Kręgosłup to solidny filar naszego ciała, a jednym z jego zadań jest ochrona rdzenia kręgowego. Konstrukcja kręgosłupa przypomina rurę zbudowaną z nachodzących na siebie pierścieni kręgów, która pełni rolę stelaża dla pozostałych kości, więzadeł oraz mięśni. Nasze kręgosłupy każdego dnia narażane są na różnego typu czynniki przeciążające krążki międzykręgowe (dyski) manifestujące się różnymi dolegliwościami – przeważnie bólowymi.

Na stan zdrowia kręgosłupa wpływa wiele czynników, może to być, np.: rodzaj wykonywanej pracy (siedząca, stojąca czy wymuszająca określone pozycje, takie jak: klęczenie, schylanie się czy też podnoszenie ciężarów),  przebyte urazy, brak aktywności fizycznej, nieodpowiednia dieta lub uwarunkowania genetyczne. Niezależnie od tego, co pogarsza kondycję naszych kostnych podpór, warto mieć na uwadze, że zmiany degeneracyjne można spowolnić lub cofnąć określonymi działaniami profilaktycznymi.

Ból to ważny sygnał

Dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa, jak również inne sygnały typu: mrowienie, drętwienie czy osłabienie ruchów kończyn dostarczają nam przydatnych informacji, że w kręgosłupie może rozwijać się jakiś patologiczny proces.  W krajach rozwiniętych gospodarczo narażony jest najczęściej odcinek lędźwiowy i szyjny, czego przyczyną jest uwypuklenie krążka międzykręgowego w kierunku tkanki nerwowej, co powoduje jej kompresję. Proces degeneracyjny kręgosłupa zawsze przebiega etapami, a pierwszym z nich jest odwodnienie. Dlatego warto być czułym na sygnały, które wysyła do nas kręgosłup, starając się nie dopuszczać do rozległych zmian zwyrodnieniowych prowadzących do źle rokujących powikłań.

Dwie najczęściej występujące przyczyny powstawania ucisku na korzenie nerwowe to przepuklina jądra miażdżystego omówiona w innym artykule oraz zwężenie kanału kręgowego – temat niniejszego wpisu.

Czym jest kanał kręgowy

Kanał kręgowy to przestrzeń o kształcie rury ograniczona trzonami od strony brzusznej oraz łukami z boków i od strony grzbietowej kręgów. Wewnątrz niego przebiega rdzeń kręgowy. Kanał kręgowy ciągnie się od otworu potylicznego wielkiego czaszki do rozworu kości krzyżowej, tworząc otwory kręgowe ułożone jeden na drugim. Centralnie wewnątrz kanału przebiega rdzeń kręgowy lub ogon koński, w zależności od poziomu. Korzenie nerwowe wydostają się z kanału kręgowego przez otwory międzykręgowe. Tkanka tłuszczowa podoponowa osłania korzenie nerwowe przed kośćmi.

Częstym problemem w obrębie kanału kręgowego jest zwężenie przestrzeni w kręgosłupie, co może wywierać nacisk na nerwy przechodzące przez kręgosłup.

Jak powstaje stenoza kanału kręgowego

Stenoza (łac. stenosis) to medyczne określenie opisujące zwężenie danego narządu (np.: tętnic, przełyku czy właśnie kanału kręgowego). Stenoza kanału kręgowego  może dotknąć dowolnego odcinka kręgosłupa, jednak najczęściej występuje w odcinku lędźwiowym i szyjnym, rzadziej piersiowym.

Za najczęstszą przyczynę zwężenia kanału kręgowego uważa się procesy degeneracyjne kręgosłupa związane z postępującą chorobą zwyrodnieniową w procesie zużywania się.

Możliwe objawy

Objawy stenozy kanału kręgowego nie zawsze jednak występują. Schorzeniu najczęściej towarzyszą: ból, mrowienie, drętwienie i osłabienie mięśni. Objawy z czasem mogą się nasilać.

Stenoza odcinka szyjnego:

• drętwienie lub mrowienie dłoni, ramienia (rwa barkowa),
• ból w obrębie szyi i karku,
• bóle głowy i zawroty głowy,
• w ciężkich przypadkach dysfunkcja jelit lub pęcherza moczowego.

Stenoza odcinka lędźwiowego:

• drętwienie lub mrowienie stopy lub nogi,
• osłabienie stopy lub nogi,
• ból lub skurcze w jednej lub obu nogach podczas długotrwałego stania lub chodzenia, zwykle ustępujący po pochyleniu się do przodu lub przyjęciu pozycji siedzącej,
• ból pleców,
• zespół ogona końskiego.  

Czynniki ryzyka i możliwe przyczyny

Niektórzy ludzie od urodzenia mają anatomicznie wąski kanał kręgowy, jednak zdecydowana większość zwężeń kręgosłupa ma swoją wtórną przyczynę. Do najczęstszych należą:

• przerost kości spowodowany chorobą zwyrodnieniową stawów, może być powodem powstawaniem narośli kostnych (osteofitów) wrastających w kanał kręgowy;
• przepuklina jądra miażdżystego będąca powodem ucisku rdzenia kręgowego lub nerwów; 
• kręgozmyk;
• wrodzona deformacja kręgosłupa, np. skolioza;
• wiek powyżej 50 lat – najwięcej osób ze zwężeniem kręgosłupa jest po 50. roku życia;
• urazy kręgosłupa, np. wypadki komunikacyjne powodujące zwichnięcia lub złamania jednego lub więcej kręgów;
• przebyte operacje kręgosłupa, obrzęk pooperacyjny także może uciskać na rdzeń lub korzenie nerwowe;
• zwapnienia oraz patologiczne przerosty więzadeł kręgosłupa;
• choroba genetyczna wpływająca na rozwój kości i mięśni w całym ciele;
• rzadko guzy wewnątrz rdzenia kręgowego, w błonach pokrywających rdzeń kręgowy lub w przestrzeni między rdzeniem kręgowym a kręgami.

Leczenie stenozy

Podobnie jak w innych sytuacjach, w których korzenie nerwowe poddawane są uciskowi, powinno się dążyć do odbarczenia struktur nerwowych od ucisku. Przed podjęciem decyzji o operacji warto podjąć próby leczenia fizjoterapeutycznego polegającego na: masażach, ćwiczeniach, kinezyterapii, magnetoterapii, laseroterapii, krioterapii lub terapii prądami TENS. W ciężkich przypadkach zwężenia kręgosłupa neurochirurg może zalecić operację w celu stworzenia dodatkowej przestrzeni dla rdzenia kręgowego lub nerwów. Operacyjnie więc poszerza się światło kanału i otworów.