęła się spod kontroli i trzeba wprowadzić działania naprawcze. Należy przyznać, że ma się problem. W tym momencie trzeba natychmiast zmienić swoje postępowanie, czyli zmniejszyć obciążenia wysiłkowe lub całkowicie zaniechać treningu. Tylko w ten sposób jest szansa walki z obsesją na punkcie uprawiania sportu. Kluczową kwestią powinno być także udanie się do specjalisty, który zaleci odpowiednią psychoterapię. Nie sposób jednak określić, ile czasu zajmie leczenie. Trzeba też pamiętać o tym, że osoba uzależniona może znów wrócić do nałogu.  

Opracował Jarosław Cieśla