Większość metali śladowych jest pożytecznych i potrzebnych dla zdrowia oraz dla właściwego funkcjonowania organizmów żywych, a niektóre z nich są nawet nazywane „pierwiastkami niezbędnymi”. Jednak nie wszystkie metale mają zbawienny wpływ na nasze zdrowie. Niektóre słyną ze swoich właściwości toksycznych, do tych najbardziej szkodliwych należą: ołów, rtęć oraz kadm.

Metale do ludzkiego organizmu mogą przedostać się na kilka sposobów, najczęściej drogą pokarmową, poprzez wdychanie bądź przez skórę, a pierwiastki często kumulują się w narządach. Ich wysokie stężenie bywa przyczyną rozwoju nowotworów.

W dawkach rekomendowanych wiele pierwiastków, takich jak: żelazo, miedź czy cynk, nie wywołuje toksycznych reakcji, a wręcz są one niezbędne do życia. Metale spełniają wiele ważnych funkcji, zatem w warunkach homeostazy są odpowiednio rozprowadzane do właściwych komórek. Ale jeśli zostanie przekroczona dopuszczalna dawka (np. przy braku umiaru w suplementacji), receptory zostaną wysycone i mikroelementy przestaną być przyswajane. Organizm nie będzie potrafił tego nadmiaru przetworzyć, zostając zmuszony do „upychania” go, gdzie się da, w związku z czym nastąpi kumulacja w narządach i rozwój różnych chorób.

Kadm jest przykładem pierwiastka, który nawet w niewielkich ilościach nie jest naszemu organizmowi do niczego potrzebny, jest wręcz niebezpieczny i toksyczny. Jeśli to możliwe, powinniśmy unikać z nim kontaktu. Zanieczyszczenie środowiska kadmem (w porównaniu z innymi pierwiastkami chemicznymi) uważane jest za najbardziej szkodliwe i stanowiące największe zagrożenie dla życia człowieka.

W jaki sposób kadm wywiera toksyczne i chorobotwórcze działanie

Kadm w środowisku naturalnym występuje raczej rzadko i to w niewielkich ilościach, głównie w rudach cynku lub ołowiu. Jednak najbardziej zagrażającym źródłem jest dym papierosowy i co za tym idzie, drogą oddechową ma największą szansę przeniknąć do naszego organizmu. Kadm inicjuje powstanie reaktywnych form tlenu, co wywiera toksyczny efekt na wiele narządów oraz tkanek. Pierwiastek ten w dymie papierosowym przedostaje się drogami oddechowymi, prowadząc do: powstania zaburzeń oddechowych, obrzęku płuc lub niewydolności oddechowej. Palenie papierosów jest przyczyną wielu chorób, a jedną z nich jest kadmica objawiająca się metalicznym posmakiem w ustach, żółtym osadem na zębach, brakiem apetytu i osłabieniem. Kadmica z czasem prowadzi do uszkodzenia wielu narządów.

Kadm kumuluje się w śródbłonku naczyń obwodowych, prowadząc do rozwoju chorób w układzie sercowo-naczyniowym. Zaburzenia w funkcjonowaniu pracy śródbłonka i komórek mięśni gładkich naczyń przyczynia się do powstania różnych chorób (np. miażdżycy).
Pierwiastek powoduje występowanie zaburzeń w funkcjonowaniu śródbłonka i komórek mięśni gładkich naczyń, co przyczynia się do powstawania zmian miażdżycowych. Kadm wywiera negatywny wpływ na układ rozrodczy, układ kostny, źle wpływa na pracę serca, obniżając jego kurczliwość.

Jednak przede wszystkim kadm jest pierwiastkiem o działaniu rakotwórczym – wpływa na uszkodzenia DNA.

Zagrożenie dla zdrowia

Najwięcej kadmu kumuluje się w organach osób palących papierosy, jednak u prawie każdego człowieka znajdują się śladowe ilości tego pierwiastka. Kadm gromadzony jest w: płucach, wątrobie, mięśniach i nerkach. Kumulacja kadmu w organizmie człowieka zachodzi przez całe jego życie, ponieważ kadm ma długi okres półtrwania w organizmie (od 10 do 33 lat).

Prowadzono badanie w 1964 roku w Japonii, w którym opisano masowe zatrucie kadmem wśród populacji spożywającej ryż o dużej zawartości tego pierwiastka. Okazało się, że ryż był uprawiany w rejonie, gdzie odprowadzano z pobliskiej kopalni silnie zanieczyszczone kadmem ścieki. Osoby z ostrym zatruciem skarżyły się na silny ból w lędźwiach, mięśniach i stawach. Kadm wypierał wapń, co prowadziło do licznych złamań kości. U wielu chorych stwierdzono tzw. kaczy chód. Choroba miała cięższy przebieg u osób z niedoborem witamy D.
Kadm zakłóca przemianę wapnia, żelaza, witaminy D, witaminy B12 i wielu innych witamin oraz minerałów. Powoduje niedokrwistość oraz nadciśnienie.

W produktach spożywczych największe ilości kadmu znajdują się w ziemniakach i chlebie.

Opracowała Agata Majcher