Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest przewlekłym schorzeniem przewodu pokarmowego, zaliczanym do nieswoistych chorób zapalnych jelit.

Proces zapalny obejmuje błonę śluzową odbytnicy lub  odbytnicy i okrężnicy prowadząc w niektórych przypadkach do owrzodzeń. Jest to choroba występująca na całym świecie, jednak częściej dotyka ona mieszkańców krajów rozwiniętych, rasy białej.

Szczyt zachorowalności na tę chorobę przypada na wiek od 20 do 40 lat. Jest to choroba przewlekła przebiegająca pod postacią ostrych rzutów trwających kilka tygodni lub miesięcy, z okresami remisji. Czynnikami prowokującymi nawroty mogą być: silny stres, zmiany w sposobie odżywiania czy zażywanie niektórych leków (np. antybiotyków).

Przyczyny choroby

Choć przyczyny schorzenia nie są dokładnie znane, przypuszcza się, że istnieją pewne czynniki odpowiedzialne za rozwój choroby. Są to predyspozycje: środowiskowe, immunologiczne i genetyczne.

1. Czynniki środowiskowe

Obejmują przede wszystkim zaburzenia mikrobioty jelitowej, co oznacza, że dobrych bakterii jelitowych, zasiedlających jelito grube jest albo zbyt mało albo występują w zbyt dużej ilości. Ich liczebność może być odpowiednia, jednak nieodpowiedniego gatunku.

Czy palenie papierosów zmniejsza ryzyko i ciężkość choroby?

Przewrotnie odpowiedź jest twierdząca… faktycznie w pewnym sensie palenie papierosów zmniejsza ryzyko i ciężkość choroby, a zaprzestanie palenia może wręcz spowodować wystąpienie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Jak to się dzieje?

Badania potwierdzają, że w porównaniu z osobami niepalącymi ryzyko rozwoju wrzodziejącego zapalenia jelita grubego wzrasta u osób, które rzuciły palenie – są one obciążone wyższym ryzykiem zachorowania w stosunku do osób, które palą i nałogu nie porzuciły. Wniosek stąd wypływa taki, że lepiej nie zaczynać palić papierosów, ponieważ nałóg ten jest zgubny i niesie z sobą wiele negatywnych następstw.

2. Wyrostek robaczkowy

Osoby, którym wycięto wyrostek robaczkowy przed 20 rż., rzadziej chorują na wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

3. Czynniki immunologiczne

Nieprawidłowy skład jelitowej flory bakteryjnej wpływa na pracę układu odpornościowego. W przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego zachodzi wzmożona aktywacja limfocytów T wytwarzających większe ilości cytokin prozapalnych (TNT-α, IL-1β, IL-8, IL-12), które występują w większej ilości niż cytokiny o działaniu przeciwzapalnym (IL-1ra, IL-4, IL-10, IL-3).

4. Czynniki genetyczne

W 7 na 100 przypadków choroba może być dziedziczona. Ryzyko zachorowania wynosi 8,9 proc. u potomstwa, 8,8 proc. u rodzeństwa i 3,5 proc. u rodziców.

Możliwe objawy:

• biegunka,
• krew w kale,
• liczba wypróżnień – nawet 20 razy na dzień,
• osłabienie,
• niezamierzona utrata masy ciała,
• odwodnienie,
• tachykardia,
• obrzęki,
• gorączka.

Pomocna diagnostyka

• morfologia krwi: zwiększone stężenie CRP, OB, jak również nadpłytkowość i leukocytoza mogą wskazywać na stan zapalny;
• kalprotektyna w kale – zwiększone stężenie kalprotektyny świadczy o procesie zapalnym w jelitach;
• endoskopia;
• USG ściany jelita grubego;
• RTG jamy brzusznej;
• kontrastowy wlew doodbytniczy;
• tomografia komputerowa i/lub rezonans magnetyczny pozwalają na zaobserwowanie, czy ściany jelita grubego są pogrubione oraz umożliwiają rozpoznać obecność głębszych owrzodzeń lub polipów.

Leczenie

Celem leczenia jest wygojenie błony śluzowej i zniwelowanie stanów zapalnych. W tym celu medycyna proponuje leczenie farmakologiczne polegające na podawaniu glikokortykosteroidów, leków immunosupresyjnych lub leków biologicznych blokujących stany zapalne. O doborze leków decyduje lekarz  na podstawie ciężkości choroby.

W rzucie lekkim prowadzi się normalny tryb życia, bez specjalnych ograniczeń co do diety. Takie są zalecenia medyczne. Warto tu jednak pamiętać o zasadzie „lepiej zapobiegać niż leczyć” i stosować odpowiednią profilaktykę, by nie doszło do pogorszenia stanu jelit.

W rzucie umiarkowanym, gdy zmieniony jest większy odcinek jelita grubego (zwykle cała lewa połowa okrężnicy), bardzo ważne jest utrzymywanie odpowiedniej diety polegającej na podaży odpowiedniej liczby kalorii oraz białka. Z jadłospisu powinno się wyeliminować mleko krowie.

W rzucie ciężkim u 10–20 proc. chorych pojawiają się różne powikłania, np.: dolegliwości ze strony stawów, narządu wzroku, owrzodzenia jamy ustnej, problemy ze skórą. W ciężkim przebiegu bezwzględnie wymagana jest hospitalizacja.

Jako że jest to choroba przewlekła przebiegająca pod postacią ostrych rzutów trwających kilka tygodni lub miesięcy z okresami remisji, celem leczenia podtrzymującego jest zapobieganie nawrotom choroby. Osoby chore na wrzodziejące zapalenie jelita grubego powinny przestrzegać kilku zasad, starając się:

• panować nad stresem, stosować techniki relaksacyjne;
• unikać stosowania antybiotyków doustnych i przeciwbólowych;
• w niektórych przypadkach konieczne jest wyeliminowanie mleka z diety.

Możliwe powikłania:

• polipy jelit,
• ostre rozdęcie okrężnicy,
• rak jelita grubego.

Rokowanie

Choć wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest poważną chorobą, niekiedy o trudnym do  przewidzenia przebiegu, rokowanie co do długości życia jest dobre. Poza pierwszym rokiem trwania choroby ponad 90 proc. chorych jest w pełni zdolnych do pracy i innych aktywności.

Agata Majcher