Jelito grube jest organem narażonym na wiele chorób. Różnego typu zaniedbania, na które pracujemy latami, można porównać do zatkanych rur syfonu umywalki, gdzie systematycznie zbierały się odpadki, których kumulacja pewnego dnia doprowadziła do zatkania lub gorzej – pęknięcia. By utrzymać w zdrowiu jelita, powinno się profilaktycznie przyswajać produkty spożywcze bogate w błonnik, odpowiednio się nawadniać oraz pilnować, by jelita zasiedlała odpowiednia ilość dobroczynnych bakterii.

Choroba uchyłkowa jelita grubego jest jedną z bardziej znanych chorób jelit. Uchyłki (nabyte, kieszonkowate uwypuklenia błony śluzowej, ubytki w warstwie mięśniowej będące przepuklinami ściany jelita) mogą powstać w każdym odcinku przewodu pokarmowego: w przełyku, jelicie cienkim, grubym – najczęściej jednak tworzą się w esicy – najwęższym odcinku jelita grubego. Przebieg choroby może być zarówno łagodny, jak i ciężki, z powikłaniami.

Uchyłkowatość bezobjawowa, która nie daje żadnych objawów, jest niegroźna. Diagnozowana jest najczęściej przypadkowo podczas badań  wykonywanych z innego wskazania – kolonoskopii lub tomografii komputerowej. Wystąpienie objawów chorobowych oznacza istnienie aktywnej postaci  choroby uchyłkowej jelita grubego. Czynniki predysponujące do rozwoju choroby to: starszy wiek (najczęściej powyżej 60. rż), palenie papierosów, zbyt mała aktywność fizyczna oraz niewłaściwa dieta.

Uchyłki nabyte okrężnicy pojawiają się u więcej niż 50 proc. populacji  powyżej 60 rż. Zaliczane są do tzw. chorób cywilizacyjnych; co ciekawe – występują bardzo często w krajach rozwiniętych, a w krajach rozwijających się (w których spożycie błonnika jest wysokie) niemal nie są znane. Niedostateczna podaż włókien roślinnych prowadzi do przerostu warstwy mięśniowej okrężnicy i wzrostu ciśnienia wewnątrzjelitowego, co powoduje wypchnięcie błony śluzowej jelita na zewnątrz w miejscach, w których warstwa mięśniowa jelita jest osłabiona.

Objawy

Uchyłki jelita grubego w 80 proc. przypadków nie dają żadnych objawów. Do najbardziej charakterystycznych należą zaś: ból w lewym dole biodrowym oraz zmiana rytmu wypróżnień. Chorobie mogą towarzyszyć: gorączka, wzdęcia, zaparcia, zaparcie na przemian z biegunką lub zatrzymanie gazów i stolca.

Leczenie

Uchyłkowatość jelita grubego nie wymaga leczenia, jednak trzeba dbać o  regularne wypróżnianie się. W tym celu pomocne będzie zastosowanie właściwej diety. Regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz niepalenie tytoniu zmniejszają ryzyko wystąpienia ostrego zapalenia uchyłków.

Dieta

W uchyłkowatości jelita grubego dieta odgrywa kluczową rolę, jednak w zależności od towarzyszących objawów, powinno się inaczej dobierać pokarmy. Jeśli nie występują żadne dolegliwości bólowe, powinno się spożywać pokarmy z dużą ilością błonnika, dzięki którym jelita zostaną pobudzone do działania. Jednak przy stanach zapalnych uchyłków, zaparciach, bólach brzucha, jak również przy innych objawach (np. krew w stolcu), powinno się ograniczyć błonnik w postaci surowej oraz wprowadzić dietę łatwostrawną.

Zalecenia żywieniowe w uchyłkowatości objawowej:

Produkty zalecane:   mleko słodkie, zsiadłe, jogurt, kawa zbożowa z mlekiem, soki, napoje mleczno-owocowe, wody niegazowane, pieczywo pszenne, jasne, czerstwe, biszkopty, pieczywo drożdżowe, masło, twarożek, serek homogenizowany, jaja na miękko, jajecznica na parze, chude wędliny, bulion bezmięsny, zupy mleczne, krupniki z dozwolonych kasz, kartoflanka, chudy rosół z cielęciny, zupy warzywne z dozwolonych warzyw, przecierane, zaprawiane mąką i masłem, zawiesiną z mąki i śmietanki, mąki i mleka, zaciągane żółtkiem, łagodne sosy: ze słodką śmietanką (koperkowy, potrawkowy, pomidorowy, pietruszkowy), owocowe; bułka, grzanki, lane ciasto, kluski biszkoptowe, makaron nitki, kasza manna, kasza jęczmienna, ryż, ziemniaki puree, ziemniaki z wody; masło, śmietanka; oleje: sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, rzepakowy, oliwa z oliwek, warzywa młode, soczyste, gotowane: marchew, dynia, cukinia, buraki, kalafior, brokuły, szpinak, szparagi, w formie puree, z wody, z masłem; owoce dojrzałe, soczyste, bez skórki i pestek, niekwaśne; w okresie zaostrzenia choroby (w postaci przecierów gotowanych): owoce jagodowe, winogrona, banany, brzoskwinie, morele, jabłka gotowane, pieczone, w postaci rozcieńczonych soków; przyprawy bardzo łagodne: cukier, wanilia, sok z cytryny, natka pietruszki, koper, cynamon.

Produkty niezalecane: płynna czekolada, kakao, mocna herbata, kawa naturalna; wszystkie napoje alkoholowe, napoje gazowane, kwaśne przetwory mleczne; wszelkie pieczywo świeże, żytnie, razowe, pieczywo chrupkie, pszenne razowe; tłuste wędliny, konserwy, salceson, pasztetowa, smalec, pikantne sery dojrzewające żółte i topione, ser typu feta, dżemy, jaja na twardo; zupy tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, zaprawiane kwaśną śmietaną, pikantne z warzyw kapustnych i roślin strączkowych, cebulowa, porowa, rosoły, buliony, zupy w proszku; sosy ostre, pikantne, zasmażane: grzybowy, musztardowy, chrzanowy, cebulowy, grube kasze, kluski kładzione, nasiona roślin strączkowych; łój, smalec, słonina, boczek; margaryny twarde, kwaśna śmietana; warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, papryka, nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, rabarbar, kalarepa, szczaw, kukurydza, grzyby, warzywa zasmażane; sałatki z majonezem i musztardą, warzywa marynowane, solone; czereśnie, gruszki, agrest, wiśnie, śliwki, kawon, orzechy, owoce suszone, owoce marynowane; ocet, pieprz, musztarda, papryka ostra, chrzan, maggi, kostki bulionowe, ziele angielskie, liść laurowy.

Opracowała Agata Majcher