Udar mózgu to obumarcie części tkanki mózgowej wskutek przerwania dopływu krwi. Ryzyko wystąpienia udaru drastycznie wzrasta, gdy cierpimy na miażdżycę, kiedy to drożność tętnic jest znacznie obniżona. Może wówczas dojść do całkowitego zablokowania przepływu krwi do mózgu, wskutek rozrostu blaszki miażdżycowej lub powstania zatoru przez urwaną skrzeplinę – mówimy wówczas o udarze niedokrwiennym. Udar krwotoczny ma natomiast miejsce, gdy dojdzie do pęknięcia tętnicy mózgowej (wylew). Oba przypadki są tragiczne w skutkach, dlatego zastanówmy się, jak możemy im zapobiec.

Osoby ze zwiększonym ryzykiem udaru

Z oczywistych względów wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Udar niedokrwienny (80 proc. udarów) ma miejsce zazwyczaj u osób po 65. roku życia. Natomiast udary krwotoczne mogą wystąpić w młodszym wieku, wskutek osłabienia lub wady budowy ścianki tętnic.

Ryzyko udaru znacznie wzrasta – o czym już wspomniałem – u osób z miażdżycą. Tętnice stają się niedrożne, zatykają się lub pękają i dochodzi do tragedii. Inną grupą zwiększonego ryzyka udaru są diabetycy. Mówi się, że chorowanie na cukrzycę czterokrotnie zwiększa ryzyko udaru. Krew diabetyka jest lepka i gęstsza, a co za tym idzie trudniej dociera (lub w ogóle) do niektórych tkanek. W połączeniu z miażdżycą skutek może być (wcześniej czy później) tylko jeden – udar mózgu. Mało tego, cukrzycy często towarzyszy nadciśnienie tętnicze – wówczas ryzyko udaru wzrasta dziesięciokrotnie, a to już sytuacja alarmowa. Często również migotanie przedsionków skutkuje udarem.

Zanim dojdzie do udaru

Często zdarza się, że wystąpią chwilowe objawy ostrzegawcze, np: opadanie kącików ust, utrudnienia mowy, zaburzenia widzenia, bóle i zawroty głowy, niedowład lub słabość jakiejś części ciała czy nagła niepewność podczas chodzenia. Mijają one po kilku lub kilkunastu minutach i nie są zazwyczaj kojarzone z udarem, co jest dużym błędem. Sygnały ostrzegawcze same w sobie nie są jeszcze udarem, ale ważnym komunikatem, że takowy nastąpi w najbliższym czasie. Pacjenci często lekceważą je, traktują jako chwilowe i przejściowe niedomaganie, a nawet całkowicie zapominają o zdarzeniu. Szybka reakcja, kontakt z lekarzem, zmiana stylu życia i obserwacja organizmu mogą zapobiec udarowi, a co najmniej złagodzić jego przebieg. Wielu chorych już po udarze przypomina sobie, że organizm jednak ostrzegał, ale wówczas jest już za późno.

Gdy dojdzie do udaru

Gdy już niestety dojdzie do udaru, skutkuje on zazwyczaj:

• paraliżem jednej połowy ciała (często towarzyszy wykrzywienie rąk);
• paraliżem części twarzy, ust;
• silnymi zawrotami i bólem głowy;
• nagłą niemożnością chodzenia;
• zaburzeniem mowy;
• w najcięższych przypadkach udar skutkuje śmiercią.

Po wystąpieniu udaru najważniejsza jest natychmiastowa reakcja i podanie leków rozrzedzających krew. Liczy się w takim przypadku szybkość działania, ponieważ leki najskuteczniej działają, gdy są podane do 3 godzin po udarze. Brak szybkiej reakcji może spowodować niedotlenienie mózgu i niestety nieodwracalne zmiany. Szczególnie tragiczne w skutkach są więc udary atakujące w nocy lub osoby samotnie mieszkające. Wiąże się to często z opóźnioną reakcją i niestety trwałymi konsekwencjami. Leczenie po udarze jest skomplikowane i długotrwałe. Istotna jest też rehabilitacja, która ma na celu przywrócenie czynności narządów ciała, poprawę jakości życia i zapobieżenie trwałemu kalectwu.

Zapobieganie udarowi i obniżenie ryzyka

Nie odkryję Ameryki, jeśli napiszę, że lepiej nie dopuścić do zachorowania i skutecznie udarowi zapobiegać. Jak więc obniżyć ryzyko wystąpienia udaru? Należy przede wszystkim:

• wyeliminować (lub maksymalnie ograniczyć) spożycie alkoholu – szczególnie wysokoprocentowego;
• koniecznie rzucić palenie tytoniu;
• utrzymywać w normie ciśnienie tętnicze krwi;
• utrzymywać prawidłowy poziom glukozy we krwi – hemoglobina glikowana powinna wynosić poniżej 7 proc.;
• być aktywnym fizycznie; uprawiać sporty (pływanie, jazda rowerem, bieganie, szybki marsz – zgodnie ze swoim wiekiem i możliwościami fizycznymi), codziennie spacerować, przebywać często na świeżym powietrzu, ograniczać siedzenie lub leżenie w bezruchu;
• wyeliminować (ewentualnie maksymalnie ograniczyć) ze swojej diety cukier i słodycze (w tym słodkie napoje);
• unikać spożywania: mięsa, wędlin i tłuszczów zwierzęcych (sporadycznie można zjeść w niewielkich ilościach mięso drobiowe lub rybę),;
• wyeliminować produkty wysokoprzetworzone i z dodatkiem wszelkich konserwantów chemicznych;
• dietę oprzeć przede wszystkim na świeżych warzywach i owocach;
• unikać permanentnego stresu i złych emocji;
• regularnie spożywać herbatki i zioła oczyszczające i rozrzedzające krew (pokrzywa, czystek, przetacznik leśny).

Dobrym lekarstwem przeciw udarowi, ale i innym chorobom, jest śmiech. Bądźmy zawsze uśmiechnięci, żartujmy, miejmy pozytywne nastawienie do świata i ludzi, nie martwmy się na zapas – to również uchroni nas przed udarem i innymi chorobami.

Opracował Sławomir Śmiełowski