Yerba mate to napój, którego picie ma nie tylko pozytywne skutki, jeśli chodzi o zdrowie. To napar, którego przygotowanie i spożywanie może być bardzo wciągającym pozytywnym rytuałem.

Yerba mate – nazywana też herbatą Jezuitów, zielem św. Bartłomieja czy herbatą paragwajską – to dziko rosnące drzewo porastające tereny Ameryki Południowej. Właściwa nazwa to ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis). Yerba mate jest gatunkiem wymagającym. Rośnie na wysokości 500 do 1000 m, a do rozwoju potrzebuje odpowiednich temperatur od 15°C do 21°C i dużej wilgotności. Osiąga wysokość nawet do 30 m. Krzew wyglądem przypomina drzewo pomarańczy, a jego małe czerwone kuliste owoce przywodzą na myśl owoce ostrokrzewu kolczastego (bożonarodzeniowej ozdoby).

Roślina nie toleruje suszy i występuje tylko na terenach, gdzie średnia roczna opadów utrzymuje się na poziomie do 1500 mm. Próbowano uprawiać tę roślinę w Ameryce Północnej, Afryce czy nawet w Azji – jednak się nie powiodło. Dlatego największymi producentami yerba mate są Argentyńczycy, Brazylijczycy oraz Paragwajczycy. Herbata Jezuitów rozpowszechniła się na cały świat. Lubią ją pić nie tylko mieszkańcy Ameryki Południowej, ale także sporo naparu z yerba mate konsumuje się na Bliskim Wschodzie – głównie w Syrii i Libanie. W Argentynie herbata Jezuitów jest napojem narodowym. 

Alternatywa dla kawy

Kofeina zawarta w herbacie Jezuitów pobudza procesy poznawcze, usprawnia pracę mózgu, zwiększa uwagę i koncentrację, zmniejsza senność. Może zastępować kawę u osób, które po niej czują się nadmiernie pobudzone. Filiżanka 300 ml yerba mate zawiera 30 mg kofeiny, podczas gdy espresso (40 ml) ma 75 mg, a kawa rozpuszczalna (120 ml) 100 mg. 

Właściwości odchudzające

Yerba mate ma wiele właściwości. Działa przeciwzapalnie, przeciwutleniająco, moczopędnie, pomaga w razie problemów z zatrzymywaniem wody w organizmie i przy dolegliwościach nerek. Pobudza przemianę materii. Yerba mate reguluje apetyt i zmniejsza stan zapalny powiązany z nadwagą. 

Brazylijczycy przeprowadzili badania nad otyłością i odkryli, że yerba mate wpływa na redukcję tkanki tłuszczowej. Herbata Jezuitów hamuje różnicowanie się komórek tłuszczowych (adipocytów) oraz obniża poziom trójglicerydów. Yerba moduluje sygnały adipogenezy (tj. tworzenia tkanki tłuszczowej) oraz wpływa na ekspresję genów związanych z otyłością. Szczególnie spektakularne wyniki zaobserwowano przy połączeniu picia naparu z aktywnością fizyczną. Yerba poprawia nastrój i ogranicza apetyt.

Przeprowadzono również badania na osobach aktywnych, uprawiających sport. Grupie kobiet podano 2 g yerba mate, a drugiej placebo. U tych z pierwszej grupy wzrosła energia, wydatek kaloryczny oraz zmniejszył się apetyt. 

Z kolei u mężczyzn spożywanie 5 g yerba mate dziennie przez 5 dni, godzinę przed 30-minutową jazdą na rowerze wpłynęło na lepsze spalanie tłuszczów podczas ćwiczeń i nieznacznie poprawiło wyniki w porównaniu z grupą kontrolną. 

Okazuje się zatem, że połączenie spożycia yerba mate i aktywności fizycznej zwiększa skuteczność strategii odchudzania. 

Właściwości terapeutyczne

Yerba mate zawiera wiele związków fenolowych i to one częściowo odpowiadają za jej leczniczy wpływ. Herbatę Jezuitów zalicza się do tzw. żywności funkcjonalnej. Jej spożywanie ma korzystne działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, zmniejsza insulinooporność oraz magazynowanie tłuszczów. Dołącza zatem do żywności zalecanej w diecie śródziemnomorskiej, czyli: orzechów włoskich, oliwy z oliwek, ryb, sezonowych i kolorowych owoców, warzyw oraz herbaty i kawy. Działanie herbaty jest szczególnie wzmocnione, jeśli regularnie się ćwiczy. 

Yerba reguluje poziom cholesterolu, obniża stan zapalny, działa przeciwutleniająco, a w połączeniu z ćwiczeniami fizycznymi zwiększa ochronny wpływ na układ sercowo-naczyniowy oraz metabolizm, co jest szczególnie przydatne u pacjentów z cukrzycą typu 2 i otyłością. 

Yerba mate może być substytutem kawy i herbaty, ale oprócz tego według literatury stosuje się ją także w różnego typu dolegliwościach:

• stymuluje centralny układ nerwowy, działa psychostymulująco, poprawia wydolność psychiczną, pamięć krótkotrwałą, ułatwia uczenie się,
• poprawia samopoczucie i zwiększa chęć do działania,
• pomaga w różnych zaburzeniach natury psychicznej, np.: depresji, problemach emocjonalnych, rozkojarzeniu, zespole przewlekłego zmęczenia, wybuchach gniewu czy histerii,
• jest sprzymierzeńcem w walce z chorobami neurodegeneracyjnymi,
• wzmacnia mięsień sercowy – dzięki naparom z yerba mate bicie serca jest silniejsze,
• ma właściwości moczopędne,
• działa rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli,
• stymuluje układ odpornościowy,
• ma działanie antyoksydacyjne,
• reguluje trawienie, ułatwia wypróżnianie; łagodzi biegunki i zaparcia,
• jako naturalny termogenik zwiększający ciepłotę ciała yerba mate wpływa na szybsze spalanie tkanki tłuszczowej,
• zwiększa działanie leków przeciwbólowych, m.in.: salicylanów, paracetamolu, ibuprofenu, fenacytyny, antypiryny,
• redukuje uczucie głodu, sprawiając, że nie ma się większego apetytu na jedzenie,
• rozluźnia mięśnie, zwiększając przepływ żółci,
• reguluje ciśnienie krwi.

Sposób zaparzania

Tradycyjnie yerba mate przygotowuje się w naczyniu nazywanym tykwą, które w trzech czwartych wypełnia się liśćmi. Naczynie należy przechylić i pozostałą jedną czwartą pojemności uzupełnić wodą o temperaturze 70–80°C. Do tykwy wkłada się bombillę, czyli rodzaj metalowej „słomki” wyposażonej w sitko, aby podczas picia nie połykać liści. 

Można oczywiście zrobić klasyczny napar z yerba mate.

Przygotowanie:

1 łyżeczka liści na 250 ml wody o temperaturze 80°C, zaparzać przez 5 minut, następnie odcedzić. Napar można pić gorący lub zimny.