Jeden z najznamienitszych szachistów wszech czasów – żyjący w XIX wieku amerykański zawodnik Paul Charles Morphy (1837-1884) – wypowiedział onegdaj takie oto znamienne słowa:

„Gra w szachy zawsze była i będzie przyjemną rozrywką dla człowieka, bez względu na jego wiek. Oddajmy jej więc należną chwałę i podziękowanie. Jest ona królową wszystkich gier. Walka szachowych figur nie jest obliczona na zysk, jest to walka honorowa. Szachy są grą filozofów. Zapoznajcie z nią możnych tego świata, a przekonacie się, iż zmniejszy się ilość zła, a zatriumfuje moralność i piękno“.

Dziś wiemy już, że szachy to nie tylko królewska gra, to również doskonały sposób na rozwój intelektualny dzieci, na utrzymanie mózgu w doskonałej formie, zarówno w wieku średnim, ale też (a może przede wszystkim) – w podeszłym. Dzięki swym niezwykłym walorom szachy stały się również formą terapii.

Szachoterapia dla dzieci

Wspomniany już Paul Morphy traktował tę grę również jako filozofię i zauważał jej terapeutyczne właściwości. Jego przesłanie brzmiało: „Nauczcie dzieci grać w szachy, a o ich przyszłość możecie być spokojni”. Dziś, po upływie półtora wieku, wiemy, jak prawdziwe są te słowa. Gra w szachy niesamowicie pozytywnie wpływa na rozwój dzieci, polepsza ich pamięć, pomaga w nauce i uczy wytrwałości. Młodzi szachiści lepiej radzą sobie z niepowodzeniami, są cierpliwsi i uczą się zdrowej rywalizacji.

Szachy to również doskonała metoda terapii psychologicznej w zaburzeniach rozwoju dziecka – mówimy wówczas o „szachoterapii:. Psychologowie w szczególności zalecają terapię szachową dzieciom z:

• trudnościami w nauce,
• obniżonym rozwojem intelektualnym,
• lękami i nieśmiałością,
• zaburzeniami emocji,
• ADHD,
• autyzmem,
• zespołem Aspergera.
  
  

Doświadczenia dotyczące szachoterapii dowodzą, że nawet początkowe niepowodzenia (np. trudność nauczenia się zasad gry czy przegrana partia) u większości młodych ludzi nie powodują zniechęcenia. Szachy są jak narkotyk – w większości przypadków wciągają niesamowicie. Odpowiednie doświadczenie terapeuty (trenera, instruktora) pozwoli na to, aby dziecko nie zniechęciło się, dzięki chociażby dobieraniu partnerów do gry na podobnym poziomie. Nawet jeśli taki człowiek w dorosłym etapie życia porzuci tę grę, to skutki terapeutyczne pozostaną już na zawsze.

Szachoterapia – obojętnie czy to w ramach pracy psychologicznej z dzieckiem, czy normalnego treningu – przynosi niesamowite efekty, między innymi:

• uczy logicznego i konstruktywnego myślenia,
• hartuje i kształtuje osobowość,
• rozwija intelektualnie i emocjonalnie,
• uczy dyscypliny i zasad,
• uczy planowania i strategii,
• uodparnia na porażki,
• rozwija umiejętność przewidywania (ruchów przeciwnika),
• uczy podejmowania ryzyka i wyciągania wniosków ze swoich decyzji.

To naprawdę nie wszystkie walory szachoterapii. Umiejętności zdobyte przy szachownicy mają swoje odzwierciedlenie poza nią. Tacy ludzie po prostu lepiej radzą sobie w dorosłym życiu. W Polsce są już placówki medyczne, w których realizowany jest projekt Rehabilitacja przez Szachy prowadzona przez wolontariuszy Polskiego Związku Szachowego.

Obojętnie więc, czy dziecko rozwija się normalnie, czy wykazuje jakieś symptomy wskazane powyżej, warto zainteresować je szachami.

Szachoterapia dla dorosłych

W dojrzałym już wieku również zalecane są wszelkie rozrywki intelektualne, w tym gra w szachy. Mózg starzeje się w identycznym stopniu jak ciało człowieka. Z wiekiem liczba tak zwanych szarych komórek maleje, pamięć staje się słabsza, zaczynają się kłopoty związane ze starością (chociażby demencja). Aby do tego nie doprowadzić, należy ćwiczyć mózg, podobnie zresztą jak mięśnie. Nie ulega wątpliwości, że organ nieużywany obumiera. Aby mimo wieku zachować zdrowy umysł, należy systematycznie wytężać nasze centrum dowodzenia organizmem. Sposobów na to jest wiele, chociażby: czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek, zagadek, a także gry logiczne. Wśród gier nie może oczywiście zabraknąć oczywiście szachów. Nieważne jest też, czy umiemy już grać, czy też dopiero chcemy się nauczyć. Czas nauki nie gra roli, każdy wiek jest dobry, aby rozpocząć naukę gry, a następnie stopniowo podnosić swoje umiejętności. Internet pozwala dziś również na rozwój w tym temacie oraz grę online. Najwięcej przyjemności sprawia jednak gra na żywo – do czego gorąco zachęcam.

Podejdźmy więc do naszego zdrowia holistycznie. Dbając o zdrowe ciało, zadbajmy też o nasz mózg, który niewątpliwie wpływa również na ciało. Wspaniałą formą rozrywki, metodą spędzania wolnego czasu, nauką życia, ale przede wszystkim: terapią dla mózgu, są szachy. Dla tej dyscypliny sportu nie ma ograniczeń wiekowych. Zapraszam więc do szachownicy.